مراسم اعتکاف نیازمند توجه بیشتری است

به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، اعتکاف به عنوان یکی از مناسک مهم در نیمه ماه رجب؛ روز گذشته به پایان رسید، اما این فریض الهی که متقاضیان زیادی به دنبال حضور در آن هستند همیشه با مشکلاتی برای شرکت کنندگان روبرو است.

اعتکاف چیست؟

در ابتدا به سراغ خود موضوع اعتکاف می‌رویم، اعتکاف مجموعه‌ای مرکب از مهم‌ترین عبادات واجب و مستحب است؛ لذا معجونی است شفابخش و سازنده؛ هم اثر نماز در آن است ـ که یاد خدا و باز ‌دارندگی از گناهان باشد ـ و هم نتیجه روزه ـ که سرّی از اسرار الهی است.

امام رضا(ع) دراین راستا فرمودند: اَلصَّوْمُ سِرٌّ بَینَهُ وَ بَینَ الْعَبْدِ؛ «روزه سرّی بین خدا و بنده است.» و هم پاداش آن خدا و با خدا است که در این زمینه خداوند می‌فرماید: «اَلصَّوْمَ لی وَ أَنَا اَجْزی بِهِ» روزه برای من است و من جزا می‌دهم، یکی از اعمال مهم در اعتکاف روزه گرفتن است.

حال در روایت نیز می‌خوانیم که «مَنْ اِعْتَکفَ ایماناً وَاحْتِساباً غُفِرَ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ» هرکس از روی ایمان و حسابگری معتکف شود، گناهان گذشته او بخشیده می‌‌شود، و همچون انسانی که تازه از مادر تولد یافته، خواهد بود. این نشان می ‌دهد که اعتکاف آن قدر اهمیت دارد که می‌تواند گناه گذشته انسان را پاک کند.

یکی از اعمالی که خیلی پاداش دارد، اعتکاف است. در حدیثی آمده است که « اَلْمُعْتَکفُ یعْکفُ الذُّنُوبَ وَیجْری لَهُ مِنَ الْاجْر کاَجْرِ عامِلِ الْحَسَناتِ کلِّها» معتکف گناهان را متوقف نموده و از بین می‌برد و اجری بسان اجر انجام دهنده تمام نیکی‌ها دریافت می ‌دارد.

این پاداش آنگاه دو چندان خواهد شد که در کنار اعتکاف، روزه ماه رجب را هم اضافه کنیم، و آنگاه معنای «اَینَ الرَّجَبِیون» روشن می‌شود. امام صادق(ع) فرمودند: إذا کانَ یوْمَ الْقِیامَةِ نادی مُنادٍ مِنْ بَطْنانِ الْعَرْشِ أینَ الرَّجَبِیونَ؟ یقُومُ اُناسٌ یضییءُ وُجُوهُهُمْ لِاَهْلِ الْجَمْعِ عَلی رُؤُوسِهِمْ تیجانُ الْمُلْک وَذَکرَ ثَواباً جَزیلاً اِلی أنْ قالَ: هذا لِمَنْ صامَ مِنْ رَجَبٍ شَیئاً وَلَوْ یوْماً مِنْ أوَّلِهِ اَوْ وَسَطِهِ اَوْ آخِرِهِ؛ وقتی روز قیامت شد، ندا کننده‌‌ای از درون عرش صدا می‌‌زند کجایند «رجبیون‌» (اهل ماه رجب) پس گروهی ــ که چهره آنان بر جمعیت درخشان است و تاج شاهی بر سر دارند به پا خیزند. آنگاه امام صادق(ع) ثواب‌های زیادی نام می‌برند و بعد فرمودند: همه اینها برای کسی است که قسمتی از ماه رجب را روزه بگیرد؛ اگر چه یک روز در اول یا وسط یا آخر آن باشد.

اهمیت مراسم اعتکاف

اعتکاف در دوران جاهلیت به عنوان یک عمل عبادی رائج بوده است و پیامبر اکرم(ص) که هنوز مبعوث به رسالت نشده بود هر سال چند ماه را در غار حرا اعتکاف می ‌کردند، ولی در اسلام با احکام و شرایط جدید، توسط شخص پیامبر اکرم(ص) این فریضه الهی عملا ترویج شد؛ لذا حضرت در دهه آخر ماه مبارک رمضان همیشه معتکف بودند.

