خبرگزاری شبستان -سمنان؛ همراه با پارک ملی کویر، که دارای آثار طبیعی و تاریخی با ارزشی می باشد، از جمله «زیبایی های طبیعی منطقه گرمسار» میباشد.
نام گرمسار در زمان اشکانیان، «خواران» بوده و سلوکی ها شهری به اسم «خاراکس» در این ناحیه بنا نهادند و سمنانی ها نیز امروزه آن را «خواره» می‌گویند.
امامزاده علی اکبر، تپه غول آباد، قصر شاه عباسی، قصر عین الرشید، تپه ملک آباد، کاروانسرای ایوانکی، ده نمک و جاده سنگفرش از جمله آثار تاریخی و جاذبه های زیبای گردشگری شهرستان گرمسار است.
پارک ملی کویر یکی از 9 ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران
پارک ملی کویر یکی از پارک‌های ملی ایران است که ۴۴۰ هزار هکتار وسعت دارد و در ۵۰ کیلومتری جنوب شرقی تهران در شهرستان گرمسار واقع شده است. پارک ملی کویر همچنین یکی از 9 ذخیره‌گاه زیست‌کره در ایران است.
به عبارتی دیگر پارک ملی کویر یا همان منطقه حفاظت شده کویر مرکزی در غرب کویر مرکزی ایران و شرق دریاچه نمک و قم رود در استان قم، پیشوا و دهستان ارادان و قشلاق بزرگ گرمسار و شمال دهستان ابوزیدآباد کاشان قرار دارد که در محدوده استان‌های تهران، قم، سمنان و اصفهان واقع شده است.
پارک ملی کویر، تنها پارک ملی در ایران است که به گفته سازمان محیط زیست در آن هیچ گونه سکونتگاه انسانی، معدنی و پروانه چرای دام وجود ندارد. پارک ملی کویر دارای اقلیم خشک و بیابانی است و بیشتر بارندگی آن در ماه‌های آبان تا اردیبهشت ماه صورت می‌گیرد. متوسط میزان سالیانه باران در منطقه ۱۵۰ میلی متر است. معمولاً گرمای شدید از اوایل خرداد تا پایان مهر در منطقه ادامه دارد.
پارک ملی کویر در گذشته یکی از بهترین زیستگاه‌های گورخر ایرانی بود ولی اکنون نسل آن از میان رفته و از اوایل دهه ۱۳۶۰ هیچ گورخری در این منطقه مشاهده نشده است.
یوزپلنگ آسیایی دیگر حیوانی‌ست که نسل آن در این منطقه با خطر جدی روبروست. در سال ۱۳۸۸ دوربین‌های تله‌ای پروژه حفاظت از یوز در دو نوبت ۸ قطعه عکس از سه یوز را در این منطقه ثبت کردند. این اولین مشاهده یوز در این منطقه پس از سال ۱۳۸۱ بود. همین دوربین‌ها تصاویری از پستاندارانی چون پلنگ، کفتار راه راه، کاراکال، گرگ، روباه، شغال، گوسفند وحشی و بز کوهی را نیز ثبت کردند.
اراضی مسطح پارک ملی کویر با پوشش گیاهی کویری و نیمه کویری است، در ناحیه کوهستانی بخش شمالی پارک، کل و بز و قوچ و میش به سر می برند، پرندگان چون کبک و تیهو بومی این منطقه هستند ولی هر ساله پرندگان مهاجری چون فلامینگو، آنقوت، سر سبز و خوتکا به آب بندهای این منطقه می آیند از دیگر حیوانات موجود در منطقه می‌توان به جبیر، غزال ایرانی، انواع عقاب، جرد، انواع مار، انواع شاهین، عقاب طلایی، لاشخور، گربه شنی، کبک، تیهو، فلامینگو، آنقوت، سمور سنگی، جوجه تیغی، روباه شنی اشاره کرد.
جاذبه های گردشگری پارک ملی کویر به دو بخش جاذبه های طبیعی و تاریخی تقسیم می شود.
جاده‌ی دست‌ساز سنگفرش
جاده سنگفرش به عنوان یکی از شگفت انگیزترین آثار تاریخی از جاذبه های این منطقه است، به طوری که این جاده امکان عبور کاروان ها را از میان اراضی باتلاقی و شوره زارهای حاشیه دشت کویر فراهم می کرده است.
