خبرگزاری شبستان _ اهواز
صنایع دستی پس از جنگ جهانی دوم با محتوای هنری و فرهنگی مورد توجه کشورهای پیشرفته قرار گرفت و ۱۰ ژوئن سال ۱۹۶۴ میلادی، نخستین کنگره جهانی با شرکت مسئولان اجرایی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعت گران بیش از ۴۰ کشور جهان در نیویورک برگزار و تاسیس شورای جهانی صنایع دستی به عنوان نهاد وابسته به یونسکو تصویب شد.
با تأسیس سازمان ملل متحد، محافظت از میراث های فرهنگی بشری بر عهده «یونسکو» گذاشته شد و از آن سال تاکنون صنایع دستی به صورت بخشی از حیات فرهنگی اقتصادی ملل مورد توجه قرار گرفت.
هم اکنون ۹۰ کشور تحت پوشش شورای جهانی صنایع دستی هستند و ایران در سال ۱۳۴۷ هجری شمسی مصادف با ۱۹۶۸ میلادی توسط سازمان صنایع دستی ایران به عضویت این شورا و به تبع آسیایی بودن به عضویت مجمع آسیا و اقیانوسیه شورا درآمد.
با توجه به پیشینه تاریخی خوزستان، این سرزمین پیوسته بستر مناسبی برای رشد و شکوفایی هنر و صنایع دستی در زمینه های مختلف به شمار آم‍ده و همچنین تعدد قومی و فرهنگی مردم استان موجب شده تا صنایع دستی در خوزستان از تنوع چشمگیری برخوردار شود.
از جمله صنایع دستی استان خوزستان می توان به کپوبافی، حصیربافی، قالی محلی، گلیم بافی، نمدمالی، احرامی، گیوه بافی، نساجی سنتی، عبابافی، خراطی، محرق کاری، ورشوسازی، میناکاری بر روی طلا و نقره، قلم زنی و ... نام برد.
کپوبافی:
ی‍ک‍‍ی از صنایع دستی ب‍وم‍‍ی و خاص استان است که با پ‍ی‍چ‍ش ساقه های م‍رک‍ز‌ی و جوان نخل به دور ساقه های ک‍رت‍ک شکل می گ‍ی‍رد و با نقش اندازی ک‍‍ام‍و‌ا‌ه‍‍ا‌ی ال‍و‌ان، زی‍ب‍‍ای‍‍ی آن چ‍ن‍د ب‍ر‌اب‍ر می شود. مرکز بافت ک‍پ‍و، د‌ه‍س‍ت‍‍ان «ش‍‍ه‍ی‍ون» و‌اق‍‍ع در شهرستان دزفول بوده و م‍‍ع‍م‍ولاً به شکل سبدهای در د‌ار و ب‍دون در به صورت س‍ی‍ن‍‍ی در اندازه های مختلف رن‍گ‍‍ی و ساده بافته می شود.
حصیربافی:
از ق‍دی‍م‍‍ی ت‍ری‍ن صنایع دستی در استان و بسیار پ‍ررون‍ق است و ف‍ر‌آورده های آن در همه ن‍ق‍‍اط ایران ع‍رض‍ه می شود، ام‍روز در ن‍ق‍‍اط مختلف خوزستان ه‍ر جا که دس‍ت‍رس‍‍ی به ب‍رگ نخل و ن‍‍ی و ت‍رک‍ه ام‍ک‍‍ان پ‍ذی‍ر باشد می توان حصیربافی را دی‍د. شهرهای آبادان خرمشهر، ش‍‍ادگ‍‍ان و دش‍ت آز‌ادگ‍‍ان از مراکز عمده تولید این محصول است.
قالی محلی:
نوعی قالی با ک‍ی‍ف‍ی‍ت بالا و نقوش بسیار متنوع در شمال استان است که توسط زن‍‍ان و دخ‍ت‍ر‌ان بختیاری ب‍دون ب‍ک‍‍ارگ‍ی‍ر‌ی ن‍ق‍ش‍ه از پ‍ی‍ش طراحی شده و فقط با ت‍ک‍ی‍ه بر ذ‌ه‍ن خ‍لاق آنان تولید می شود. اکثر نقوش این قالی ها بسیار متنوع و چ‍ش‍م ن‍و‌از و بیشتر از طب‍ی‍‍ع‍ت و م‍ح‍ی‍ط اطراف زندگی آنان مانند گ‍ل، ک‍‍اس‍ه، م‍‍ا‌ه‍‍ی، پ‍رو‌ان‍ه، ش‍‍ان‍ه ت‍ش‍ک‍ی‍ل می شود. شهرهای مسجد سلیمان، ان‍دی‍م‍ش‍ک و ایذه از مراکز تولید این محصول می باشد.
