رونمایی از شاهنامه ثبت شده در حافظه جهانی یونسکو/ فردوسی ادب پارسی را به اوج و اعتلا رساند

یاسرموحد فرد، دبیر کل بنیاد فردوسی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی شبستان گفت:آموزه های فردوسی به دلیل اینکه دانشنامه تمدن های بزرگ جهانی است به عنوان میراث ماندگار بشری تلقی شده است. بارها به گونه های مختلف از شاهنامه فردوسی در یونسکو یاد شده و در محافل بین المللی دیگر هم از شاهنامه فردوسی تجلیل می شود.

وی افزود: بنیاد فردوسی هم از 12 سال پیش که به صورت رسمی کار خود را در ایران آغاز کرده تلاش کرده بزرگداشت فردوسی را برپا و برگزار کند و آموزه ها،  دانش ها،  آیین ها و هنرهایی که در آثار فردوسی گرد هم آمده اند را به صورت روزآمد به نسل های گوناگون معرفی و منتقل کند.

موحدفرد با اعلام اینکه در دوازدهمین بزرگداشت حکیم ابولقاسم فردوسی، با نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای فرهنگ عمومی، عنوان روز پاسداشت زبان فارسی هم در گاهشمار رسمی کشور به روز بزرگداشت فردوسی افزوده شد، توضیح داد:  اضافه کردن عنوان روزپاسداشت ادب پارسی به روز بزرگداشت فردوسی به این دلیل است که زبان فارسی در هزار سال پیش با شاهنامه فردوسی به اوج اعتلای خود رسید.

وی بیان کرد:شاهنامه فردوسی منظومه ای حماسه داستانی است؛ یک دانشنامه ایرانی اسلامی که بسیاری از آیین ها، هنرها و دانش های ایرانیان و جهانیان را در خود جای داده است. یک کتاب حماسی بزرگ که از فردوسی به یادگار مانده است و در واقع شاید بزرگ ترین کتاب حماسی جهان باشد. از این رو قطعا با توجه به اینکه فردوسی توانسته با این کتاب زبان فارسی را به جهانیان بشناساند قطعا پاسداشت زبان فارسی و اینکه فردوسی هم پدر زبان فارسی باشد امری بدیهی است.

دبیرکل بنیاد فردوسی توضیح داد: به همین دلیل تصور می کنم این تصمیم به درستی گرفته شده و با توجه به اینکه روزی را با عنوان روز شعر و ادب فارسی همزمان با روزبزرگداشت استاد شهریار داشتیم، اما فکر می کنم اصلاح خوبی صورت گرفت و یک روز خاص به عنوان روز پاسداشت زبان فارسی انتخاب شد.

وی افزود:از شاهنامه فردوسی به عنوان یک کتاب روانشناسی هم  می شود یاد کرد که بیش از هشت هزار واژه فارسی را در خود جای داده و از این رو گنجینه ای از واژگان زبان فارسی هم به شمار می رود.

موحدفرد درباره برنامه های روز بزرگداشت فردوسی گفت:از کارهایی که تلاش کردیم در بنیاد فردوسی و به نام ایران انجام بدهیم؛ برگزاری " جشن هزاره شاهنامه فردوسی "،"هنر نقالی "و "آیین های پهلوانی و زورخانه ای "است. از بیستم تا بیست و هشتم اردیبهشت در جای جای ایران به ویژه شهرهای تهران، مشهد، کرمان، یزد، توس و کرج ویژه برنامه هایی را تدارک دیده ایم که جملگی در واقع تلاش دارند تا به ثبت جهانی ها رسیدگی کنند و هنر نقالی و آیین های پهلوانی و شاهنامه خوانی را به گونه های علمی، هنری و فرهنگی بازنمایی کنند.

وی همچنین درباره آموزه های اخلاقی موجود در متن شاهنامه به خبرنگار شبستان گفت:شاهنامه فردوسی در خط سیر داستانی شامل آموزه های فکری و اخلاقی است. در داستان شخصیت های منفی و مثبت سخنانی دارند، اما در میان آنها شعرهایی که پند آموز است می تواند اندیشه های فردوسی را نمایان کند.بسیاری از شعرها به اشتباه تفسیر می شوند و برای مثال وطن دوستی فردوسی را به وطن پرستی تعبیر می کنند، یا اینکه می گویند او نسبت به بانوان و افرادی که در جامعه فرودست و مستضعف هستند، دیدگاه خوبی نداشتنه است.

