خبرگزاری شبستان: چند سالی است که در جامعه شاهد استفاده لباسهای رنگارنگ هستیم، باتوجه به اینکه استفاده از رنگهای شاد در آمیزه‌های دینی بسیار تأکید شده است، اما باید دانست که چه رنگی برای چه فضا، مکان و سن و سالی مناسب است.
تاریخچه علمی رنگ
بنابر اسناد علمی، «اسحاق نیوتن»، دانشمند نامدار انگلیسی، در سال 1666 کشف کرد که چنانچه نور خالص سفید از یک منشور عبور داده شود، به رنگهای قابل رؤیت تجزیه می‌شود. همچنین وی کشف کرد که هر رنگ از یک طول موج منحصر به فرد تشکیل شده و قابل تجزیه به رنگهای دیگر نیست.
در ضمن آزمایش‌های بعدی هم نشان می‌هد که با ترکیب نورها می‌توان رنگهای مختلف را ایجاد کرد. برای مثال، نور قرمز در ترکیب با نور زرد، رنگ نارنجی را به وجود می‌آورد. رنگی که براثر ترکیب دو رنگ دیگر به وجود آید را ترکیبی می‌گویند. بعضی از رنگ‌ها، مثل زرد و ارغوانی، در صورت ترکیب شدن، همدیگر را خنثی می‌کنند و نور سفید می‌سازند. این رنگ‌ها را نیز رنگهای مکمل می‌نامند.
رنگ ها وسیله ای برای اهداف و انگیزه‌ها
با توجه به اینکه در آمیزه های دینی بر استفاده از رنگ های شاد بسیار تأکید شده است، اما «حجت‌الاسلام ابوالقاسم حسنی»، جامعه‌شناس و مبلغ دینی، معتقد است: در اسلام بر روی استفاده از رنگ خاصی تأکید نشده است که چه رنگی مناسب و نامناسب است.
به گفته وی باید در نظر داشت که همیشه بر روی رنگ‌ها به عنوان نماد تأکید شده است، برای مثال در آیات و روایات سفارش شده است که نگاه به سبزه ثواب دارد و نشان‌دهنده قدرت خداوند است؛ در خواص رنگ آبی باید توجه داشت که نگاه کردن به دریا برای آنکه نماد قدرت خدا است، زیبا جلوه می کند.
حجت الاسلام حسنی افزود: رنگ‌ها با توجه به اهداف و انگیزه‌ها زیبا هستند، برای مثال رنگ سیاه زیباست که وقتی نماد عزاداری امام حسین (ع) باشد یا رنگ سفید وقتی لباس ازدواج باشد، زیباست.
رنگ قرمز نماد هیجان
وی در پاسخ به این سؤال که آیا رنگی وجود دارد که باعث پرخاشگری در افراد شود، گفت: از نظر اسلام چنین مسایلی مطرح نشده است، اما روانشناسی رنگ قرمز را نماد شهود و خشونت می‌داند.
رنگ زرد رنگ جوانی
این جامعه شناس با تأکید بر اینکه اسلام رنگ زرد را برای پوشش جوانان در نظر گرفته است، گفت: اسلام برای پوشش جوانان کفش زرد و لباس سفید را مستحب می‌داند.
کابرد سلیقه‌ای رنگ‌ها
وی درباره برقراری آرامش در منزل بوسیله تأثیر رنگ‌ها گفت: رنگ‌ها در محیط بی‌تأثیرنیستند، اما نقش رنگ‌ها آنقدر هم مهم نیست، برای مثال خانه‌ای با رنگ سیاه تزیین شده اما خانواده در آن آرامش دارند. در اصل به کار بردن رنگ‌ها یک سلیقه است که براثر تجربه بدست آمده و سفارش دینی در این‌باره وجود ندارد.
انگیزه حرف اول و آخر را می زند
حجت الاسلام حسنی رنگ پوشش افراد در جامعه را بنابر شخصیت‌شان دانست و افزود: برای مثال در اسلام سفارش شده است که افراد لباس سفید بپوشند ،اما اینکه حجاب خانم‌ها در جامعه با رنگ مشکی متداول شده است که این رنگ در آمیزه های دینی به عنوان رنگ مکروه و افسرده کننده به شمار می رود، باید در نظر داشت که در اصل این چنین نیست، در جایی که نیت و انگیزه افراد قوی باشد هیچ وقت افسردگی هم در پی نخواهد داشت.