گليم بافی:
هفتگل يکی از بخش های شهرستان رامهرمز از مناطق عمده توليد گليم در استان است که اکثر بافندگان آن ترک زبان و از عشاير قشقايی هستند.
احرامی (سجاده):
نوعی زيرانداز محسوب می شود که در قديم به عنوان سجاده نماز و در ابعاد 90 در 70 سانتی متر توليد می شده اما اکنون در ابعاد مختلف بافته بوده و گاه بافت آن تا طول سه متر به عنوان کناره هم سفارش داده می شود. بافت احرامي در خوزستان از سابقه ديرينه ای برخوردار است و بر روی دارهای سنتی دووردی بسته شده و مواد اوليه آن را نخ پنبه و پشم تشکيل است. مراکز بافت احرامی در شهرستان های شوشتر، دزفول و بهبهان است.
گيوه بافی:
پاپوشی است بسيار سبک و راحت که توليد آن در شهرستان های دزفول، بهبهان و شوشتر رواج داشته و مواد اوليه آن چرم، پنبه و نخ تابيده و پارچه نازک نخی، کتيرا، پوست دباغی شده، موی بز و چسب است که با ابزار سندان چوبی، مشته، درفش، چسنی، دواگير، چاقو، پراز و ... توليد می شود.
نساجی سنتی:
در استان خوزستان به ويژه در شهرهای شوشتر و دزفول از قدمت بسيار بالايی برخوردار بوده تا آنجا که قزبافی (ابريشم بافی) در شهرستان شوشتر به گذشته های بسيار دور باز می گردد. به طوری که پارچه پوشش خانه کعبه از ديبای شوشتر تهيه مي شده که به صورت دووردی و چهاروردی بافته می شود. از عمد ه محصولات اين رشته جاجيم، زيلو، موج، ملحفه و انواع منسوجات است.
عبا بافی:
مرکز بافت عبا در شهرستان بهبهان و از قدمت بالايی در اين زمينه برخوردار است، معروفيت عبای بهبهان مديون کيفيت بالا در بافت و مواد اوليه آن است. عبا در بهبهان از پشم شتر و نيز از پشم نژاد خاصی از گوسفند عربی بافته می شود و به جز بازارهای داخلی به کشورهای حوزه خليج فارس نيز صادر می شود.
توليدات عشايری:
وريس بافی (کارتی)، خورجين، چوقا، حور، توبره، جل مهده و ... از انواع بافته های عشاير است. اين بافته ها که بيش از 10 نوع محصول را شامل می شود عمدتا توسط عشاير بختياری در شمال خوزستان در دامنه های جبال زاگرس توليد می شود و تمامی مراحل پشم چينی، پشم ريسی، رنگرزی تا مرحله بافت آنها توسط خود عشاير صورت می گيرد.
خراطی:
مرکز خوزستان، شهرستان دزفول است که از قدمت زيادی برخوردار بوده و توليدات آن در بازار قديم دزفول کاملا رايج است. محصولات زيبايی از قبيل مبلمان، جالباسی، قليان، گهواره، سبدهای نگهداری مجلات و روزنامه، ميل زورخانه، جا کفشی، ظروف مختلف و قطعات ظريف هنری از عمده توليدات اين هنرو صنعت که مواد اولیه آن انواع چوب است، محسوب می شود.
محرق کاری:
قدمت محرقکاری در خوزستان زياد نيست و رشته ای جوان است اما به دليل فراوانی مواد اوليه آن در استان، گسترش وسيعی پيدا کرده و هم اکنون در اکثر شهرستان ها و در مراکز آموزش صنايع دستی خوزستان به علاقه مندان آموزش داده می شود. محرق کاری شباهت زيادی به معرق چوب دارد با اين تفاوت که تابلوهای محرق، ساده تر و سريع تر از تابلوهای معرق ساخته می شود. مواد اوليه اين هنر، ساقه جو و گندم است که با تکنيکی بسيار ساده بر روی زمينه پارچه ای يا سطوح صاف چسبانده می شود.
ورشو سازی:
ورشوسازی دزفول دومين رتبه کشور را داراست و با ظروف بسيار متنوع و کاربردی از اهميت ويژه ای برخوردار است. سماور، قليان، پارچ و ليوان، گلاب پاش، تنگ و قدح، آفتابه و لگن از متداول ترين توليدات اين رشته به شمار می آيد.
