لباس محلی برگرفته از آداب و رسوم/ «پوشاک» نمادی از هویت فرهنگی است

به گزارش خبرگزاری شبستان از سمنان؛گروه های متفاوت انسانی که در مناطق مختلف کشور ما زندگی می کنند، هر کدام دارای ویژگی های قومی برجسته ای می باشند و تن پوش ویژه ای داشته که معرف قومیت، زبان و سایر مشخصات فرهنگی آنان است.

 

لباس‌هایی با طرح‌ها و رنگ‌هایی شاد و در خور زن ایرانی. فرقی نمی‌کرد زن ایرانی در چه عصری و در کدام سلسله زندگی کند، این زن از هر قوم و قبیله و در هر عصر و زمانی که بود لباسی در شان خود برای پوشش انتخاب می‌کرد.

 

گرچه پیشرفت و تکنولوژی تقریبأ به تمام جوامع دنیا نفوذ کرده و به تبع آن، الگوی زندگی سنتی این جوامع نیز کمابیش دستخوش تغییرات چشمگیری شده است، اما بسیاری از این جوامع برخی از سنن و آداب خود، همانند پوشش‌ها و البسه‌‍‌ی سنتی را همچنان گرامی داشته و آن‌ها را به عنوان میراث گرانبهای پدران و مادران خود حفظ می‌کنند.

 

در استان سمنان پوشاک سنتی فراوانی متناسب با فرهنگ شرایط اقلیمی و جغرافیایی این استان وجود داشته و دارد وپوشاک مردم شهرستان مهدیشهر(سنگسر)، در نهایت زیبایی و سادگی، نمادی از پوشش اصیل اسلامی است.

 

رئیس میراث‌فرهنگی،صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مهدیشهر می گوید:داشته‌های فرهنگ ایرانی تنها مختص به زبان، آداب‌ورسوم و آئین‌ها نیست، فرهنگ بومی هر منطقه دست‌هایی پر از مؤلفه‌هایی دارد که علاوه بر غنا بخشیدن به فرهنگ ملی و ایرانی، هویتی مستقل برای هر منطقه قائل است.

 

همایون جورابلو تصریح کرد: پوشاک به عنوان نمادی از هویت فرهنگی هر قوم، شأن و منزلت مذهبی، اجتماعی، اقتصادی، اعتقادی و آداب و رسوم هر منطقه را نشان می‏دهد .و زنان  در قرون متمادی با لباس خود پیوند عاطفی و عقیدتی برقرار کردند و علاقه‏ ای زیادی به نگه‌داری این لباس به عنوان هویت فرهنگی دارند.

 

وی با اشاره به اینکه لباسهای سنتی زنان  مهدیشهری  جز لباسهای اصیل و ایرانی است اظهار داشت: طرح و نگار آن چشمها را خیره می کند و نقش نمادی است که پیشینه ای دیرینه دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

رئیس میراث‌فرهنگی،صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مهدیشهر جنس اغلب  لباس زنان سنگسری را «کَژ» عنوان کردوگفت: جنس پارچه کژ با توجه به اینکه حالت نازک دارد لخت می ایستاد و برای لباس پیراهنی زنان خوش فرم تر و مناسب تر است.

 

جورابلو اضافه کرد:زنان سنگسری با هنرمندی خود کَژ را که باقیمانده ای از ابریشم بوده به دست می آوردند و تمام مراحل آن از ریسندگی نخ تا بافتن پارچه و رنگ کردن و سپس طرح و نقش زدن و در نهایت به صورت لباس درآوردن را خودشان انجام می دهند.

 

وی عرض پارچه های کژ را بیشتر در 25 تا 35 سانتی متر و طول آن را 10 تا 40 متر ذکر کرد وگفت: از آن می توان کفش، کیف، مکنه، دامن و پیراهن دوخت که یک دست لباس کامل برای مجالس می شود.

 

جورابلو با اشاره به اینکه زنان سنگسری برای اینکه به لباس خود که نسبتاً پیراهن های بلند ابریشمی که عموماً به رنگ قرمز بوده طرح و نقش جذابی بدهند با ظرافت و هنرمندی خاصی بر روی پارچه های لباس با نخ های رنگی و شاد سوزن دوزی یا «ساخته» زده و نقش مایه های خاصی را طرح می زدند اظهار داشت: این سوزن دوزی نه تنها نمای لباس را بسیار زیبا و شکیل می کرد بلکه نمونه آن را در هیچ کجا نمی توان یافت و بر اساس همین سوزن دوزی است که لباس محلی سنگسری ها را خاص و منحصر به فرد کرده است.

 

رئیس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مهدیشهر با بیان اینکه زنان سنگسری به این نوع  پیراهن ها «کژین شِوی» می گویند ادامه داد:این پیراهن در سه رنگ قرمز مخصوص بانوان متاهل، رنگ سبز برای بانوانی که نامزد  دارند ورنگ کرم نیز برای دختران مجرد استفاده می شود.