وی افزود: این افکار که چادر مشکی در پوشش زنان باعث افسردگی می‌شود، کاملا غلط است، بلکه با انجام یک تست افسردگی از زنان در کشورهای غربی متوجه می‌شویم که این زنان در مقایسه با زنان مسلمان بسیار افسرده‌تر هستند.
حجت الاسلام حسنی معتقد است: اغلب افراد با ارائه آمارهای تقلبی درباره افسردگی باعث سیاه‌نمایی و پیشبرد اهداف شوم خود می شوند، در اصلی کسی که خود را از نامحرم می‌پوشاند شادابی درونی در پی دارد.
جدال بین عرف و شرع
وی در پاسخ به این سؤال که استفاده از رنگهای مختلف از لحاظ شرعی و عرفی اشکالی دارد، یا نه؟ گفت: از لحاظ دینی هیچ اشکالی ندارد ولی در بعضی از مواقع اقداماتی که عرف به صلاح می‌داند را باید رعایت کرد، برای مثال برای رعایت حجاب زنان در سوره احزاب خطاب به زنان آمده که «در خانه‌های خود بمانید و زیورآلات خود را برای نامحرم آشکار نکنید»، اما در جامعه شاهد این هستیم که زنان شاید از لحاظ حجاب پوشش مناسبی داشته باشند، اما از لحاظ رنگی تحریک کننده است، باید توجه داشت که بنا بر صلاح دید عرف، شرع هم استفاده از رنگ‌ها را حرام می‌داند.
با توجه به اینکه در حسینیه‌ها و اماکن مذهبی رنگ سبز رنگ غالب است، در این‌باره حجت الاسلام حسنی گفت: در روایات آمده است که جبرئیل دو لباس برای حسنین آورد، لباس سبز را امام حسن (ع) و لباس قرمز را امام حسین (ع) انتخاب کردند. باید در نظر داشت که در آمیزه‌های دینی رنگ سبز را رنگ علوی و رنگ سادات می‌دانند و دلیل خاصی برای رنگ‌آمیزی اماکن مذهبی وجود ندارد.
طراحی هر مکان با یک رنگ خاص
در ادامه «ابراهیم فیاضی»، جامعه‌شناس درباره روانشناسی انتخاب رنگ‌ها به خبرنگار شبستان این چنین گفت: رنگ‌ها باعث افزایش و کاهش هیجان در افراد می‌شود، برای مثال اتاق‌های خواب را معمولا با رنگ قرمز و اتاق‌های نشیمن را با رنگهای روشن طراحی می کنند که بدین ترتیب محیط آرامش‌بخش خواهد بود.
وی در پاسخ به این سؤال که به نظر شما رنگ‌ها نشان دهنده شخصیت افراد است؟، گفت: غالبا این‌چنین است که انسان‌های هیجانی از رنگ قرمز استفاده می‌کنند، برای مثال درباره رنگ آبی ضرب المثلی است که می‌گویند: «هرجا بروی آسمان یک رنگ است»، این ضرب المثل کنایه از این است که افراد باید آرامش خود را حفظ کنند.
رنگ ها هم فقیر و غنی را می شناسند
با توجه به اینکه روانشناسی و انتخاب رنگ‌ها در بین اقشار فقیر و غنی متفاوت است، این جامعه شناس خاطر نشان کرد: قاعدتا افراد غنی از رنگهای هیجانی بیشتر استفاده می‌کنند، اما افراد فقیر به دلیل اینکه به اندازه کافی تحت فشار روحی و روانی هستند، اغلب به دنبال رنگهای آرامش‌دهنده هستند.
تأثیرات رنگ‌ها از نظر روانشناسی
قرمز
با وجود اینکه اثر رنگ‌ها تا حدودی ذهنی است و برخی از تأثیرات رنگ‌ها دارای معنی یکسانی در سراسر جهان هستند، رنگ‌هایی که در طیف رنگ قرمز قرار دارند، به عنوان رنگهای گرم شناخته شده اند که این دامنه‌اش از احساسات گرم و صمیمانه تا احساس خشم و عصبانیت متغیر است.
