به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از دارالقرآن آیت الله طباطبایی، متن یادداشت مرتضی نجفی قدسی، مدیر دارالقرآن علامه طباطبایی(رض) با عنوان " نگاهي به آثار قرآني آيت‌الله هاشمي رفسنجاني" به شرح ذیل می باشد:
«إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ»
(سوره فصلت، آيه 30)
براستي كساني كه گفتند خداي ما‌الله است (بندگي هيچ طاغوتي را نپذيرفتند) و سپس استقامت ورزيدند و پايداري كردند، فرشتگان بر آنها نازل مي‌شوند كه نترسيد و غمگين مباشيد و مژده باد شما را به همان بهشتي كه به شما وعده مي‌دادند.
* * *
در پيرامون شخصيت آيت‌الله هاشمي رفسنجاني (رض) تاكنون سخنان بسياري گفته شده است، كه بيشتر جنبه سياسي و اجتماعي داشته و به حق هم لازم است وليكن به ابعاد شخصيت قرآني ايشان كمتر پرداخته شده است.
انتخاب آيه فوق براي اين بحث از آن جهت هست كه خاطره بسيار جالب و درس آموزي از ايشان در اين رابطه دارم و به اختصار عرض مي‌كنم. روزي در معيت جمعي از اصحاب قرآني خدمت معظم له مشرف بوديم و ايشان چون جمع را قرآني ديدند به ذكر خاطره‌اي از دوران زندان رژيم ستمشاهي پرداخته و فرمودند: بنده در زندان، بيشترين انس را با قرآن كريم داشتم بطوري كه موفق به حفظ 18 جزء از قرآن شدم و در حقيقت همين ارتباط و انس با قرآن، يار و ياور من در زندان بود و در مقابل رنج‌ها و مرارت‌هايي كه بود مي‌توانستم استقامت كنم.
ايشان فرمودند: روزي مرا شكنجه سختي دادند بطوري كه ديگر نيروي راه رفتن هم نداشتم و مأموران مرا كشاندند و به سلول خودم انداختند و من حتي مرگ را در پيش خود مي‌ديدم، در همان حالي كه رمقي در بدن نداشتم خود را كشاندم و دستم را به قرآني كه در سلول زندان داشتم رساندم و صفحه‌اي از آن را باز كردم و با چشماني كه به سختي قدرت ديدن داشت نگاه كردم به آيه‌اي كه آمده بود و مي‌گفت: «ان الذين قالوا ربناالله ثم استقاموا...» با ديدن اين آيه كه دعوت به استقامت كرده بود و مرا دلداري مي‌داد كه نترسم و ناراحت و غمگين نباشم و به عاقبت شيرين اين مبارزه اشاره داشت، جان تازه‌اي در من پديد آمد و دوباره اميد به زندگي يافتم و به ادامه راه دشواري كه داشتم، مصمم شدم ودر حقيقت بايد بگويم كه در آن شرايط اين آيه قرآن بود كه مرا نجات داد.
توضیح بیان حجت الاسلام و المسلمین ناطق نوری در حرم امام خمینی(رض)
جناب حجت الاسلام والمسلمين ناطق نوري در مراسم هفتمين روز ارتحال آيت‌الله هاشمي رفسنجاني در حرم امام خمینی(رض) سخني بدين مضمون داشتند كه براي سخنراني اين مجلس بزرگداشت فكر مي‌كردم كه چه آيه‌اي را در وصف آيت‌الله هاشمي رفسنجاني بگويم كه به قرآن مراجعه كردم و ديدم ايشان مصداق بسياري از آيات قرآن است ولي چون زمان صحبت محدود است و بايد به مباحث ديگر هم بپردازيم، به ذكر چند آيه بسنده مي‌كنم و سپس پنج يا شش آيه را قرائت كردند و وجه مصداق آن با آقاي هاشمي رفسنجاني(ره) را هم بيان كردند.
بنده در فضاي مجازي ديدم كه برخي به اين نحوه گفتار ايشان انتقاد كرده و گفتند سخنان ايشان غلوآميز است و آقاي هاشمي را در حد حضرت علي(ع) كه قرآن ناطق است بالا برده‌اند و گفته‌اند آقاي هاشمي رفسنجاني مصداق تمام آيات قرآن است!
اولاً بنده خود در آن جلسه مستمع سخنان جناب ناطق نوري بودم و ايشان هرگز چنين سخني نگفتند، بلكه همانطور كه اشاره شد، تصريح كردند كه با مراجعه به قرآن ديدم كه آقاي هاشمي رفسنجاني مي‌تواند مصداق بسياري از آيات قرآن باشد و به اين سخن هم هيچ اشكالي وارد نيست.
