تکلف مهمترین مانع صله رحم است

حجت الاسلام امیرعلی حسنلو، مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان با بیان اینکه صله رحم از رسومات اصیل جامعه ایرانی از قدیم الایلام محسوب می شود، گفت: صله رحم نشاط روح و انبساط خاطر ایجاد می کند وبسیاری از فاصله ها و کینه ها را از میان می برد.

وی ادامه داد: در فرهنگ سازی مردم تابع بزرگان هستند؛ وقتی بزرگان جامعه با یکدیگر همدل باشند طبیعتا این همدلی و مهربانی به طبقات پایین جامعه سرایت می کند. اگر والدین مهربان باشند و نسبت به دید و بازدید و صله رحم جایگاه قایل باشند، فرزندان نیز به تبیعت از آنها سعی می کنند تا در زندگی خود این دید و بازدیدها را لحاظ کنند.

حسنلو با بیان اینکه ایرانیان به صورت گسترده ای در عید نوروز با خویشان خود صله رحم دارند، افزود: این رویکرد از مکتب اهل بیت و اسلام گرفته شده است. خداوند در اولین آیه از سوره نساء می فرماید: « يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا » (اى مردم از پروردگارتان كه شما را از نفس واحدى آفريد و جفتش را [نيز ] از او آفريد و از آن دو مردان و زنان بسيارى پراكنده كرد پروا داريد و از خدايى كه به [نام] او از همديگر درخواست مى ‏كنيد پروا نماييد و زنهار از خويشاوندان مبريد كه خدا همواره بر شما نگهبان است ) .

مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم اظهار کرد: در ایام نوروز و تعطیلاتی که در پیش داریم مسئولان فرهنگی باید نیازسنجی انجام داده باشند تا صله رحم و دیدار خویشان برای مردم راحت تر شود، برای حل این مساله اولین قدم مراجعه به فرهنگ اهل بیت است. نیازسنجی از سوی مسئولان چیزی نیست جز اقدام فرهنگی، یعنی از نظر فرهنگی جامعه را برای مهمانی های دورهمی ساده و بدون آۀایش آماده کنند.

 وی با بیان اینکه صله رحم بسیاری از مشکلات جامعه را از میان می برد، افزود: خداوند در آیه 22 سوره محمد با اشاره به تلاش منافقان برای از هم گسستن پیوندها می فرماید: « فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ » (پس اى منافقان آيا اميد بستيد كه چون از خدا برگشتيد يا سرپرست مردم شديد در روى زمين فساد كنيد و خويشاونديهاى خود را از هم بگسليد ) .

حسنلو با بیان اینکه  مشکلات مسلمانان صدر اسلام از جایی آغاز شد که قطع رحم کردند، تصریح کرد: وقتی مردم و خویشاوندان از یکدیگر دوری جستند و قطع رحم کردند، جامعه پیوندهای درونی خود را از دست می دهد. جامعه عراق و افغانستان در دنیای امروز دچار مشکل شدند چون اول با خودشان درگیر شدند و سپس اختلافات داخلی باعث شد تا با یکدیگر درگیر شده و هجوم بیاورند.

مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم با بیان اینکه اگر صله رحم به خوبی فرهنگسازی شود بسیاری از مشکلات جامعه حل می شود، افزود: این قبیل پیوندهای اجتماعی سبب می شود تا مردم بیشتر از حال هم خبردار شده و به یکدیگر کمک کنند، با این وجود اما در جامعه امروز تحت تاثیر سبک زندگی وارداتی صله رحم نیز دچار آسیب هایی شده است به گونه ای که برخی از دید و بازدیدها فراری هستند.

وی ادامه داد: ما یا از فرهنگ اهل بیت دور شده ایم یا از این فرهنگ خبر نداریم یا اگر خبر داریم آن را فرهنگسازی نمی کنیم، واگرنه در گذشته چنین مشکلاتی وجود نداشت. آسیب مهمی که این روزها سنت حسنه صله رحم را تهدید می کند تشریفات زاید است. وقتی سادگی در مهمانی ها از بین برود اصل سنت حسنه زیر سوال خواهد رفت.

حسنلو افزود: نباید سفره های پر خرج تحمیل خانواده ها شود، چه ایرادی دارد که همین غذای ساده تناول شود؟ این رفتار متکلفانه که امروز در برخی مهمانی ها شاهد هستیم سبب می شود کسانی که درآمد کمتری دارند از این مهمانی ها دور شوند چون نمی توانند سفره ای مطابق آنچه که میزبان برایشان پهن کرده بود بیندازند در نتیجه دیگر اصل صله رحم را رها می کنند و همین جاست که صله رحم قطع می شود.

مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم با بیان اینکه تکلف در فرهنگ اهل بیت یعنی به زحمت انداختن خانواده ها، افزود: بعضا دیده می شود در مراسم عروسی چندین نوع غذا برای مهمانان ولیمه داده می شود در حالی که ولیمه دادن برای عروسی در فرهنگ اهل بیت وجود دارد ولی نه چند مدل غذا که تازه بعد از مراسم معلوم نیست چه شوند. طبق گفته حضرت امیر(علیه السلام) تکلف از اخلاق منافقین است.

وی با اشاره به برخی صفحات زندگی ائمه اطهار(ع) در مورد مهمانی رفتن و مهان شدن، گفت: وقتی یکی از یاران حضرت امیر(ع)او را به منزل دعوت کرد حضرت فرمود: به این شرط می آیم که تکلف نکنی و هرچه در منزل داری بیاوری، آن شخص نیز پذیرفت و با تکه نانی که در منزل داشت از حضرت پذیرایی کرد.

حسنلو ادامه داد: امروز در جامعه ما از مهمترین آسیب هایی که صله رحم را از بین برده است مساله تکلف است. بنابراین نباید صله رحم با تکلف از بین برود بلکه پذیرایی ها باید ساده باشد. قدیم الایام سنجد و کشمش در همین فرهنگ ایرانی یک پذیرایی ساده برای مهمان بود. چه لزومی دارد که این قدر بخواهیم انواع و اقسام پذیرایی را برای مهمان بیاوریم. شاید او توانایی تامین این سطح پذیرایی را نداشته باشد و در آینده که ما مهمان او شدیم شرمنده شود.

 این محقق افزود: در روایت داریم «هرکسی سبب شود مومنی که توان ندارد به سختی بیفتد، مرتکب گناه بزرگی شده است». بنابراین نباید صله رحم را با تکلف و تشریفات زاید از میان برد. در قرآن نیز تکلف نهی شده است. ابن وائل می‏گوید: من و یکی از دوستانم نزد سلمان رفتیم. گفت: اگر رسول خدا ما را از تکلف نهی نکرده بود خودم را برای پذیرایی از شما به زحمت می‏انداختم. او با نان و نمک از ما پذیرایی کرد. دوستم گفت کاش همراه نمک مقداری آویشن نیز می‏بود. سلمان ظرفی را به عاریت گذاشت و مقداری آویشن تهیه کرد، بعد از غذا دوستم گفت: حمد و سپاس خدایی را که ما را با روزیمان قانع ساخت. سلمان گفت: اگر به روزیت قانع بودی الآن ظرف من در عاریت دیگری نبود!

وی افزود: تکلف بزرگ ترین مانع روابط صمیمانه است، یعنی روابط و عواطف به وسیله تکلف به حداقل می رسد.