خبرگزاری شبستان همدان/
وقتی سخن از دوبیتی به میان می آید، ذهن بال پرواز می گشاید تا در تاریخ و تمدن ایران " همدان" حضور شاعری شوریده، عارف، دل باخته به عشق حق و دوبیتی سرای معروف را به جهانیان بشناساند. باباطاهر همدانی معروف به بابا طاهر عریان، عارف، شاعر و دوبیتی‌سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری ایران و معاصر طغرل بیک سلجوقی بوده‌است.
باباطر عریان پیری وارسته و درویشی فروتن بود که دل به حقیقت بسته و صفای عشق به معبود را با خلوت دل در هم آمیخته بود.
ویژگی‌های بنای آرامگاه باباطاهر
آرامگاه باباطاهر بر فراز تپه‌ای در شمال غربی همدان قرار دارد. این آرامگاه در یک میدان مستطیل‌شکل زیبا و سرسبز قرار گرفته و دارای گنبدی فیروزه‌ای رنگ به شکل منشور و قاعده‌ای هشت‌ضلعی است.
قدمت مقبره اصلی بابا طاهر به دوره سلجوقیان می‌رسد و در قرن ششم هجری یک برج هشت ضلعی آجری بر روی قبر بابا طاهر ساخته شد که بعدها بر اثر مرور زمان ویران شد. در زمان پهلوی اول از طرف شهرداری همدان بنای جدیدی به جای بنای قدیمی ساخته شد که مصالح آن بیشتر آجر بود.
سقف آرامگاه نیز به زیبایی تمام کاشی کاری شده است. آرامگاه بابا طاهر برج آرامگاه روی یک قاعده‌ی هشت‌ضلعی قرار گرفته که ارتفاع آن از سطح تپه ۲۰.۳۵ متر و از سطح خیابان ۲۵.۳۰ متر است. ستون‌های هشت‌گانه‌ی برج، سنگ مزار، کف آرامگاه و پله‌های آن از سنگ گرانیت ساخته شده است. بنای اصلی که ابعاد آن ۱۰ در ۱۰ متر است با مجموعه‌ای از منشورها پوشیده شده که دارای مدخل‌ها و منافذ نوری هستند.
آرامگاه باباطاهر سنگ نمای بنا نیز از همان سنگ است و داخل آن کتیبه‌هایی از کاشی وجود دارد. در داخل فضای آرامگاه، ۲۴ دوبیتی از این شاعر نامی روی سنگ‌هایی مرمرین حکاکی و نصب شده است.
آرامگاه باباطاهر دو لوح برنجی نیز در داخل آرامگاه وجود دارد که یکی از آنها شامل اسامی هیئت موسس انجمن آثار ملی در زمان تاسیس آرامگاه و دیگری نام افرادی است که در کنار باباطاهر دفن شده‌اند. مساحت زیربنای این آرامگاه و باغ اطراف آن به ۸۹۵۶ مترمربع می‌رسد.
آثار باباطاهر عریان همدانی
ترانه ها یا دوبیتی ها که به لهجه لری سروده شده و مجموعه کلمات قصار به عربی که عقاید عرفانی را مشتمل بر 420 کلمه و 50 باب و خاتمه ای در اشیاء متفرقه بیان کرده است و کتابی مشتمل بر دو بخش است که بخش نخستین به شرح عقاید عرفا می پردازد و دومین بخش کتابی است با نام " الفتوحات الربانی فی اشارت الهمدانی" که گویا شارح آن جانی بیک همدانی است.
مضامین اشعار بابا طاهر
اشعاری که از بابا طاهر عریان همدانی باقیست، رباعیاتی است که به لهجه لری سروده شده که با خواندن این اشعار متوجه می شویم که او با سخن بسیار ساده، روان وبی پیرایه خود خیر خواهی، احسان و ترک ظلم و ستم به خلق را به خوبی بیان کرده است او ایمان، عشق و دلباختگی خود به مذهب شیعه و توسل به ائمه اطهار (ع)و تضرع به درگاه خدا را چنان پر محتوا بیان کرده که خواننده از خواندن رباعیات او خسته نمی شود و" ناله جانسوز طاهر " یکی از انوار عشق الهی است که در کلمه به کلمه اشعار او مشاهد می شود و سوزش و آتش آن را می توان حس نمود.