ميناکاری:
میناکاری روی طلا و نقره از هنرهای خاص استان است که توسط صابئين مندايی در استان انجام می شود. تعدادی از هنرمندان اين رشته در استان آوازه جهانی دارند و آثارشان منحصر به فرد است. آنان با ظرافت خاصی نقش های نخل و قايق روان بر روی کارون و کاروان های شتر را بر روی مينای ريخته شده بر قطعات طلا درآورده و دستبند، حمايل، گردنبند، سينه ريز، گوشواره و انگشتر به يادگار می نگارند. اين آثار علاوه بر جنبه اقتصادی، دارای ارزش هنری بسيار بالايی هستند.
فلزکاری:
در استان خوزستان ساخت وسایل فلزی در شهرهای دزفول، اهواز، مسجد سلیمان، بهبهان، رواج دارد که تولیدات مختلفی از قبیل داس، تیشه، قیچی، قند شکن و ... از محصولات آنان است. آهنگران خوزستان ابتدا فلز را به اندازه و شکل دلخواه بریده و در کوره قرار می دهند پس از گداخته شدن و انعطاف پذیری با چکش زدن به شکل مورد نظر در می آورند و در آخر با استفاده از سوهان آن را صیقل می دهند.
قلمزنی :
قلمزنی بر روی فلزات توسط صبی ها انجام می شود. روش قلمزنی بر فلزات به این صورت است که ابتدا نقش مورد نظر را بر روی ظرف طراحی کرده و سپس درون ظرف را از محلول قیر مذاب آمیخته با خاکستر یا خاک اره پر کرده و بعد با استفاده از قلم و چکش به نقوش حالتی فرو رفته می دهند و سپس قسمت های فرو رفته را با خمیر مینا که از اکسید فلزات مختلف تهیه می شود آرایش داده و ظرف مورد نظر را در کوره گذاشته و 350 درجه حرارت می دهند، به این ترتیب لایه لعابی رنگین و شفافی برروی قسمت هایی از ظرف فلزی قلمزنی شده به وجود می آید.
تولید محصولات پوستی:
خوزستان به علت وجود عشایر بختیاری که بخش هایی از این منطقه را قشلاق خود قرار داده اند و همچنین اسکان بسیاری از آنان در این خطه، از نظر تولید پوست موقعیت خاصی را دارا می باشد. در این استان به دلیل وجود عشایر بختیاری که کار اصلی شان دامداری است، پوست به وفور یافت می شود. با این حال صنایع چرم و پوست چندان رواج نداشته و فقط عده کمی از عشایر آنهم برای رفع نیاز خودشان و برای ساختن لوازم مورد استفاده زندگی مانند مشک و همیان از آن استفاده می کنند گاهی نیز از پوست برای دهل که از سازهای محلی است استفاده می کنند.
برپایی نمایشگاه ها و بازارچه های صنایع دستی در خوزستان
پرویز طلائیان پور، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی استان، اعلام کرد: به مناسبت روز جهانی صنایع دستی، نمایشگاه ها و بازارچه های صنایع دستی در شهرستان‌های مختلف خوزستان، فعالیت خود را آغاز کردند.
وی تصریح کرد: بر این اساس شنبه (۲۰ خرداد)، مرکز آموزشی صنایع دستی شهرستان کارون فعالیت خود را با آموزش بوریابافی آغاز کرد و در روزهای آتی این هفته هم، مرکز دیگری در شهرستان ایذه افتتاح خواهد شد.
طلائیان‌پور، اضافه کرد: همچنین از برپایی نمایشگاه و بازارچه در شهرستان‌های مختلف استان خبر داد و افزود: آبادان، خرمشهر، دزفول، بهبهان، کارون، اهواز و ایذه از جمله این شهرستان ها هستند که نمایشگاه ها و یا بازارچه های صنایع دستی در آنها تا روز ۲۷ خرداد فعال است.
وی به فعالیت کارگاه‌های تولید زنده صنایع دستی در این بازارچه‌ها نیز اشاره کرد و افزود: هدف از برپایی این ورک شاپ ها، آشنایی علاقه مندان با مراحل تولید و معرفی هرچه بیشتر صنایع دستی استان بوده تا بدین وسیله با فرهنگ‌سازی بیشتر در این عرصه، زمینه های لازم برای رونق بیشتر صنایع دستی در استان فراهم شود.
نظر شما