فرزندان را در فضای مجازی رها نکنیم/راه داشتن فرزند صالح!

به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن ایام نوروز که برای کودکان ایام فراغت و تعطیلات و فرصت مناسب بازی و تفریح است در گفت وگو با کارشناسان درباره نوع برخورد با فرزندان در سنین مختلف به بحث و بررسی پرداخته ایم که مشروح آن را در ادامه می خوانید:

شکوفایی و بروز استعدادهای کودک، دلیل اهمیت 7 ساله اول

حجت الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه پیامبر(ص)، 7 سال اول زندگی کودکان را سیادت و آقایی نامیده اند، اظهار کرد: دلیل اهمیت این دوره سنی کودکان، به جهت شکوفایی و بروز استعدادها است و نامگذاری این دوران به نام سیادت، به این معناست که کمترین امر و نهی باید نسبت به کودک صورت گیرد تا احساس ممانعت نداشته باشد و بتواند در محیط اطراف جستجو و تلاش کند با حرکت ها و خلاقیت هایش، زمینه بروز استعدادهایش را فراهم کند.

وی با اشاره به اینکه بازی کردن کودکان یکی از ویژگی های این دوران است، افزود: در روایات اسلامی داریم: «دِعْ إِبْنَک یلْعَبُ سَبْعَ سَنینَ؛ در 7 سال اول اجازه دهید، فرزند بازی کند» بر این اساس تمام آموزش های کودکان در این سنین، باید همراه با بازی باشد زیرا آموزش های مستقیم علاوه بر غیراثرگذاری، ممکن است، مانعی برای بروز و شکوفایی استعدادها هم باشد.

آذربایجانی با اشاره به اینکه در زمینه آموزش قرآن هم والدین باید به صورت مستقیم و در حدود سن 6 یا 7 سالگی ورود کنند، بیان کرد: در بازه سنی هفت ساله اول، بیشترین آموزش را فرزندان از رفتار و عملکرد والدین خود دریافت می کنند، براین اساس آنها باید رفتار خود را اصلاح کنند تا بتوانند الگوی مناسبی برای فرزندان باشند.

آذربایجانی در پاسخ به این سوال که در بعد آموزش های مذهبی به کودکان در چه زمینه هایی و با چه روشی باید اقدام کرد، گفت: براساس روایات اسلامی داریم که «الْعِلْمُ مِنَ الصِّغَرِ کَالنَّقْشِ فِی الْحَجَرِ؛ آموزش های کودکی همچون نقش ماندگار روی سنگ است(کنایه از ماندگاری)»، به این علت که ساختار اولیه کودک، در این 7 ساله شکل می گیرد، بنابراین، آموزشی که به وی ارائه می شود، بسیار تاثیرگذار است.

امر و نهی کودک در 7 ساله اول، حداقل شود

عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اضافه کرد: در اولین الگوهایی که در این سنین به کودک ارائه می شود، باید مراقبت کرد تا الگوهای صحیح به وی ارائه شود و قابللیت عملی شدن را هم داشته باشد، فرضا با نماز خواندن والدین، کودک نیز این فریضه را آموزش می بیند و یا مادری که با حجاب است، موجب علاقه کودک به پوشش می شود یعنی باید تمایل و انگیزه های کودک را به سمت احکام اسلامی سوق دهیم و از امر و نهی کردن به حداقل اکتفا کنیم.

دوره 7 تا 14 سال؛ دوره «تعلیم پذیری، اطاعت و فرمان برداری»

براساس این گزارش، حجت الاسلام والمسلمین دکتر قاسم ابراهیمی‌پور، عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه با اشاره به اینکه پیامبر اکرم(ص) دوره تربیتی کودکان از 7 تا 14 سال را به نام دوره «تعلیم پذیری، اطاعت و فرمان برداری» نامگذاری کرده اند، اظهار کرد: در این دوره، فرزند باید آموزش های لازم را بسیار جدی تر از دوره قبل ببیند و با سختی ها و مشکلات مواجه شود، این ویژگی ها و رویکردهای تربیتی در دوره قبل و بعد وجود ندارد و بیشترین فعالیت و عملیات کودک، در این دوره است و باید برنامه های آموزشی جامعی برای وی طراحی و همچنین از لحاظ پرورشی نیز به او توجه جدی شود.

عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه با اشاره به اینکه اگر کودک را در هفت ساله اول بطور کامل رها کنیم، در دوره میانی، دیگر نمی توان برای تربیتش کاری کرد، افزود: در این هفت ساله، باید آزادی بیشتر به کودک دهیم نه آنکه با تلقی پادشاهی، فرزندسالاری را رواج داد؛ باید تحت اشراف خانواده، تربیت نرم برای کودک اعمال شود و با سطح توقع پایین از کودک، فرصت آزمون و خطا به وی داده شود که اگر اینگونه رفتار شد، در دوره میانی با مشکل مواجه نخواهیم شد.