 

به گفته وی این لباس بلند که در قسمت سر دست و قسمت پایینی دامن سوزن دوزی شده تن پوش اصلی زنان در مراسم های عروسی و مجالس است.

 

جورابلو پارچه بافته شده کژ برای یک دست لباس پیراهنی «کژین شِوی» را 10 متر عنوان کردوگفت: سوزن دوزی و یا «ساخته»هایی که بر روی این لباس ها انجام می گیردکار  بسیار سخت و ظریفی با نقش مایه خاصی بوده که هنرمندی و سلیقه زنان سنگسری را نشان می دهد.

 

رئیس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مهدیشهر زمان دوخت وتهیه یک پیراهن «کژین شِوی» را از ابتدا تا آماده شدن را  چهار ماه دانست وگفت: قیمت این پیراهن با توجه به جنس پارچه و شماره دوزی روی لباس از 15 تا 25 میلیون ریال متغییر است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

وی به استفاده کردن زنان سنگسری از دامن های مخصوص «قِر دار شِوال» و یا به فارسی دامن «شِلیتِه» در زیر «کَژین شِوی» اشاره داشت وگفت: دامن بلند و تیره رنگی که انتهای پایینی آن با برش های اُریب و دوباره به هم دوخته پارچه ابریشم تزئین شده را فراخ شِوال سرپاره دارو یا اصطلاحاً «قِردارشوال» می گفتند و نوار های مورب و باریک ابریشم  رنگی در لبه پایینی دامن، یاد آور طرح محرمات در طراحی سنتی ایرانی است.

 

جورابلو ، با بیان اینکه اندازه این دامن تا غوزک پا است ادامه داد:پیراهن کژین تقریبا چهار انگشت بالاتر بر روی این دامن قرار می گیرد.

 

 وی بیان کرد:این لباس یا دامن معمولاً جهت استفاده در مراسم عروسی و میهمانی توسط خانم های متاهل استفاده شده و دختران جوان از نمونه های گل دار استفاده می کنند.

 

جورابلو افزود:طول تقریبی پارچه مورد استفاده در اکثر این نوع دامن ها در حدود 30متر است که به صورت بسیار پُر چین دوخته شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

رئیس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مهدیشهر در ادامه با بیان اینکه زنان سنگسری برای پوشش سر از شالی به نام «مَکِنِه» که دارای سوزن دوزی های منحصر به فرد است استفاده می کنند اضافه کرد:این پوشش سر به طول سه متر و عرض 65 سانتی متر بوده که در آن نقش و نگار شاد و رنگارنگ سوزن دوزی شده است.

 

وی تصریح کرد:این سرپوشه از دوران باستان در میان ایل معمول بوده و بانوان سنگسری در استفاده از آن کوشا بوده و «مَکِنِه» در میان زرتشتیان مناطق مرکزی ایران(اطراف یزد) به مَکنو مشهور بوده و شاید واژه مقنعه معرب این واژه است.

 

جورابلو با بیان اینکه «مَکِنِه»  را طوری روی سر قرار می دهند که میان آن مقابل چانه قرار بگیرد اضافه کرد: ابتدا گوشه چپ را در پشت سر به لچک سنجاق می کنند و آن را از طرف چپ پایین می آورند و از زیر چانه به طرف راست صورت می برند. به طوری که نقطه میان آن که قبلاً نشان شده، در زیر چانه قرار گیرد و دامن آن روی سینه بیفتد. به این طریق گوشه راست «مکنو» را از طرف راست صورت بالا می برند، در حالیکه گوشه چپ که لچک به آن سنجاق شده بود، از پشت سر تا ساق پا آویزان است. این گوشه راست «مکنو» وقتی در بالای سر رسید در طرف چپ سر سنجاق می شود و دامن آن مانند دامن چپ، پشت شانه راست تا ساق پا آویزان می شود، به طوری که فقط قرص صورت پیداست و موهای سر کاملاً پوشیده می شود. در این موقع قسمت جلو «مکنو» سینه را پوشانده و دو گوشه آن از پشت شانه تا ساق پا آویزان است.

 

وی اظهار داشت: بانوان نوعروس جوان و خانم های متاهل از مَکنه های با پارچه قرمز رنگ استفاده کرده و دختران جوان و خانم های مجرد از مکنه با پارچه به رنگ سفید و یا کرم رنگ استفاده می کنند.

 

جورابلو،زمان تهیه «مَکِنِه» را به علت پرکار بودن را قریب به 10 ماه عنوان کردوافزود: قیمت «مَکِنِه» نیز بیشتر به خاطر پرکاری شماره دوزی گران بوده و از 15  تا 35 میلیون ریال می باشد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

وی با اشاره به اینکه« سَرگیرا» نوعی پارچه منحصر به فردی که از رشته های بسیار ظریف پشم تهیه شده و با هنر زنان بافنده زبَردست ایل رنگ آمیزی و بافته شده و از این پارچه جهت تولید چادر تن پوش بانوان ایل استفاده می شود اظهارداشت: ویژگی این پارچه بر خلاف ظاهر پشمین و زبر، سهولت دید از پشت تار و پود آن و خنک بودن آن است.