جاده‌ی دست‌ساز سنگفرش که با سنگهای تراش‌خورده روی بستر کویر گرمسار ساخته شده، بطول 35 کیلومتر و عرض 5 متر در مسیر شاهراه تاریخی اصفهان – ساری در دوره صفوی برای سهولت رفت وآمد کاروانیان که در این مسیر به باتلاقها و نمک زارهای جنوب گرمسار برخورد می نمودند احداث شده است تا کاروانها را از گزند سیلاب‌ها و زمین‌های گل‌آلود و چسبناک در فصول بارش حفظ کرده، روی این جاده بقایای دو پل سنگی هنوز مشاهده میشود که از تعداد دهنه‌های پل می‌توان حدس زد که هنگام بارندگی‌به ویژه در فصول بهار و پاییز چه سیلابی در این دشت وسیع به راه می‌افتد، این جاده به صورت گرده ماهی و در دوطرف آن کانالهای کوچکی ساخته شده که آبریز جاده می باشد البته لازم به توضیح است که کانالهای مجاور جاده از بین رفته است،شالوده جاده از آک و ماسه و بعضاً از خاکستر می باشد، بنا بر شواهد موجود و مطالعات انجام شده عموماٌ این سنگها به وسیله شتر از کوههای سیاه کوه به محل آورده شده است.
قصر شاه عباس (قصر بهرام) ، گرمسار
در دامنه شمالی ارتفاعات سیاه کوه در جنوب گرمسار، بناهای متروکی معروف به قصر به جا مانده است.
قصر بهرام متشکل از سه بنای تاریخی مربوط به دوران صفویه شامل یک کاروانسرا، حرمسرا و قصری معروف به قصر بهرام است.
قصر شاه عباسی معروف‌ترین بنای این مجموعه است. این قصر چهار گوش،چند برج و دو دروازه شمالی و جنوبی دارد. روکار آن از سنگهای بزرگ آهکی صیقل شده سفید رنگ است. این‌قصر شش برج دارد و سر درِ آن از سنگ بزرگ یکپارچه است. در دو طرف سردر ساختمان دو اتاق کوچک وجود دارد که قراولخانه نامیده میشود. در درون محوطه بزرگ بنا بیست اتاق کوچک و در سمت شرق آن صحن بزرگ‌ساده‌ای با تاق بلند ضربی احداث شده است. در بدنه غربی نیز تالاری گشاده با شاه‌نشین و تاقچه‌هایی در دور وایوانی در جلو وجود دارد که سردابی کهنه نیز در زیر دارد.
آب مورد نیاز قصر توسط لوله‌ها سفالی و سنگی از چشمه شاه در دامنه سیاه کوه تأمین می‌شد. ساختمان این نهر آب، جالب و شگفت‌انگیز است. سفال‌های مکشوفه اطراف این بنا به دوره تیموری تعلق دارد که در دوره صفوی تعمیر و مورد استفاده قرار گرفته است.
قصر حرمسرا
در يک کيلومتری جنوب شرقی قصر شاه عباسی يا قصر بهرام , يک بنای ديگر صفوی به چشم می خورد که حرمسرا ناميده میشود و ظاهرا در هنگام مسافرت خاندان سلطنتی، حرمسرا و در ساير مواقع محل سکونت شکارچيان سلطنتی بوده است.
آب آشاميدنی اين بنا از چشمه های واقع در دامنة سياه کوه، توسط يک کانال و پس از عبور از يک دره به استخری در بيرون جبهه جنوبی حرمسرا می رسيد و پس از پر کردن آن از طريق کانالی ديگر به حوضی درداخل حرمسرا منتقل می‌شد.
در نيمه جنوب غربی حرمسرا، يک تالار بزرگ و در شمال آن تالار دو ايوان وجود دارد. در شمال ايوانها دو اتاق بنا شده است، که ابتدا وجود نداشته ولی بعد ها به بنا افزوده شده است. تالارهای موجود در ضلع شمال کاملاً منهدم شده اند و چنين به نظر میرسد که زلزله ای شديد باعث انهدام آنها شده است.
امامزاده سلطان شاه نظر
امامزاده سلطان شاه نظر در 15 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان گرمسار در بخش آرادان و قرار دارد. از مدفون این بقعه اطلاع دقیقی در دست نیست و تاکنون شجره‌ای که مشخص‌کننده اصل و نسب صاحب آن آرامگاه باشد به دست نیامده است.