همچنین امام صادق(ع) می‌فرماید: « کانَ رَسُولُ اللهِ ـ صَلَّی الله علیه و آله ـ إذا کانَ الْعَشْرُ الاَواخِرُ اِعْتَکفَ فِی الْمَسْجِدِ و ضربت لَهُ قُبَّةٌ مِنْ شَعْرٍ، وَشَمَّرَ الْمیزَرَ وَطَوی فِراشَهُ؛ همیشه این گونه بود که در دهه آخر ماه رمضان رسول خدا در مسجد معتکف می‌شد، خیمه‌ای از پشم برای او بر پا می‌کردند، و او پرده‌ای می‌آویخت و بستر خواب را جمع می‌کرد.

همچنین امام علی(ع) در زمینه اعتکاف پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: فَلَمْ یزَلْ یعْتَکفُ فِی الْعَشْرِ الاَواخِرِ مِنْ رَمَضانَ حَتَّی تَوَفّاهُ اللهُ؛ پس پیامبر اکرم(ص) همیشه در دهه آخر ماه رمضان در حال اعتکاف بود تا آن‌وقت که خداوند جان او را گرفت.
روشن است وقتی پیامبر اکرم(ص) این همه به اعتکاف اهمیت می‌دهد و به آن احساس نیاز می‌کند، آیا دیگران نیاز ندارند که به اعتکاف بیشتر اهمیت دهند و در آن حضور عملی و عینی پیدا کنند؟ از معصومین که بگذریم، علما و مراجع گذشته، این سنت با ارزش را به خوبی پاس می‌داشتند و شخصاً در مراسم اعتکاف حضور می‌یافتند و یا تشویق به اعتکاف می‌کردند.

اعتکاف در داخل ایران نیز به برکت انقلاب اسلامی رویش بسیار مناسبی داشته است، در پیش از انقلاب این مراسم فقط در داخل شهر قم و آن هم در میان طلاب رسم بوده است، اما با پیروزی انقلاب شاهد آگاهی همه مردم از این فیض الهی بوده‌ایم و هرساله شاهد افزایش متقاضیان در سراسر کشور برای برپایی این مراسم هستیم.

مشکلات برگزاری مراسم اعتکاف

باوجود اهمیت این فریضه الهی متاسفانه هرساله در بسیاری از نقاط کشور شاهد عدم برگزاری این مراسم هستیم،این عدم برگزاری نه به خاطر اشتیاق مردم بلکه به خاطر نبود امکانات است و دیده شده است که در برخی از مناطق آن‌قدر تقاضا زیاد است که قابل تصور نیست اما امکانات و فضا برای برگزاری این مراسم وجود ندارد.

از این رو در روز پایانی مراسم اعتکاف با حضور در منطقه غرب تهران با نوع برگزاری و شرایط معتکفین از نزدیک روبرو شدیم، در ابتدا نکته قابل توجه عدم وجود مساجد کافی برای منطقه بود، به نحوی که مردم منطقه نه تنها برای اعتکاف بلکه برای دیگر ایام سال و همچنین اقامه نماز جماعت هم مشکل داشتند.

در این میان با مسجدی برخورد کردیم که مخصوص اعتکاف بانوان بود، مسئول برگزاری این مراسم از مشکلات برگزاری این مراسم برای بانوان در منطقه سخن گفت، او از نبود مسجد برای بانوان از یک سو و عدم فضای کافی برای تعداد متقاضیان ازسوی دیگر گلایه داشت.

ایشان مشکل دیگر منطقه را عدم همکاری مساجد با موسسات دینی_تربیتی اعلام کردند، به گفته ایشان رایزنی برای اسکان متقاضیان اعتکاف در مساجد هرساله مشکل این منطقه است، در واقع مساجد اجازه حضور موسسات و اسکان یک واحد ازمسجد را برای اعتکاف به موسسات دینی نمی‌دهند یا در صورت قبول این موضوع بابت اسکان هزینه دریافت می‌کنند.

این در حالی است که ایشان معتقد بودند موسسات دینی در طول سال کارهای تربیتی و اعتقادی زیادی انجام می‌دهند اما همیشه برای برگزاری مراسم‌های مذهبی و آوردن نوجوانان و جوانان به مساجد مشکل دارند، از نظر ایشان مسجد علیرغم برپایی مراسم مذهبی می‌تواند محلی برای جذب یک جوان به سوی صراط مستقیم باشد اما متاسفانه امکان برپایی حتی یک کلاس قرآن در مسجد هم برای آنها میسر نبوده است.

در این راستا با موسسه رهروان آل کساء به عنوان یک موسسه دینی_تربیتی نیز همراه شدیم، این موسسه مخصوص بانوان است که درطول سال تلاش می‌کند تا با جذب دختران از گروه‌های سنی خیلی پایین آنها را در مسیر اهل‌بیت(ع) قرار داده و آنها را با معارف دینی و قرآنی آشنا کند تا در سنین جوانی بتواند از آنها به عنوان مشاور و مربی تربیتی در سطح جامعه استفاده کند.