آبی
رنگ‌هایی که در طیف آبی قرار دارند، رنگهای سرد نامیده می‌شوند که شامل آبی، ارغوانی و سبز می شوند. این رنگ‌ها معمولاً آرامش بخشند، اما گاهی نیز ممکن است احساس غمگینی و بی‌تفاوتی را به ذهن بیاورد.
روانشناسی رنگ‌ها به عنوان روش درمان
در برخی از فرهنگ‌های قدیمی، از جمله مصری‌ها و چینی‌ها، از رنگ‌ها برای درمان استفاده می‌شد. این کار که گاهی به آن نور درمانی یا رنگ شناسی نیز گفته می‌شود، هنوز هم به عنوان روش درمان جایگزین مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال در این روش خواص رنگ ها عبارتند از:
رنگ قرمز برای تحریک بدن، ذهن و افزایش تمرکز استفاده می‌شود.
رنگ زرد برای تحریک اعصاب موثر است.
رنگ نارنجی برای بالا بردن سطح انرژی استفاده می شود.
رنگ آبی برای کاهش درد و تسکین بیمارکاربرد دارد.
رنگ نیلی برای تسکین ناراحتی‌های پوستی موثر است.
خواص رنگ ها موثر است!؟
باید در نظر داشت که اغلب روانشناسان به رنگ درمانی به دیده شک و تردید می‌نگرند و می‌گویند که درباره تأثیرات احتمالی رنگ‌ها اغراق شده و رنگ‌ها در فرهنگ‌های مختلف، معانی متفاوتی دارند. پژوهش‌ها نشان می دهد که در بسیاری از موارد، تأثیرات رنگ‌ها در تغییر حالت افراد، تأثیراتی زودگذر و موقتی دارد. برای مثال، قراردادن افراد در اتاق آبی ممکن است در ابتدا احساس آرامش در آنها به وجود آورد اما این اثر پس از آن که آنها آرامششان را بازیافتند، به تدریج کاهش خواهد یافت.
رنگ ها در قرآن
در اصل رنگ‌ها در قرآن کریم به عنوان پدیده‌های طبیعی به شمار می‌روند. آنها در تصاویر هنری قرآن که بسیار نیز آمده نقش مهمی دارند. کلمه "رنگ" در قرآن 9 بار آمده که هدف از آن مشخص کردن ماهیت رنگ است.
با کلماتی که به معنای رنگ در قرآن آمده کلمات دیگری نیز همراه شده است. به طور مثال آیه بیست و دو، سوره روم به نشانه های خداوند در آفرینش آسمان‌ها و زمین، تفاوت زبان‌ها و رنگ‌ها اشاره می‌کند و آن را نشانه‌ای برای عالمان می داند.
آیه بیست و یک، سوره زمر قدرت مطلق الهی را نشان می دهد تا انسان را به تفکر در حقایق عالم هستی وادارد. سبز، زرد، سفید، سیاه، قرمز و آبی رنگهای شش گانه‌ای هستند که در آیات قرآن کریم آمده‌اند و همانگونه که مطرح شد بر شب و روز، نور و ظلمت دلالت دارند که عبارتند از:
رنگ سبز
رنگ زندگی، حرکت و شادی است. زیرا به انسان آرامش می‌دهد و تعبیری از زندگی، شادابی، صلح، امنیت و آرزو است. همچنین رنگ بهار، طبیعت زنده، درختان، گیاهان، شاخ و برگ‌ها است. سبز در اندیشه دینی نشانه خیر و ایمان است که در قبه‌های مساجد، بناهای اسلامی، عمامه علمای اسلام و پوشش کعبه نیز وجود دارد. لفظ سبز هشت بار در قرآن آمده که برای بیان ماهیت و زیبایی لباسهای اهل بهشت به کار برده شده است.
سوره کهف آیه 31 و سوره انسان آیه 21، به لباس فاخر سبزرنگ بهشتیان اشاره می کند. در دیگر آیات از رنگ سبز و مشتقاتش برای زیبایی‌های هستی و بیان قدرت و رحمت مطلق الهی استفاده شده است.
قدرتی که خداوند در درختان سبز قرار داده تا آن را آتش زده و برای زندگی از آن بهره‌مند شود، در سوره یس آیه هشتاد به آن اشاره شده است.