ساختمان این بقعه مربوط به دوره قاجاریه است و نوع مصالح به کار رفته در آن از خشت و چینه میباشد و دارای طاق‌های جناقی و گنبدی رگ‌مانند تقریباً مخروطی است.
این ساختمان از نظر معماری در نوع و رده خود کم‌نظیر میباشد و داخل گنبد از گچ‌بری‌های جالبی برخوردار است. ارتفاع گنبد از داخل صحن در حدود 10 متر و ورودی به داخل صحن از شبستانی می‌گذرد که دارای ابعادی به طول 8 متر و عرض 4 متر و در ورودی آن درهای چوبی، که فاقد ارزش تاریخی است، نصب گردیده است. سطح شبستان دارای ابعاد 4×8 میباشد و مقداری از کف صحن بلندتر است و به وسیله چند پله کم‌عرض شبستان رابه صحن متصل می‌نماید. مساحت کل بنا حدود 220 مترمربع است. بقعه دارای حرم تقریباً مستطیل شکل به ابعاد 8×5 متر است که در وسط حرم ضریح چوبی به طول 2 و عرض 1/5 متر وجود دارد که بر روی قبر گچی به ابعاد 1/90×1/30 متر قرار گرفته که فاقد هرگونه سنگ نوشته است.
این بنا بر روی تپه‌ای واقع شده که از فاصله دور به خوبی نمایان است و برابر شواهد موجود، قدمت تپه به دوران قبل از اسلام میرسد.
امامزاده علی‌اکبر
امامزاده علی‌اکبر یکی از مشهورترین امامزاده‌های شهرستان گرمسار است که در روستای امامزاده علی اکبر دهستان داورآباد از توابع بخش آرادان در 14 کیلومتری جنوب شرقی گرمسار قرار دارد. بنابر آنچه که نوش‌آذر اسدی در کتابش در خصوص این بنا نوشته است، این بنا بسیار قدیمی بوده و به روایتی بنای بقعه مربوط به دوره صفویه میباشد. بقعه طاق مرتفع محکمی دارد و داخل طاق و روی گنبد سفید است. بقعه امامزاده علی‌اکبر محوطه‌ای دارد که طاق‌هایی از خشت و گل در اطراف آن بنا نموده‌اند. بقعه و بارگاه آرامگاه با نمای آجری ساخته شده و فاقد هرگونه تزیینات کاشی میباشد.
گنبد آن دارای دو پوشش بوده و به سبک معماری سنتی و به شکل شش ضلعی قسمت تحتانی و قسمت فوقانی استوانه‌ای بازسازی شده است. حرم آن دارای ابعاد 8×9 متر و دیوار داخل آن از زمین با ارتفاع 50 سانتی‌متر سنگ‌کاری شده و بقیه تا زیر گنبد سفیدکاری میباشد. در وسط حرم ضریح چوبی مشبک به طول 2/60 و عرض 2/20 بر روی قبر گچی وجود دارد. قبر فاقد هرگونه سنگ و کتیبه بوده و دارای ابعادی به طول 2/30 و عرض و ارتفاع 1/20 متر میباشد.
در وسط ایوان آرامگاه دو ستون آهنی کار گذاشته شده است. در وسط آن درِ بزرگی وجود دارد که محوطه را به صحن امامزاده ارتباط می‌دهد که در ورودیِ آن هشتی جالبی به چشم می‌خورد که مربوط به دوره قاجاریه است. در سمت راست هشتی یک مسجد وجود دارد و در کنار آن یک پله است که به پشت بام مسجد متصل میشود. کف هشتی با قلوه سنگ مفروش شده است.
با وجود قدمت و عدم مراقبت، این بنا همچنان پابرجاست و نوشته‌های آن را تا اندازه‌ای با سهولت می‌توان خواند. از متن نوشته‌ها چنین برمی‌آید که بنا در زمان شاه طهماسب صفوی ساخته شده است.
امامزاده شمس الدين و اسماعيل
در شهرستان گرمسار و حومه شهر و به فاصله حدود سه كيلومتري شمال غربي گرمسار واقع گرديده است. بنا منسوب به دوره قاجار است و متعلق به دو نفر از فرزندان امام موسي كاظم (علیه السلام) به نام هاي شمس الدين و اسماعيل مي باشد. مردم و اهالي منطقه به اين دو تن اعتقاد خاص دارند و همه روزه بخصوص ايام تعطيل براي زيارت به اين مكان مي روند.
