به گزارش خبرگزاری شبستان، مخاطب‌شناسی در نشریات قرآنی، موضوع هفتمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی قرآن و رسانه بود که با حضور سه تن از اندیشمندان و صاحب‌نظران عرصه دین و رسانه در غرفه معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نوزدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم برگزار شد.
حجج‌الاسلام محمدرضا زائری (نویسنده و پژوهشگر دینی)، حجت‌اله نیکی ملکی (معاون فرهنگی مرکز رسیدگی به امور مساجد) و مهدی خداجویان (سردبیر نشریه خیمه) میهمانان شنبه شب غرفه قرآن و رسانه بودند که بحث مخاطب‌شناسی در نشریات قرآنی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند.
براساس این گزارش، در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام محمدرضا زائری با بیان این مطلب که قرآن کریم متعلق به همه زمان‌ها و شرایط است، اظهار داشت: با این اعتقاد و باوری که ما در مورد قرآن کریم داریم، روشن و واضح است که در هر شرایطی کلام خدا برای هر مخاطبی سخن گفته است. زیرا عجایب و غرایب آن تمام نمی‌شود و این مسأله ایجاب می‌کندکه ما دستاوردهای قرآن را برای مخاطب‌های مختلف و در شرایط مختلف عرضه کنیم. از طرف دیگر به دلیل قدرتی که برای لفظ قرآن قائل هستیم با محدودیت‌هایی مواجه شده‌ایم که ادیان دیگر با آن مواجه نیستند. به همین دلیل وقتی در مسیحیت بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که تنوع عرضه انجیل بیشتر از قرآن کریم است، به طوری که انواع و اقسام مدلهای کتاب مقدس برای اقشار مختلف مردم تدوین شده است. اما به دلیل این محدودیت‌ها ما نتوانسته‌ایم خیلی روی ترجمه قرآن تمرکز کنیم.
وی با اشاره به استقبال بی‌نظیر مردم از نمایشگاه قرآن افزود: استقبال عجیب مردم از نمایشگاه قرآن نشان از وجود یک خلاء در جامعه می‌دهد که به فراخور آن نیاز و تقاضا در میان مردم به‌وجود آمده است. واقعیت امر این است که در خانواده‌های ما، اعضای خانواده همگی از یک قرآن استفاده می‌کنند، در صورتی که ما هنوز به این باور نرسیده‌ایم که خود مصحف و لفظ قرآن کریم را برای اقتضائات مختلف آماده کنیم. این قضیه به‌گونه‌ای دیگر در مطبوعات ما به چشم می‌خورد. مخاطب‌شناسی در نشریات قرآنی باید به گونه‌ای باشد که هر مخاطب با هر سلیقه‌ای در نظر گرفته شود. نیازهای افراد با شرایط متفاوت اجتماعی، تحصیلات و حتی سن و سال باید در این گونه نشریات لحاظ شود تا انتقال مفاهیم و مضامین قرآنی به درستی صورت پذیرد.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام حجت‌اله نیکی ملکی ضمن تأیید سخنان زائری اظهار داشت: به نظر بنده قبل از هر چیز باید مخاطب‌شناسی در علوم انسانی بالاخص در حوزه دین و علوم قرآنی به صورت جدی آسیب‌شناسی شود. مثلاً چرا با وجود تلاش‌های جدی که پس از انقلاب در حوزه علوم دینی و قرآنی صورت گرفته، نتوانسته‌ایم نیازهای مخاطب این حوزه را برآورده ساخته و محصولات قرآنی متناسب با اقتضای او عرضه کنیم.
دلایل زیادی وجود دارد که حجت‌الاسلام زائری به مواردی از آن اشاره کردند، اما دلیل دیگری وجود دارد و آن دغدغه‌های معیشتی و اقتصادی ناشران و کارگزاران نشریات دینی و قرآنی است. اکثر ناشران برای جذب مخاطب، نیازهای ظاهری او را در نظر گرفته و به بحثهای جنجالی می‌پردازند و نسبت به نیازهای واقعی مخاطب دغدغه کمتری دارند.
وی تصریح کرد: فاصله گرفتن از تحقیق و پژوهش و نوآوری در موضوعات قرآنی، یکی دیگر از دلایل ناکامی ما در جذب مخاطب است. نشریات زیادی هستندکه در حوزه قرآنی فعالیت می‌کنند. اما تا چه میزان موفق به ارایه راهکارهای نو شده‌اند و چه اندازه توانسته‌اند متناسب با زمان و نیازهای جامعه حرکت کنند. به عنوان مثال، تا چه اندازه توانسته‌اند به شبهات مطرح شده در جامعه پاسخ دهند. به نظر بنده نشریه‌ای موفق است که بتواند به شبهات پاسخ مناسب دهد.
وی ادامه داد: یکی از دلایل تأثیرگذاری شهید مطهری، تحقیق و پژوهش متناسب با زمان بود. ایشان به بحثهای انحرافی مطرح شده درخصوص زنان در نشریات آن زمان به صورت کاملاً منطقی و نقادانه و بر اساس آیات و روایات پاسخ داد.
حجت‌الاسلام نیکی ملکی در ادامه، تصریح کرد: لازم است که در زمینه مخاطب‌شناسی نشریات دینی نیازسنجی تخصصی متناسب با سطح معلومات جامعه نیز صورت بپذیرد و نشریات قرآن مطابق با نیازهای جامعه فعالیت کنند.
حوزه نشریات قرآنی ما به صورت جدی نیازمند یک تقسیم‌بندی در زمینه مخاطب هستند. برخی از این نشریات باید برای عامه مردم فعالیت کنند و برخی به صورت تخصصی برای سطوح دانشگاهی و پژوهشی کشور و حتی نیاز است که ما نشریاتی مختص کودکان و نوجوانان داشته باشیم.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام مهدی خداجویان سردبیر نشریه خیمه به ایراد سخنانی پرداختند. ایشان اظهار داشتند: در حوزه فعالیت رسانه‌ای دینی و به خصوص قرآنی پیش‌نیازهایی لازم است که مهمترین آن نیروی انسانی متخصص آشنا به قرآن و رسانه است. سؤال اینجاست که ما چه تعداد افراد متخصص در اختیار داریم که با ویژگیهای دین و قرآن آشنا هستند و رسانه را می‌شناسند.
وی افزود: مخاطب عرصه قرآن همه بشریت است، زیرا قرآن برای همه انسان‌ها نازل شده است. بنابراین باید رسانه و نشریه قرآنی برای همه بشریت سخن بگویند. لذا باید شرایطی فراهم کنیم که رسانه‌های ما از هر لحاظ بتوانند مخاطبان خود را جذب کنند و نشریات قرآنی ما باید از لحاظ گرافیکی نیز مورد توجه قرار گیرند. همچنین یک نشریه قرآنی باید در همه سطوح کامل باشد.
خداجویان تأکید کرد: وظیفه مراکز دینی است که در کنار فعالان عرصه رسانه قرار گیرند و ضعف‌های موجود در این حوزه را تا حد امکان بپوشانند.
بنابر گزارش روابط عمومی معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه این نشست نیز طبق روال شبهای گذشته جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد و سخنرانان به سؤالات حضار پاسخ دادند.
پایان پیام/
نظر شما