قدرتی که از خاک، گیاهی سبز را خارج می کند؛ نزول آب از آسمان و رویش گیاهان مختلف و ساقه‌ها و شاخه‌های سرسبز در سوره انعام آیه 99 اشاره شده است، زمین را با باران‌های زیاد سبز کرد در سوره حج آیه 63،آمده است.
داستان حضرت یوسف دوبار از کلمه سبز استفاده کرده که یکی از آنها خواب هفت خوشه سبز در آیه 43 که نشانه زندگی و طراوت است، بوده و دیگری در آیه چهل و شش با همین تعبیر استفاده شده است.
رنگ زرد
از رنگ‌هایی است که بسیار منشأ شادی و نهایت سرور است. این رنگ، رنگ طلوع، نور و روشنایی است. زیرا رنگ خورشید و منبع حرارت، زندگی و نشاط است که مصریان باستان آن را سمبل الهه خورشید و پیشگیری از بیماری‌ها می‌دانستند.
از سوی دیگر رنگ زرد بر حزن و اندوه، کسالت، فنا و مرگ نیز دلالت می کند که با پاییز و مرگ طبیعت و صحرای خشک و زردی چهره انسان همراه است. باید در نظر داشت که این رنگ در قرآن کریم پنج بار تکرار شده است. سوره بقره آیه 69 دلالت بر رنگ مهیج طبیعت دارد که تعجب مردم را برمی‌انگیزد. در این آیه می گوید: «گاو زردی است که ناظران از دیدن رنگش مسرور و شادمان می شوند.»، این آیه دلالت بر ماهیت رنگ و زیبایی و تأثیرگذاری آن دارد که بر روح انسان نیز اثر می گذارد. در آیات دیگر دلیلی برای مرض، بیماری، مرگ و فنا دیده نمی شود.
معنای آیه 20 سوره حدید باز هم دلالت بر هدایت انسان‌ها به سوی سعادت دارد و زندگی دنیا را مانند بارانی می داند که محصول کشاورزان را از بین می‌برد و زرد رنگ می کند.
سوره زمر آیه 21، نیز موعظه‌های بسیاری برای اندیشمندان و اولی الالباب دارد که این آیه انسان را به تفکر و بصیرت وامی دارد که نشانه قدرت کامل خداوند و سنت الهی جاری و نافذ در خلق است که هر چیزی فنا می‌شود و به خشک شدن و زرد شدن گیاهان اشاره می‌کند. در آیه 51، سوره روم نیز دلالت بر قدرت خداوند دارد که ابتدا سبزی و طراوت و سپس آن را تبدیل به زردی و پژمردگی می کند.
رنگ آبی
رنگ آبی رنگ آرامش، صداقت، حکمت و تفکر است. رنگی که بر اندیشه آرام و تأمل باطنی و کاهش فشار خون، آرامش تنفس و کم خشونتی تشویق می کند و نشانه صداقت، حکمت و اخلاص دلالت می کند. این رنگ تنها یک بار در قرآن آمده که روزی که در صور دمیده شود، مجرمان را که چهره آنها کبود است، محشور می کنیم، سوره طه آیه 102.
هنگامی که رنگ آبی در این آیه استفاده می شود، دلالت بر ترس و وحشت نمی کند جز آنکه با رنگ سیاه ترکیب شود. روزی که در صور دمیده می شود و مجرمان با بدن های کبود، در آن روز جمع می کنیم.
رنگ قرمز
این رنگ، رنگ قدرت، زندگی و حرکت و رنگی عاطفی است. قرمز رنگ عشق و قدرت و جوانی است.
بیشتر شاعران پیشین از این رنگ برای عاطفه و عشق یاد کرده اند. قرمز رنگ شر، کفر، قتل و خون نیز به شمار می رود که پوشیدن لباسهای قرمز با این تعبیر است. این رنگ گاهی رنگ سرور و شادی است که در اعیاد لباس‌هایی به این رنگ به تن می کنند.
رنگ قرمز تنها یک بار در قرآن به صورت صریح استفاده شده و بین دو رنگ سفید و سیاه به کار رفته و آن سوره فاطر آیه 27 است، در این آیه به رنگهای مختلف طبیعت اشاره شده که ضمن موعظه ازانسان می خواهد که تفکر کند.
