آثار تاریخی و میراث فرهنگی نمایانگر پیشینه هر دیار است

خبرگزاری شبستان- سمنان: آب انبار که در گويش سمناني به آن «مزنبل» گفته مي‌شد در فصل زمستان آبگيري مي‌شد تا سرماي زمستاني فرصتي براي فرو نشاندن عطش تابستاني باشد. آب انباري که با ده‌ها پله، عطش رسيدن به آب را دو چندان مي‌کند اما با ورود به دالان، ابتدا خنکاي هوا، گرماي جسمت را مي‌گيرد و با رسيدن به پاياب، نوشيدن چند جرعه از آب خنک آب انبار که کولر طبيعي بادگير آن را خنکاي مطبوعي بخشيده است، عطشت را فرو مي‌نشاند.

 

اين حکايت مردمان سختکوش کوير است که سال‌ها پيش هر روز و هر روز براي آنها تکرار مي‌شد، مردماني که براي دسترسي به يک کوزه آب بايد ده‌ها پله را در تاريکي مي‌نورديدند و از آنجا بود که آب براي مردم سمنان تقدس يافت.

 

نياز به آب و آب انبار، در شهري که کم آب‌ شهر کشور نام گرفته به حدي بود که آب انبار کم‌کم با زندگي مردم عجين شد و در هر محله و کوي و برزني، نشاني از يک آب انبار بود.آب انبارها، آن روزها عطش مردم به آب را فرو مي‌نشاندند و امروز ميراثي گران‌بها از رنج آبا و اجدادي را براي ما به يادگار گذاشته‌اند.

 

حفظ و نگهداری و در کنار آن مرمت و بازسازی این گنجینه های باستانی به قدری دارای اهمیت می باشد که باید در راستای این امر برنامه ریزی های دقیق فرهنگی، عمرانی انجام گرفته و به صورت مستمر ادامه یابد.

 

شکی نیست  این آثار کهن که یادگار گذشتگان ماست از ارزش بالایی برخوردار بوده و باید صحیح و سالم ، نسل به نسل به آیندگان انتقال یابد.

 

میراث تمدن هر دیار که در واقع میراث همگانی مردم آن سرزمین بشمار می رود شاخصه تغییرات زمان را به نحو احسن به نمایش گذاشته و اصالت  آن دیار را به رخ می کشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تخریب شبانه آب‌انبار نه حصار گرمسار

رئیس اداره ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري شهرستان گرمسار گفت: بخش‌هایی از آب انبار نه حصار گرمسار شبانه و توسط عده‌ای ناشناس تخریب شد.

 

مهوش کمالی با اعلام این خبر اظهار کرد: بخش‌هایی از آب انبار نه حصار بین ساعت ۲ تا سه صبح روز جمعه دوازدهم خرداد ماه توسط عوامل سودجو و فرصت طلب تخریب شد.

 

وی گفت: این تخریب در ساعات غیر اداری و تعطیلی انجام شده و به نظر می‌رسد عمدی و با دستگاه لودر انجام شده باشد.

 

کمالی افزود: این آب انبار که در حال حاضر 40 درصد آن تخریب شده است، از بناهای تاریخی سالم و از معدود آب انبارهایی است که دارای دو بادگیر بود.

 

وی ابراز امیدواری کرد: بر اساس شکوائیه تنظیم شده توسط اداره میراث فرهنگی، عامل یا عاملان تخریب این آب انبار تاریخی شناسایی شوند.

 

رئیس اداره ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري شهرستان گرمسار تصریح کرد: آب انبار نه حصار گرمسار به شماره ۲۰۲۴۵ و در آبان‌ماه 86 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

 

کمالی با بیان اینکه آب انبار ناسار يا همان نه حصار در جنوب قلعه ناسار گرمسار و در مجاورت جاده اصلی به روستا قرار گرفته است اضافه کرد: سازنده اين بنا طبق نوشته بالای سردر آب انبار مرحوم سيف الله معماريان سمنانی است.

 

رئیس اداره ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري شهرستان گرمسار ادامه داد: منبع اصلی، گنبدی شکل و آجرپوش است که بر طاق آجری و ضربی طرفين استوار است.

 

وی با اشاره به اینکه در دو قسمت منبع این آب انبار، دو بادگير برای خنک شدن آب زير منبع در نظر گرفته شده است اظهارداشت: منبع اصلی اين آب انبار از نظر‌ فيزيکي با ساير آب انبارها در سطح استان متفاوت و در نوع خود بی نظير است.

 

کمالی تصریح کرد: بر اساس ماده ۵۶۴ قانون مجازات اسلامی، هر کس بدون اجازه سازمان میراث فرهنگی و بر خلاف ضوابط مصوب اعلام شده از سوی سازمان مذکور به مرمت یا تعمیر، تغییر، تجدید و توسعه ابنیه یا تزئینات اماکن فرهنگی – تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی مبادرت کند به حبس از شش ماه تا دو سال و پرداخت خسارات وارده محکوم می‌شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

آب انبار یک نهاد مردمی و مورد استفاده همگان بود          

یک کارشناس فرهنگ سمنانی با اشاره به قدمت آب انبارها در کشور اظهار داشت: احداث آب انبارها معمولا در مسیرکانال های اصلی فاضلاب شهر و بالادست حمام های عمومی بود.

 

نعمت الله عبدوس با بیان اینکه مردم سمنان آب انبار را مزنبل تلفظ می کردند، ادامه داد: هر آب انبار یک ساختمان سرایداری داشت، ساخت و نگهداری آب انبار توسط افراد خیر و مردم انجام می شد و دولت در آن نقشی نداشت.