این موسسه تلاش می‌کند با جذب دخترانی که دچار فرهنگ نامناسب غربی شده‌اند آنها را از این شرایط خارج کرده و با آموزش آنها و دادن مسئولیت فرهنگی به این افراد فضای نشاط اسلامی را در آنها به بلوغ برساند و از آنها برای جذب و تربیت دیگر اقشار جامعه استفاده کند.

مدیر این موسسه نیز از بی‌توجهی مساجد منطقه به مسائل فرهنگی و تربیتی گلایمند بود، به گفته ایشان این موسسه در تمام سال در طول هفته تلاش می‌کند تا در روزهای مختلف برنامه‌های آموزشی را برای گروه‌های سنی برگزار کند اما بزرگترین مشکل آنها نیز نبود یک فضای کافی هم برای کارهای تربیتی و هم مذهبی بود.

وی با اشاره به مراسم اعتکاف سال 96 متذکر شد که ما در برگزاری مراسم امسال ابتدا با نبود مسجد مواجه بودیم سپس با رایزنی زیاد مسجدی که برای بانوان ارائه شد نیز مشکلات زیادی داشت، ابتدا به ساکن مسجد تقاضای مبلغی برای اجاره مکان کردو از سوی دیگر گروه سنی بانوان را تفکیک نکردند و دختران نوجوان و بانوان میانسال به بالا با یکدیگر همراه بودند که همین امرمشکلات زیادی را به بار آورده است.

همین حضور میانسال‌ها و نوجوانان در کنار هم باعث شد که ظرفیت 300 نفری دختران نوجوان برای حضور در اعتکاف به 140 نفر تقلیل پیدا کند، درحالی که گروه سنی میانسال می‌توانستند به مسجد دیگری که ظرفیت خالی داشت مراجعه کنند، همچنین در کنار مراسم اعتکاف حضور آقایان در هنگام نماز جماعت باعث بی‌نظمی دراین مراسم و مزاحمت بانوان می‌شد.

مدیر این موسسه همچنین از عدم وجود هیئت یا حسینیه‌ها برای برگزاری مراسم‌های مذهبی اعم از محرم و صفر، فاطمیه و.... در طول سال شکایت داشت، ایشان اعلام کرد در طول ایام‌های مذهبی در هر مراسم میانگین ظرفیت پذیرش 400 الی500 نفر را دارند اما به علت نبود مکان مناسب این میزان متقاضی از فیض مراسم‌ها محروم می‌شوند و همین امر یک ضربه برای ما خواهد بود.

مدیر این موسسه در پاسخ به این سوال که آیا تا به حال رایزنی با ارگان‌های مختلف کرده‌اند گفت: تا به امروز تقریبا به همه سازمان‌ها اعم از شهرداری،شورای شهر، مراکز رسیدگی به مساجد و هیئت‌ها و.... سر زده‌ایم اما تنها با وعده‌های بی‌عمل مواجه گشته‌ایم و به طور کلی این موسسه که بزرگترین موسسه دینی تربیتی غرب تهران به شمار می‌آید کاملا به صورت مردمی اداره می‌شود.

در اینجا این سوال پیش می‌آید که آیا مساجد تنها برای برگزاری نماز جماعت ساخته می‌شود یا اینکه باید محلی برای حل مشکلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مردم باشد؟، بسیار جای تاسف دارد که مردم ما امروز از مساجد دور شده‌اند در حالی که از صدر اسلام تا به امروز مسجد مهم‌ترین مکان برای حل مشکلات روزمره مردم بوده است.

امروز در شرایطی که جامعه ایران به سر می‌برد و دائما با تهاجم فرهنگی و به گفته مقام معظم رهبری با شبیخون فرهنگی مواجه است مساجد و مسئولین می‌توانند تعامل بهتری را برقرار کنند، چرا موسساتی همچون موسسه رهروان آل کساء که با نیت خیرخواهانه برای حفظ جوانان این کشور در چهارچوب فرهنگ اسلامی تلاش می‌کند باید دائما با مشکلات مالی یا مکانی برای فعالیت‌های فرهنگی مواجه باشد.

این روزها مسئولین ما با بی‌توجهی خود به امورات فرهنگی باعث حرکت نرم جامعه به سوی ضدفرهنگ ایرانی شده‌اند، اگر مسئولی پشت تریبون حرف از اعتیاد، فقرفرهنگی، روابط نامشروع و... می‌زند و در تلاش برای حل آن است باید بداند که یک جامعه زمانی که فرهنگ اصیل دینی خود را از ابتدا درجوانان خود جا بیاندازد هیچگاه شاهد این وضعیت نخواهد بود.