القاب باباطاهر
لفظ " بابا" در تمام منابع قدیم اعم از کتاب های تاریخ و تذکره نامه‌ها به عنوان پیش نام وی آورده شده است، بابا معادل مرشد، پیر و شیخ است، چنان که عارفان دیگری نیز ملقب به بابا بوده‌اند (نظیر بابا افضل، باباکوهى) و این لقب به پیران کامل و مرشدان مکمل اطلاق مى‌شده است.
باباطاهر عاشق خداوند، طبیعت، کوهستان ها، دشت ها و رودخانه های زیبای ایران زمین و انسان ها بوده است، باباطاهر در کلامش بارها انسان ها را بسیار سفارش به ارزش رفتار نیک و ستایش خداوند و طی کردن درجات انسان کرده است.
باباطاهر عریان با لطافت خاص شعر انسان را به خالق نزدیک می کند
حاج باقر خوشکلام یکی از اهالی قدیم و پیشکسوتان محله باباطاهر به خبرنگار شبستان گفت: ما از بچگی و از زمانی که چشم باز کردیم در جوار آرامگاه باباطاهر بزرگ رشده و رشد کرده ایم.
وی ادامه داد: شعرهای باباطاهر دارای طبع عرفانی و درویشی است که با گویش زیبای محلی و بسیار ساده انسان را به خالق هستی بیشتر نزدیک می کند.
وی افزود: ما از بچگی به باباطاهرعارف سوخته دل یک علاقه خاصی داشتم، به خاطر این ظرافت اندیشهاش و این که کسی با چند تا دوبیتی بسیار ساده، توانسته کاری بکند که شاید بزرگترین هنرمندان جهان کردهاند و توانسته است با لطافت خاص شعر خود انسان را به خالق نزدیک کند.
ز دست دیده و دل هردو فریاد، که هرچه دیده بیند دل کند یاد/ بسازم خنجری نیشش ز فولاد، زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
یک کارشناس میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان نیز درباره این عارف فرزانه گفته است: در این بنا برخی از ادیبان مانند محمدبن عبدالعزیز، از ادبای قرن سوم هجری قمری، ابولفتح اسعد از فقهای قرن ۶ و مفتون همدانی از شعرای قرن ۱۴ در جوار مزار باباطاهر مدفون شده‌اند.
طباطبائیان اظهار کرد: در محوطه داخلی آرامگاه ۲۴ دوبیتی از سروده‌های باباطاهر بر ۲۴ قطعه سنگ مرمری نوشته و ثبت شده است.
وی افزود: یکی از دوبیتی‌های معروف و پر طرفداری که بر روی سنگ مرمری نوشته شده، عبارت است از «ز دست دیده و دل هردو فریاد، که هرچه دیده بیند دل کند یاد/ بسازم خنجری نیشش ز فولاد، زنم بر دیده تا دل گردد آزاد».
وی گفت: در داخل آرامگاه غرفه فروش کتاب وجود دارد و در آن کتاب‌ها و اشعار باباطاهر به دست علاقمندان می‌رسد.
آرامگاه باباطاهر جزء بناهای پربازدید همدان
علی مالمیر، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان نیز در مورد این بنا اظهار داشت: آرامگاه باباطاهر جزء بناهای پربازدید هست و مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است.
وی با بیان اینکه آمار بازدید از آرامگاه باباطاهر در چهار ماهه نخست امسال ۶۴ هزار و ۷۴۹ نفر بوده است، اظهار کرد: این آمار نسبت به پارسال کمی کاهش پیدا کرده که علت آن هم بلیت‌های رایگان و نیم‌بهایی است که در سال گذشته توزیع شده اما امسال توزیع نشده است.
وی از افزایش آمار بازدیدکنندگان خارجی از مقبره باباطاهر خبر داد و گفت: البته حضور گردشگران خارجی در ماه‌های مهر و آبان به اوج خود می‌رسد.
و اما دوبیتی‌های عاشقانه باباطاهر پس از گذشت سالیان دراز هنوز هم می‌تواند عشق را در دل‌های عشاق زنده کند و تسکینی برای عاشقان زخم خورده باشد.
این شاعر وارسته در سن ۸۵ سالگی جان به جان آفرین تسلیم کرده و در آرامگاهی به نام خودش در ضلع شمالی همدان مدفون است.
این بنا در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶، در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسید. فضای سبز وسیعی نیز در اطراف این بنا احداث شده است.
اشرفی طاهرپور/
نظر شما