به گزارش خبرنگار مهدویت خبرگزاری شبستان، در سلسله مطالبی که به همت واحد پژوهش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) تهیه و آماده سازی شده است، به بررسى احادیث مهدویت و ولادت حضرت مهدى(عج) و سند و اعتبارشان خواهیم پرداخت که در ادامه شماره دوم از این مطالب را مطالعه می کنید:
آیا احادیث ولادت امام مهدی(ع) دارای ضعف و جهالت سند است؟
سعی ما بر این است که پاسخ این پرسش را در قالب چند نکته عرض کنیم:
۱ – احادیث وارده درباره ولادت امام مهدی(ع) بیش از هزار حدیث است که به دلالت مطابقی یا تضمنی یا التزامی، بر ولادت آن حضرت(عج) به عنوان مهدی موعود(عج) دلالت می کند، بنابراین، اگرچه بعضی از اسنادش ضعیف یا مجهول باشد لکن با توجه به این که بسیاری از این روایت ها صحیح السند است، یکدیگر را معاضدت نموده و همهی آنها حجت می شوند. و این طریق برای تصحیح مجموعهی روایت ها(ولو در میان آنها سندضعیف باشد) طریقه ای است که علمای شیعه و سنی از آن استفاده کرده اند.
2- ناصرالدین البانی؛ محدث معروف اهل سنت در کتاب خود (سلسلة الأحادیث الصحیحه) بعد از تصحیح حدیث ثقلین از راه های گوناگون می نویسد:بعد از تخریج این حدیث از مدتها قبل، دعوتنامه ای برای من فرستاده شد تا مسافرتی از دمشق به عمان داشته باشم. سپس در اوایل سال ۱۴۰۲ از آن جا به کشور امارات بروم. در کشور قطر با بعضی از اساتید و دکترها (که ظاهراً مراد ایشان، دکتر علی احمد سالوس؛ استاد فقه و اصول در دانشکدهی شریعت قطر است.) ملاقاتی داشتم که در آن موقع، یکی از افراد دانشکده، رسالهای از دکتر سالوس در تضعیف حدیث ثقلین به دست من داد. من بعد از خواندن رساله پی بردم که نویسنده، شخصی تازه وارد در علم حدیثشناسی است و اشتباه او از دو ناحیه است که به او تذکر دادم. ناحیهی اول این که ایشان در تخریج حدیث ثقلین تنها به بعضی مصادر حدیثی طبع شده متداول، اکتفا کرده و لذا در تحقیق و بحث درباره طرق حدیث جدّاً کوتاهی کرده است. او بسیاری از طرق و سندهای این حدیث را که مستقل و بدون ضمیمه کردن شواهد صحیح یا حسن است، فراموش کرده بود تا چه رسد به این که این حدیث، شواهد و متابعات نیز دارد. همان طوری که واضح است بر هر شخصی که طرق حدیث را که من استخراج کردم، مشاهده نماید.
ناحیه دوم این که ایشان به کلمات علمای علم حدیث و مصححین آن و قواعدی که در این رابطه در اصطلاحات حدیثی دارند، هیچ توجهی نکرده است؛ زیرا حدیث هرچند ضعیف باشد، لکن با کثرت طرق، تقویت می شود. لذا اشتباه آشکاری از او سر زده و این حدیث را تضعیف کرده است. (۱)
3 – احادیثی که از طریق امامیه درباره مسایل مسلم اعتقادی و کلامی نزد شیعه رسیده، از باب این که مفاد آنها نزد امامیه، مسلم و ثابت و راسخ است، راویان آن احادیث مورد بحث و جرح و تعدیل نزد رجالیین قرار نگرفته اند؛ زیرا احتیاج و ضرورتی برای آن دیده نمی شد. از جمله آن احادیث، احادیث ولادت امام مهدی(ع)است.
4- ما نمی توانیم با احادیثی که بر ولادت امام مهدی(ع)به عنوان موعود عالمی دلالت می کند و فوق تواتر است، معامله خبر واحد کنیم و هر یک از راویان این اخبار را مورد نقد و بررسی قرار دهیم و در صورت عدم اثبات وثاقت آنان، احادیث را مورد طعن قرار دهیم.
5- کسی حق ندارد در مقابل نصوصات، اجتهاد کند. پس اگر ادله، نص در ولادت امام مهدی(عج) و وجود آن حضرت(عج) است و سند نیز تمام بوده، بلکه متواتر است، کسی حق ندارد، بگوید: من مجتهدم و حق دارم در روایات امام مهدی(عج) اجتهاد کنم؛ زیرا این نوع اجتهاد از قبیل اجتهاد در مقابل نص است که حکم به بطلان آن، در جای خود مشخص شده است.