كل بنا بر پايه مربع مستطيل ساخته شده است كه در قسمت شرقي آن رواق و ايواني وجود دارد كه ورودي به بقاع امامزادگان را ممكن مي‌سازد. اين دو بقعه كه با ديواري بين آنها فاصله افتاده است در كنار هم چسبيده به هم قرا ردارند و به صورت متصل ساخته شده اند و براي هر يك از آنها گنبدي در نظر گرفته شده است.
سطح داخلي گنبدها گچكاري شده شده است. تكنيك ساخت دو گنبد مانند هم است به اين صورت كه براي تبديل پلان مربع به دايره جهت استقرار گنبد بر روي جرزها با استفاده از فيلپوش‌هايي كه درچهار كنج بكار رفته اند اين عمل انجام پذيرفته و بين اين فيلپوشها طاقي همانند طاق فيلپوشها محرابي بلند از كف مقبره تا تيزه طا ق قرار گرفته است. در هر دو بقعه پنجره هايي جهت تامين نور داخل گنبدها در نظر گرفته شده است. مصالح اصلي در ساخت بقاع از خشت و گل بوده و آجر نماي فعلي به آن اضافه شده است.
کاروانسرای عين الرشيد
كاروانسرای تاريخی عين‌الرشيد، واقع در پارك ملی كوير و به فاصله دو كيلومتری قصر بهرام قراردارد.
این كاروانسرا در گذر زمان آسيب‌های فراوانی ديده است به طوری كه اكثر سقف‌ها و پوشش‌های آن ريخته است.
کاروانسرای عین الرشید یکی از سه کاروانسرای منطقه سیاه کوه است و مصالح به کار رفته در آن را سنگ برای پی ها و سکوها و آجر برای سقف ها و دیوارها تشکیل می دهد که با دقت فوق العاده در کنار هم چیده شده است.
در كنار اين كاروانسرا يك آب‌انبار فروريخته قراردارد و در تپه مجاور اين كاروانسرا چشمه عين الرشيد قراردارد كه آبشخور جانوران منطقه از قبيل بز و آهو است.
يک چشمه بزرگ که پراز آب شيرين است بين کاروانسرا و پست نگهبانی شکارگاه که آب آن از طريق جوبي که هنوز هم آثار آن باقی است به باغ درون حصار بنا ميرفته تا درختان و گل ها را سيراب کند.
کاروانسرا و باغ آن امروز پوشيده از خارهای بيابانی است که به جای درختان و گياهان زيبای گذشته روييده اند و بنای عين الرشيد از خارج 86 متر طول و حداکثر 47 متر عرض دارد و مشتمل بر دو حياط بزرگ است که حياط اصلی 51.5 متر طول و 47 متر عرض دارد و معبر ورودی به حياط اصلی به شکل ايوانی به طول 9.7 و عرض 5.4 متر در جبهه جنوبي حياط اصلی بنا شده است.
در دو طرف ايوان ورودی دو تالار وجود دارد که هريک پنج در به حياط دارند . ارتفاع هر دو تالار 5.20 متر است . در باريکه کناری هر دو تالار دو اتاق مستطيل شکل قرار دارد که اين اتاق به تالار ها راه ندارند و مخصوص خدمه بوده اند و نظير اين اتاق ها در جبهه جنوبی حياط نيز وجود دارد که به تالار های جنوبی راه دارند.
بازدید از این مکان تاریخی می تواند خاطرات خوشی را برای همه رقم بزند.
خانه تاریخی باقری ها(موزه اقوام)
ساختمان تاریخی باقری یکی از خانه باغ های قدیمی و به جای مانده از اواخر دوره قاجار است که در دو طبقه ساخته شده است، سقف این بنای با ارزش با تیر های چوبی پوشیده شده است و شالوده بنا را خشت خام تشکیل داده که استفاده از آجر های خطایی با بند کشی گچ و خاک جلوه خاصی به بنا بخشیده که زیبایی ساختمان را دوچندان کرده است.