زمان آموزش «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» و «محمد(ص) رسول الله» به کودکان

وی در پاسخ به این سوال که در این دوره میانی تربیتی، دختران به سن تکلیف و پسران در آستانه این سن قرار می گیرند، برای تربیت آنها از لحاظ انجام تکالیف دینی، باید چه رویکردهایی داشت، تصریح کرد: آموزش مسائل دینی را باید از دوره گذشته آغاز و ابتدا باید اسمی مناسب برای کودک انتخاب کرد و اذان و اقامه در گوشش گفته شود، در سه سالگی باید کلمه توحید یعنی «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ » را آموزش ببیند و در پایان سه سالگی و بعد از گذشت 7 ماه و 20 روز باید عبارت «محمد(ص) رسول الله » را آموزش داد که در روایت، سنی دقیق برای این آموزش، یعنی 3 سال، 7 ماه و 20 روز ذکر شده است.

ابراهیمی پور با اشاره به اینکه در سن پنج سالگی باید جهات راست و چپ و قبله به کودک باید آموزش داده شود، تاکید کرد: در شش سالگی کودک باید رکوع و سجده را و در پایان هفت سالگی باید وضو را آموزش ببیند و نماز خواندن را آغاز کند که ابتدای دوره میانی است و در ابتدای این دوره، فرزند باید تشویق به نماز خواندن شود و در ۹ سالگی باید حتما نماز بخواند و در صورت ترک باید تادیب شود و این روایات عام است و شامل دختر و پسر می شود.

ابراهیمی پور در پاسخ به این سوال که با توجه به قرار گرفتن دختران و پسران در دوران بلوغ طی این دوره، نوع رفتار خانواده ها در زمینه آموزش مسائل جنسی و آشناسازی آنها باید چگونه باشد؟، گفت: برخی از مسائل جنسی باید بطور مستقیم توسط والدین، آموزش داده شود و برخی از مسائل نیز نهی شده که والدین آموزش دهند و برخی از آموزش ها هم در حین ازدواج باید آموزش داده شود، این جداسازی محل خواب، عدم برهنه شدن در مقابل یکدیگر، جلوگیری از بازی دختران و پسران بعد از 10 سال، عدم بوسیدن دختر و پسر توسط نامحرم بعد از 6 سال و ... بخشی از آموزش و رعایت طهارت و پاکیزگی هم بخش دیگری از آموزش است اما آموزش مستقیم مسائل جنسی در حین و پس از ازدواج باید انجام شود.

کودکان در دوره سنی 7 تا 14 سال باید با احادیث آشنا شوند

وی با اشاره به اینکه در این دوره سنی باید کودکان را با احادیث آشنا کنیم، افزود: در این دوره باید کودکان را با آموزه های دینی و در دوره بعدی آنها را با احکام آشنا کنیم و در روایت داریم «بادِروا أَولادَکُم بِالحَدیثِ قَبلَ أَن یَسبِقَکُم إِلَیهِمُ المُرجِئَةُ؛ احادیث ما را به فرزندان خود بیاموزید، قبل از آنکه افراد مرتد از شما پیشی بگیرند» و کودک اگر با این مسائل آشنا نشده و با افرادی که اهل تسامح و تساهل هستند، آشنا شود، در زمینه تربیتی با مشکلات جدی مواجه می شود.

ابراهیمی پور با اشاره به اینکه علم آموزی در این بازه سنی و آموزش خواندن، نوشتن، شنا و تیراندازی باید در دستور کار قرار گیرد، تصریح کرد: در این بازه سنی، کودک باید کار کند، به خرید رود و در امور خانه و بیرون از آن، مشارکت کند.

تحمل سختی در کودکی، انسان را در جوانی بردبار می کند

وی با اشاره به اینکه امام صادق(ع) می فرمایند: «بهتر آن است که انسان در کودکی با سختی و مشکلات گریزناپذیری که تاوان زندگی به شمار می آیند، روبرو شود تا در جوانی و بزرگسالی، بردبار و صبور باشد»، ابراز کرد: یکی از مشکلات جدی جامعه امروزی، عدم بردباری و صبر مردم است، بطور مثال زمانی که تصادفی صورت می گیرد، اهل صبر نیستیم و نزاع می شود و یا همدیگر را تحمل نمی کنیم و بخشی از این پیامدها به این دلیل است که فرزندان ما در این دوره تربیتی میانی یعنی 7 تا 14 سال، با سختی و مشکلات مواجه نمی شوند، باید والدین، کودک را به کار مجبور کنند تا تن پرور نباشد البته براساس روایت پیامبر اکرم(ص) «باید آنچه را که در قوه و توان اوست، بپذیریم و بیش از طاقتش چیزی به وی واگذار نکنیم» بنابراین باید در حد توان، کودکان را در این دوره به کار وادار کنیم.