وی در ادامه توضیح داد: در بخش داستانی شاهنامه فردوسی برخی به اشتباه تلاش می کنند اندیشه های حاکمان و فرمان روای ستمگر را و یا شخصی که جزو شخصیت های منفی است را به فردوسی نسبت بدهند، در حالی که همه کسانی که داستان نگاری و حماسه نگاری می کنند می دانند در یک روی یک داستان شخصیت های مثبت و در روی دیگر شخصیت های منفی و گاه حتی شخصیت های خاکستری وجود دارند و ممکن است به سمت هم گرایش پیدا کنند.

موحد فرد گفت: به هر صورت آموزه های فکری و اخلاقی و پندها و اندرزهایی که در شاهنامه فردوسی وجود دارد را باید از زبان پهلوانان، نامداران و نام آوران و شخصیت هایی که جزو مفاخر و فرمان روایان درستکار هستند جست، اینها هستند که می توانند اندیشه های فردوسی را نمایان کنند.

وی افزود: بیشتر داستان های شاهنامه  در روزگار پیش از اسلام می گذرد؛غیر از بخش هایی که به حمله اعراب می پردازد و رستم فرخزاد اندیشه های ایرانیان را نمایندگی می کند . با توجه به اینکه حدود 400 سال از ظهور اسلام گذشته، بنابراین تنها تاریخ نگاری درباره شاهنامه فردوسی دو بیت پایانی آن است که اشاره به ایرانی و اسلامی بودن فردوسی است.

وی در ادامه گفت: پیوند دهنده تمدن ایرانی و اسلامی قطعا شاهنامه فردوسی است که به دانش ها و آیین های ایران باستان در قالب داستانی پرداخته است. فردوسی اندیشمندی دینی بود و بسیاری از آموزه های اخلاقی، قرآنی و روایی اسلام هم در قالب ترجمان منظوم بر زبان پهلوانان و شخصیت های درستکار شاهنامه فردوسی وارد شده است.

دبیر بنیاد فردوسی در توضیح درباره فعالیت های این سازمان مردم نهاد گفت: بنیاد فردوسی تلاش می کند بر پایه فعالیت های تبلیغی در سطح ملی و جهانی کار کند. برنامه هایی در طول هفته تا 28 اردیبهشت خواهیم داشت.امروز در دانشکده زبان فارسی  دانشگاه کرج مراسمی برای بزرگداشت فردوسی داریم . در پایان هم، در ساعت 16 روز 28 اردیبهشت برنامه رونمایی از شاهنامه ای که سال 2006 در حافظه جهانی یونسکو ثبت جهانی شده است  را در تالار سلام کاخ گلستان داریم.

وی در پاسخ به این پرسش که چرا تعداد بسیار زیادی از نسل جوان ما تا به حال شاهنامه را نخوانده اند ، گفت: گستردگی مفاهیم و شعرها و داستان های شاهنامه به گونه ای است که در روزگار کنونی که عصر بمباران اطلاعات است برای توده مردم کمی سخت به نظر می رسد.

وی افزود: توجه به حجم فراوان و طولانی شاهنامه فردوسی و با توجه به محدویت زمان کمتر کسی فرصت برای مطالعه دارد به این دلیل است که خواندن آن کاهش پیدا کرده اما با توجه به ابزارهای هنری که در دست داریم اتفاقا فکر می کنم شاهنامه خوانی در حال رواج پیدا کردن است، از جمله نقالی شاهنامه بیش از پیش در کشور اجرا می شود.

وی توضیح داد: فکر می کنم بازنوشت داستان های شاهنامه فردوسی می تواند در این زمینه راهگشا باشد.برای مثال دکتر میرجلال الدین کزازی با همکاری بنیاد فردوسی و نشر زرین سیمین کاری ارزشمند انجام داده اند که داستان های شاهنامه را به نثر روان نوشته اند.

وی گفت:داستان های کوتاه تر یا انیمیشن و پویا نمایی که در این فضا به صورت جسته و گریخته و پراکنده به آن پرداخته می شود یا اجرای موسیقی حماسی با حضور هنرمندانی چون شهرام ناظری رونق گرفته می تواند شاهنامه را معرفی کند و اتفاقا با این نگاه شاید مردم را تغییر بدهد.هر زمان یک اثر هنری مرتبط با شاهنامه فردوسی مطرح شد مورد اقبال عمومی قرار گرفت و مردم تلاش کرده اند کنسرت، نمایش و یا آن فیلم سینمایی را ببینند.البته باید گفت که رسانه های گروهی مثل صدا وسیما در این زمینه کم فروغ عمل کرده است وهر سال این قضیه کمرنگ تر می شود.

گفت و گو:الهام عطائی