 

رئیس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مهدیشهر بیان کرد:متراژ پارچه مورد نیاز سرگیرا تخته های 17 متر و با عرض 35 سانتی متر بود که با اتصال تخته ها به همدیگر چادر دوخته می شد. 

 

وی همچنین با اشاره به اینکه در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی تغییراتی در طرح عمومی لباس مردان سنگسری ایجاد شد  اظهارداشت: مردان با پوشیدن کت، جلیقه و شلوار پشمی که اصطلاحاً به آن « کارتی » گفته می شود در عرصه تاریخ پوشاک منطقه خودنمایی کردند.

 

جورابلو ادامه داد:« کارتی »به بافته ای خود رنگ، ظریف و زیبا از پشم لطیف و مرغوب گوسفند سنگسری را گویند که در کارگاه های سنتی پارچه بافی به اسم «کارگِه» بافته می شود. از این پارچه که بسیار کیپ بافته شده جهت تهیه کت، شلوار و عموماً بالاپوش مردان استفاده می کنند.

 

جورابلو جنس لباس اصیل مردان مهدیشهر را پشمی اعلام کردوگفت: تمام مراحل تهیه لباس از ابتدای پشم چینی تا انتهای دوخت و آماده شدن لباس توسط خود سنگسری ها انجام می شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

رئیس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مهدیشهر با بیان اینکه مردان سنگسری چون عشایر بودند و بیشتر در کوه و صحرا به سر می بردند در ییلاق هاو قشلاق ها از شلوار پشمی که نسبت به «کارتی» ضمخت تر بود استفاده می کردند .

 

به گفته وی، روی شلوار پشمی پارچه ای پشمی را که «پِپیچ» نام داشت دور تا دور ساق پا می بستند تا از نفوذ برف و سرما و ورود خار و خاشاک و حیوانات موذی در صحرا جلوگیری شود.

 

جورابلو اضافه کرد: مردان ایل سنگسری برای بالا پوش خود نیز از «لَم چِغا» نمدی استفاده می کردند که بسیار گرم و مناسب فصل سرما بود.

 

رئیس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان مهدیشهر کلاه مردان را«پَش کِلاف» نام بردوگفت:این کلاه از پشم شتر بافته می شد.

 

وی با بیان اینکه کفش مردان سنگسری نیز «دوبَندی» نام داشت که کاملا از چرم بود و خودشان با دست می دوختند و در زمستان استفاده می کردند ابراز داشت: برای تابستان هم «گیوه» که از جنس نخی بافته می شد مورد استفاده قرار می گرفت. 

 

یکی از زنان سنگسری در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان یکی ازنشانه های فرهنگی در هر مکان را لباسهای محلی منطقه عنوان کردو گفت: لباس محلی و سنتی  تاحدودی منسوخ شده و به جز در برخی مراسم های ویژه، در جای دیگر نشانی از آن دیده نمی شود.

 

زهرا حامدی با تاکید بر اینکه پوشش سنتی به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های هویتی نباید کنار گذاشته شده  ادامه داد: لازم است لباس‌های سنتی ایرانی براساس نیاز نسل امروز طراحی شود.

 

وی با بیان اینکه به آموزش دوخت لباس های بومی سنتی و یا تلفیقی باید بیشتر توجه شود اضافه کرد:نکاتی از لباس محلی که امروزه ناملموس هستند، بازسازی  شوند و به این ترتیب لباس محلی را وارد چرخه فرایند تولید پوشاک کنیم.

 

حامدی با اشاره به اینکه لباس‌های سنتی از رنگ و طراحی های مطلوبی برخوردار و پوشش مناسب نیز دارد اظهار داشت: اما فرهنگ سازی نشده که از این مدل ها استفاده شود و یا از طرح آنها در طراحی لباس‌های امروزی الگوبرداری صورت گیرد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

وی گفت: با ایجاد فرصت های مطالعاتی و شناخت بیشتر، هنرمندان می‌توانند با شناخت و آگاهی کامل نسبت به آنچه فرهنگ گذشته‌ها است، دست به طرح‌های جدید بزنند.

 

این بانوی سنگسری،وظیفه ما را حفظ دستاوردها وفرهنگ های بومی وانتقال آن به نسل های آینده عنوان کردوافزود: در این راه اولین گام که باید به طوری جدی برداشته شود ،جلوگیری از رسوخ فرهنگ بیگانه در فرهنگ بومی و محلی هر منطقه است و این امر از طریق آموزش و به کار گیری روش های سازنده و مفید باید انجام شود.

 

حامدی معتقد است: با عرضه لباس های محلی در بازار در واقع می توان حق انتخاب چنین لباس هایی را برای مردم بوجود بیاوریم و با تبلیغ سازنده در این خصوص و بیان مزایای استفاده و بهره گیری چنین لباس هایی در موارد مختلف می توان به ریشه دار شدن فرهنگ بومی در میان نسل جدید امیدوار بود.