ابراهیمی‌پور با اشاره به اینکه در روایت داریم «یصاحب سَبعَ سِنینَ» یعنی در دوره سنی 14 تا 21 سال باید همراه فرزندان باشیم، تاکید کرد: قبل از این دوره، تادیب و تربیت باید شکل گرفته باشد و در این دوره، باید اجازه داد تا فرزند آموخته های خود را به مرحله اجرا درآورد تا به مرحله بلوغ اجتماعی برسد.

وی با اشاره به اینکه رسیدن فرزند به بلوغ اجتماعی به معنای رسیدن به مرحله عدم نیاز به امر و نهی است، ادامه داد: باید والدین پیش از این دوره، تمام آموزش های لازم را به فرزند ارائه کند تا او در این سن، به اجرا و آزمایش آنها بپردازد و به همین جهت به آن وزارت گفته می شود که فرزند در آن دارای استقلال بیشتری است.

بیشترین مشکل والدین با فرزندان در بازه سنی 14 تا 21 سال

ابراهیمی پور با اشاره به اینکه براساس روایات، دوره سنی 14 تا 21 بسیار با اهمیت است و حتی حضرت رسول(ص)، دوره جوانی را شعبه ای از جنون معرفی کرده است، تصریح کرد: به دلیل وضعیت های حاکم بر فرد، به جهت بلوغ، مسائل جنسی و ورود به عرصه اجتماع بصورت مستقل، این دوره بسیار ویژه است و فرد با غروری فراوان که شبیه جنون است، رفتار می کند، بنابراین به این جهت، این دوره حساس تر و مواجهه با آن سخت تر است و بیشترین مشکل خانواده ها با فرزندان در این دوره است.

سن مناسب ازدواج فرزندان براساس آموزه های اسلامی

وی با اشاره به اینکه براساس آموزه های سنی باید فرزند را در این سنین به ازدواج درآورد، گفت: حتی براساس آموزه ها، باید دختران در دوره قبل و پسران باید در این دوره ازدواج کنند اما خانواده ها باید بدانند اشراف و تربیت فرزندان حتی تا مدتی بعد از دوران ازدواج هم باید ادامه داشته باشد و اگر به سیره ائمه(ع) توجه کنیم، امامان و امامزادگان ما زیر 20 سال ازدواج کرده اند و توصیه آموزه های دین هم بر این روال است که با رسیدن به سن بلوغ، فرزندان ازدواج کنند.

عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه با اشاره به اینکه برخی اظهار اشکال می کنند از ازدواج پسر 16 یا 17 ساله و یا دختر 12 یا 13 ساله، تصریح کرد: اسلام ازدواج را برای این افراد با این شرط مطرح کرده است که باید ازدواج کنند اما تحت اشراف والدین باشند.

وی با بیان اینکه لجاجت، تندی کردن، سرزنش، توبیخ و ... در این دوره به شدت نهی شده است، ابراز کرد: در روایت داریم «یصاحب سَبعَ سِنینَ » یعنی در این سن باید با فرزندان رفاقت کرد و همراهش بود، نه اینکه سیطره مادر و فرزندی یا پدر و فرزندی، در این سن هم ادامه داشته باشد بلکه در این دوره باید رابطه ها رفاقت گونه باشد.

والدین فرزندان را در فضای مجازی تنها نگذارند

عضو هیات علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه در پاسخ به این سوال که فرزندان در این سنین، در شرایط امروزی خانواده، وارد فضای مجازی شده و با حضور در شبکه های اجتماعی، دچار آسیب های متعددی می شوند، رفتار خانواده ها در مواجه با این پدیده، باید چگونه باشد؟، بیان کرد: اولاً آموزش و کنترل به خصوص در زمینه فضای مجازی، باید به فرزندان از دوره سنی قبل آغاز شود و اگر در آن دوره، آموزش های لازم ارائه شود، قطعا فرزند با مشکلی مواجه نخواهد شد و دوماً باید به صورت کلی کنترل و نظارت از طرف والدین بر عملکرد فرزندان در این دوره صورت گیرد، در متون دینی، از تنهایی به عنوان عامل بسیاری از گناهان نهی شده است، براین اساس نمی توان فرزند را آزاد و رها گذاشت.

وی با بیان اینکه امروزه دسترسی به فضای مجازی با ایجاد این شبکه ها و نرم افزارهای مختلف، بسیار آسان شده و در این فضاها نیز رسیدن به محتواهای غیراخلاقی و آسیب زا بسیار سهل است، گفت: والدین نباید فرزندان را در این فضاها تنها بگذارند و باید روی حضور آنها در فضای مجازی نظارت و کنترل داشته باشند و آموزش های لازم را هم ارائه کنند.