این رنگ به جز لفظ در آیه 37 سوره الرحمن نیز به صورت کنایی استفاده شده که صورت هنری است، که آسمان را در روز قیامت که رنگهای آن تغییر می کند به رنگ گل (قرمز-گلگون) پیدا می کند، تشبیه می کند.
رنگ سیاه
رنگ سیاه در واقع فقدان رنگ است و اگر جایی رنگی باشد موجی به چشم می‌رسد سیاه است. سیاه رنگ ظلمت، ترس، اندوه، حزن، گناه، کفر، شرک، خشم است در قرآن هفت بار آمده که نشانه عصیان و تکذیب است.
سوره زمر آیه 60 به چهره سیاه دروغگویان در روز قیامت اشاره می کند، سوره آل عمران آیه 106 اشاره می کند که روزی خواهد بود که چهره هایی سفید و چهره هایی سیاه می شوند و به آنها که چهره هایشان سیاه شده می گویند که " آیا بعد از ایمان کافر شدید..." در بقره آیه 187 کنایه از ظلمت و تاریکی آخر شب است. در سوره نحل آیه 57 و سوره زخرف آیه 17 کنایه از شدت غضب است. سوره فاطر آیه 27 دلالت بر قدرت خداوند دارد.
رنگ سفید
سفید رنگ طهارت، پاکی، خلوص، صفا، خیر، عدالت و حقیقت است. این رنگ با رنگ سیاه در تعارض است و ویژگی‌ها و صفات مثبت و حالت‌های مطلوب و ویژگی‌های پسندیده و خصایص نیک را متصور می شود. این رنگ به صورت صریح 11بار در قرآن آمده که برخی از آیات ایمان، صفا، پاکی فرد را در سفیدی روز قیامت تجسم می کند که رنگ چهره صالحان و طاهران را بیان می کند. سوره آل عمران آیه 106 به دگرگونی چهره های سفید به سیاه در آن روز عظیم اشاره می کند و در آیه 107 سفیدی چهره را دلالت بر عمل صالح آنها می خواند. آیه 84 سوره یوسف به سفیدی چشم حضرت یعقوب (ع) اشاره می کند که کنایه از نابینایی است، زیرا سیاهی چشمانش از بین رفته و سفید شده است.
در داستان حضرت موسی (ع) هنگامی که دستش را خارج کرد، دستش به امر خداوند سفید شد که معجزه رسالت او به منظور اثبات نبوت است که در سوره نمل آیه 12 و سوره قصص آیه 32 به داستان حضرت موسی (ع) اشاره می کند. در سوره فاطر آیه 27 نیز آمده است: آیا ندیدی خداوند از آسمان آبی فرو فرستاد که به وسیله آن میوه های رنگارنگ از زمین خارج ساختیم و از کوه ها نیز جاده هایی آفریده شده سفید، سرخ و به رنگهای مختلف و گاه به رنگ کاملا سیاه. سپیدی از پدیده های زیبایی خداوند و قدرت کامل پروردگار است. در آیات دیگر نیز به توصیف بهشتیان و نوشیدنیهای آنها که از شیر سفیدتر است پرداخته شده است.
شخصیت شناسی از طریق رنگ مورد علاقه
برخی از روانشناسان عقیده دارند رنگی که برگزیده و دلخواه کسی است میتواند گویای خصوصیات اخلاقی و روانشناسی او باشد. برای مثال:
قرمز: خوش قلب اما خودپرست
صورتی: مورد علاقه دیگران
آبی: نظم، پشتکار، تنهایی
ارغوانی: رنگ عارفها و روانگران
قهوه ای: قابل اعتماد
خاکستری: احساس بی نیازی
پرتقالی: صداقت آری، هوسبازی هرگز
سبز: کنجکاوی
فیروزه ای: اسرارآمیز و پند ناپذیر
سیاه: خوش ذوقی و ظرافت طبع
شناخت های رنگی
تمام دیدگاه های روانشناسان درباره رنگ ها در جایگاه خود محترم است، اما این دیدگاه ها نباید شاخصی برای انتخاب افراد و نوع تفکراتشان قرار گیرد،آن هم به این دلیل که انسان به عنوان خلیفۀ ا... قرار دارد و خلقت این وجود آنقدر پیچیده است که آن نوع شناخت برای افراد در جامعه کافی نیست.
پیام پیام/
نظر شما