6- برای تواتر به اعتبار سعه و ضیق دایرهی آن، تقسیماتی است: الف)گاهی دایره تواتر، بسیار وسیع است مثل: تواتر در خبر وقوع جنگ جهانی اول و دوم. ب)گاهی دایرهی تواتر، ضیقتر از قسم اول است مثل: تواتر در واقعه قیام امام حسین(ع)در کربلا. ج) گاهی دایره تواتر، از قسم دوم نیز ضیقتر است مثل: تواتر در قواعد ادبیات عرب از لغت و صرف و نحو و اشتقاق و بلاغت و …؛ زیرا همهی متکلمین به لغت عربی، از تمام خصوصیات ادبیات عرب، مطّلع نیستند و تنها علمای علم ادب هستند که از خصایص این علم اطلاع دقیق دارند، ولی ضیق این دایره مانع از تحقق تواتر به حساب ریاضی و عقلی در محدودهی قسم سوم نیست.
7- با ذکر این نکته روشن می شود که اشکال بعضی که می خواهند از وقوع حیرت بعد از وفات امام حسن عسکری(ع) در بین عده ای از شیعیان سوء استفاده کرده و این موضوع را مخالف و معارض با تواتر احادیث بدانند، شبهه سستی بیش نیست؛ زیرا همان طوری که گفتیم، در تواتر خبر، تنها تحمل جماعتی از راویان در هر طبقه، کافی است و احتیاجی به اطلاع تمام امت یا تمام طایفه یا تمام راویان ندارد.
8- نهایت چیزی را که می توان گفت این است که دایره این تواتر وسیع و گسترده نیست بلکه متوسط یا ضیق است و این امر با حصول پایین ترین درجه تواتر به قانون ریاضی و عقلی، هیچ منافاتی ندارد و این اشتباه آشکاری است که کسی گمان کند طبیعت تواتر تنها به یک قسم منطبق بوده و بیشتر از یک دایره شامل نمی شود.
9 – شخص متتبع و محقق بعد از ملاحظه وضع سیاسی عصر امام عسکری(ع) و قبل و بعد از آن، اطمینان پیداکند که یکی از عوامل جهالت راویان احادیث ولادت امام مهدی(عج) همان فشارهای سیاسی بوده است که از طریق حاکمان ظلم و جور در آن زمان بر شیعیان وارد آمده بود. لذا بسیاری از راویان خود را با اسامی مستعار معرفی میکردند تا شناخته نشوند. خصوصاًاین که میدانیم که عدهای از کسانی که در اوایل عصر غیبت از وضعیت خَلَف و جانشین امام عسکری(ع)و ولادت او سؤال می کردند، اشخاصی بودند که از مناطق دور به سامرا وارد شده و چندان از خواص شیعیان و معروفین از اصحاب نبوده اند.
البته شخص متتبع با مراجعه به مجموعه احادیثی که اشاره به ولادت امام مهدی(عج) دارد، به تعداد زیادی احادیث که سندهای آنها، تام و صحیح است، دست پیدا می کند که مجموعه آنها را می توان در حدّ استفاضه دانست که در مقاله بعد به یکی از آنها به عنوان نمونه اشاره خواهیم کرد.
پی نوشت:
1) ... بعد تخریج هذا الحدیث بزمن بعید، کتب علیّ أن اهاجر من دمشق الی عمان، ثم أن أسافر منها الی الامارات العربیه؛ أوائل سنه ۱۴۰۲ هجریه، فلقیت فی قطر بعض الأستاذه و الدکاتره الطیبین، فأهدی الیّ أحدهم رساله له مطبوعه فی تضعیف هذا الحدیث فلمّا قرأتها تبیّن لی انّه حدیث عهد بهذه الصناعه و ذلک من ناحیتین ذکرتهما له: الأولی: انه اقتصر فی تخریجه علی بعض المصادر المطبوعه المتداوله و لذلک قصر تقصیراً فاحشاً فی تحقیق الکلام علیه، وفاته کثیر من الطرق و الأسانید التی هی بذاتها صحیحه أو حسنه فضلاً عن الشواهد و المتابعات کما یبدو لکل ناظر یقابل تخریجه بما خرجته هنا.الثانیه: انه لم یلتفت الی أقوال المصححین للحدیث من العلمإ ولا الی قاعدتهم التی ذکروها فی مصطلح الحدیث: انّ الحدیث الضعیف یتقوی بکثره الطرق، فوقع فی هذا الخطأ الفادح من تضعیف الحدیث الصحیح. (.سلسله الأحادیث الصحیحه، ناصرالدین البانی وهابی، چاپ ریاض، ج ۴، ص ۳۵۸٫)
نظر شما