طبقه اول پس از ورود به سالن اصلی متشکل از دو اتاق در طرفین سالن است و بعد از گذر از سالن اول برای دسترسی به طبقه دوم بایستی از دو راهرو منتهی به پله عبور کرد که در هر راهرو یک اتاق با تزئینات زیبا به چشم می خورد که از لحاظ پلان هردو طبقه مشابه هم می باشند اما در نوع مصالح بکار رفته (آجرهای خطایی،بندکشی گچ و خاک)با طبقه دوم متفاوت است، طبقه دوم دارای یک سرسرای بزرگ و زیباست که 4 اتاق 4*3 را به وسیله درهای چوبی به سرسرا با متصل می سازد.
در حیاط ساختمان مجموعه حمام ، خزینه و آب انبار زیبایی وجود دارد که هنوز همچون گذشته باقی مانده و قابل بازدید می باشد.
گرمسار به جهت اینکه پنج قوم مختلف ترک ها ، لرها ،کرها ،عرب ها ،گیلک ها به دلایل مختلفی اعم از مهاجرت ،کوچ اجباری و یا ترک های آذربایجان که برای دفاع از دره خوار به عنوان جنگجو وارد شده اند این شهرستان را جزیره اقوام نامگذاری نموده اند لذا این ساختمان زیبا در 21 بهمن 1389 تبدیل به موزه و تحت عنوان موزه اقوام بازگشایی شده است .
موزه در دو طبقه دارای 8 تالار نمایش است که در دو اتاق و سالن ورودی طبقه اول ابزار و اشیا روزمره زندگی این اقوام قرار گرفته است و در چهار اتاق و سرسرای زیبا طبقه دوم نحوه پوشش و مشاغل اقوام ساکن در شهرستان نشان داده شده است.
آب انبار بزرگ گرمسار
اين آب انبار در مرکز شهر گرمسار می باشد. که از بناهای بسيار جالب اين منطقه به حساب می آيد .
اين آب انبار در جنوب میدان امام خمینی (ره) و در ضلع شمالی مسجد جامع گرمسار بنا شده است،این آب انبار در دوره قاجار ساخته شده است که یکی از بزرگترین آب انبار ها منطقه به شمار میرفته که بخش اعظم آب مصرفی اهالی را تأمین می نموده است،آب انبار مذکور دارای چهل پله مخزن استوانه ای شکل است.
منبع بزرگ و اصلی آن به صورت گنبد پله ای مدور آجری در داخل کوچه قرار دارد که به صورت ميدانگاهی درآمده است. تعداد پله های مدور مخزن آن بيست و چهار پله است . عمق آن در حدود چهارده متر بوده، که به مدت پنج ماه از سال آب آشاميدنی اهالی شهر و حومه آن را تامين می‌کرد. سر در بزرگ و طاق گهواره ای آب انبار مذکور در سمت بازار بود که اينک مسدود شده است. اين آب انبار که از بناهای بسيار جالب اين منطقه می باشد.
آب انبار ناسار
آب انبارناسار يا همان نه حصار در جنوب قلعة ناسار گرمسار و درمجاورت جاده اصلی به روستا قرار گرفته است. سازنده اين بنا طبق نوشته بالای سردر آب انبار مرحوم سيف الله معماريان سمنانی است. منبع اصلی، گنبدی شکل و آجرپوش است که بر طاق آجری و ضربی طرفين استوار است.
در دو قسمت منبع، دو بادگير برای خنک شدن آب زير منبع در نظر گرفته شده است. منبع اصلی اين آب انبار از نظر فيزيکي با ساير آب انبارها در سطح استان متفاوت و در نوع خود بی نظير است. آب انبار مذکور امروزه قابل استفاده و بهره بهرداری نيست.
دریاچه نمک گرمسار
دریاچه نمک، بین سه استان سمنان، تهران و اصفهان قرار گرفته؛ و در طول سال نوسان زیادی دارد.
دریاچه نمک، بهمراه چشمه های آب معدنی عین الرشید، در کنار سیاهکوه و بنا های باستانی قصر بهرام و قصر عین الرشید و قصر حرمسرا، مجموعه ای دیدنی برای هر گردشگر؛ می باشد.
بلور های نمکی، از جمله جاذبه های طبیعی میباشد؛ که در برخی مناطق از جمله حوالی گرمسار، بوجود امده است که تماشای آن علاقه مندان بسیاری را جذب خود می کند.
نظر شما