 

عبدوس مراقبت از بچه ها برای جلوگیری از هدر رفت آب، هشدار به مردم در زمان مورد نیاز برای حجم وکیفیت وضعیت آب، تمیز کردن اطراف وراه پله های آب انبار،روشن کردن و نصب چراغ مخصوص با نام چراغ موشی در پله های پائینی آب انباریک ساعت قبل از نماز مغرب را از وظایف سریدار در آب انبارها برشمرد.

 

 وی با بیان اینکه در دو طرف ورودی آب انبار سکوهای سنگ فرشی بود برای نشستن که معمولا افراد کهن سال از آنها استفاده می کردند افزود: در فرهنگ معماری به آنان پیر نشین نیز می گویند.

 

 عبدوس با اشاره به اینکه مخزن آب در دل زمین حفر شده وعمق آن بیش از 15 متر بود اظهار داشت: ورودی آب انبارها دارای راهرویی با پله های بسیار بود که رفت وآمد از این پله ها کار ساده ای نبود.

 

 به گفته این کارشناس پیرمردها وپیرزن ها وکسانی که توان پایین رفتن از پله های آب انبار وبالا آمدن از آنها را نداشتند روی این سکوها نشسته واز جوانان در خواست پر کردن آب در کوزه هایشان را می کردند.

 

 وی چله بزرگ زمستان را فصل آب گیری آب انبارها عنوان کردوگفت: آبی که دراین مدت ذخیره شده بود جوابگوی مردم بود ه وآنان تا پایان فصل گرما آب آشامیدنی مورد نیاز خود را داشتند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عبدوس ادامه داد: از آب انبار ها استفاده نمی شد ورودی آن را با در چوبی چند لنگه ای که عرض هر لنگه نیم متر وارتفاع آن سه متر بود می بستند تا کسی وارد آب انبار نشود.

 

 این کارشناس با یاد آوری این مطلب که  آب داخل آب انبار حدود چند ماهی در داخل آب انبار می ماند اظهار داشت: این آب با خیساندن دیواره ها گرمای داخل خود را از دست داده و از ماه اردیبهشت به بعد می توان گفت  به جرأت از آب های داخل یخچال منزل خنک تر و  گوارا تر بود.

 

عبدوس با بیان اینکه به خوبی می دانیم که اگر آب را برای چند ماه در جای بسته ای که امکان تهویه ندارد قرار دهیم بد بو و متعفن می شود، اضافه کرد: برای جلوگیری از این امر برای آب موجود درآب انبارها معمولا بادگیرهایی را در اطراف آب انبار تعبیه می کردند.

 

وی اضافه کرد: معماري آب انبارها در مناطق مختلف تحت تاثير سبك‌هاي معماري محلي و متناسب با آب و هواي مناطق متفاوت قرار گرفته است و سازندگان با دقت و نكته‌‌سنجي بسيار، به مسائل عمده‌اي چون ميزان فشار آب بر كف و سطح آب‌انبار، تهويه، تصفيه و جلوگيري از آلودگي آب، توجه كامل داشته‌اند.

 

عبدوس ظرفیت ذخیره آب در هر آب انبار را بر اساس جمعیت محل ذکر کرد و گفت: بام آب انبارها گنبدی شکل و سقف راه پله طاق ضربی بود و معمولا هر دوسال  یکبار اندود کاهگل آن تجدید می شد این کار حداکثر تا آخر مهر ماه باید انجام می گرفت.

 

 این کارشناس فرهنگ در سمنان با بیان اینکه كندن مخزن در داخل زمين از دو جهت اساسي مورد توجه بوده است ادامه داد:نخست آن‌كه به كمك توده‌هاي خاك فشرده پيرامون منبع به ميزان بسيار بر قدرت مقاومت ديواره‌ها افزوده مي‌شود و ديگر آن‌كه به كمك عايق طبيعي خاك دور منبع، از ميزان نفوذ گرما در تابستان و گرم شدن آب جلوگيري به عمل مي‌آيد.

 

وی با اشاره به اهمیت آثار تاریخی آب انبار اظهار داشت: حتی اگر آب انبارها، ثبت ملی نشده باشند از ارزش تاریخی والایی برخوردارند و باید حفظ شوند.

 

عبدوس آب انبارها را از اصیل ترین بناهای ایرانی عنوان کرد و ادامه داد: در اغلب شهرهای ایران آب انبار وجود داشته اما قدیمی ترین آب انبارها مربوط به استانهای کویری است.

 

وی با تاکید برحفظ واحیاء آب انبارهای موجود اظهار داشت:امروز میراثی گران بها از رنج آبا و اجدادی را برای ما به یادگار گذاشته اندکه در حفظ آن باید کوشا باشیم.

 

این کارشناس تبدیل کردن آب انبارها به مراکز مراکز فرهنگی و هنری را بهترین راه برای حفاظت از آب انبارها برشمرد و گفت: میتوانیم بعد از مرمت این بناها را برای استفاده دراختیار عموم مردم قرار دهیم.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

این سازه‌های به جا مانده از اعصار و قرون متمادی، امروزه مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفته‌اند و کم کم به دست فراموشی سپرده می‌شود و با تخریب آنها و ادامه این روند، ظرف چند سال آینده، اثری از آب انبارها بر جای نخواهد ماند.

 

گرچه این روزها آب‌انبارها دیگر برای مردم کاربری ندارند اما حفظ این سازه‌های مهم یک امر ضروری است.