ثانیاً توضيح بيشتر اينكه تمام آياتي كه در قرآن راجع به مؤمنان، مجاهدان، صابران، انفاق كنندگان، ايثارگران، ووووموژ موحدان و خداپرستان آمده است، اگر كسي به اين آيات عمل كند، از مصاديق آن آيات خواهد بود و اصلاً فلسفه نزول قرآن همين است كه همه را قرآني كند و در پرتو عمل به قرآن به مراتب والاي انسانيت و معرفت حق تعالي برساند، در اينكه ائمه اطهار عليهم السلام قرآن مجسم هستند و قرآن نيز صورت مكتوب وجود شريف آنان است، هيچ شكي نيست وليكن بايد توجه داشته باشيم كه اين قرآن براي انسان سازي بشر آمده است و همه ما بايد سعي كنيم با عمل به آيات قرآن، از مصاديق آيات قرار بگيريم و قرآن را خطاب به خود فرض كنيم و آنگاه كه مي‌گويد «يا ايها الذين آمنوا» بگوئيم با ماست و سعي كنيم جزء مؤمنان قرار بگيريم تا قرآن با ما سخن بگويد و انشاءالله از مصاديق آيات شويم. البته آنچه كه مسلم است براي استفاده از قرآن كريم «طهارت» لازم است و قرآن هم مي‌فرمايد: «لايمسه الا المطهرون» يعني اين قرآن را مس نمي‌كنند مگر پاكيزگان، و لذا اگر كسي بخواهد به آيات قرآن دست بگذارد بايد با وضو باشد، پس بنابر اين ارتباط با ظاهر آيات نيازمند طهارت جسمي است وليكن ارتباط با بواطن قرآن و دريافت عمق اسرار آيات آن نيازمند طهارت روحي و تزكيه نفس است و لذا عالمان رباني در درياي قرآن غواصي مي‌كنند و هر كس به اندازه ظرفيت وجودي‌اش از معارف آن بهره‌مند مي‌شود.
يكي از وجوه شخصيتي آيت‌الله هاشمي رفسنجاني، بعد قرآني ايشان است كه در پيام گرانسنگ حضرت آيت‌الله جوادي آملي (دامت بركاته) نيز چنين آمده كه فرموده اند: «اميد آنكه رنج مدبرانه و كوشش خالصانه بيش از نيم قرن آن عزيز جهت احياي مآثر قرآن كريم و آثار دوده طه و ياسين(عليهم افضل صلوات المصلين) ره توشه خوبي براي لقاي خداي سبحان باشد.»
تفسیر راهنما و فرهنگ قرآن ، دو اثر ماندگار
از آثار قرآني آيت‌الله هاشمي رفسنجاني علاوه بر سخنراني‌ها و خطبه‌هايي كه در موضوعات قرآني و تبيين معارف اسلامي است، دو اثر ماندگار و علمي ارزشمند باقي است كه براي پژوهشگران علوم قرآني و حوزوي بسيار قابل استفاده و منشأ اثر است كه عبارتند از دوره بيست و يك جلدي تفسير راهنما و دوره 33 جلدي «فرهنگ قرآن».
تفسير راهنما ماحصل يادداشت‌هاي زندان اوين است كه از دي ماه سال 1354 آغاز مي‌شود و تا پيروزي انقلاب ادامه مي‌يابد و مجموع يادداشت‌هاي ايشان در 22 دفتر دويست برگي نوشته شده بود و براي حفظ و نگهداري آنها از دستبرد ساواك و يا مأموران زندان، هر بار كه عيال آيت‌الله هاشمي رفسنجاني به ملاقات ايشان مي‌رفت، دفترهاي نوشته شده را مي‌گرفت و دفتر جديد تحويل مي‌داد و بهترين دلمشغولي آقاي هاشمي رفسنجاني در زندان همين تدوين و فيش‌برداري تفسير راهنما بود كه در مجموع 32 هزار برداشت با 8 هزار عنوان، پايه‌هاي اوليه و اصلي تفسير راهنما را تشكيل مي‌داد.
آيت‌الله هاشمي رفسنجاني درخصوص شيوه كار تفسيرشان مي‌گويند: «آيات قرآن را از آغاز يكايك مطالعه مي‌كردم و نكته‌هاي قابل استفاده را در فيش‌هاي كوتاه و گويا يادداشت مي‌كردم و در كنار همان جمله‌هاي كوتاه نمايه سازي هم مي‌كردم تا بعدها تفكيك اطلاعات بدست آمده به سرعت و راحتي انجام گيرد و هر موضوعي جايگاه خود را در تدوين نهايي پيدا كند.»
در سال 1366 مجموع فيش‌ها و يادداشت‌هاي تفسيري آيت‌الله هاشمي رفسنجاني در 22 دفتر دويست برگي تحويل دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم مي‌شود و مجموعه‌اي از محققان مركز فرهنگ و معارف قرآن مشغول مطالعه فيش‌ها و يادداشت‌ها شده و تحت اشراف و مشاوره پيوسته با آيت‌الله هاشمي رفسنجاني اهتمام به تدوين و نگارش تفسير راهنما و مجموعه «فرهنگ قرآن» مي‌نمايند.
دوره 33 جلدي «فرهنگ قرآن» نيز كه در حقيقت كليد راهيابي به موضوعات و مفاهيم قرآن كريم است، متأثر از همين فيش برداري‌هاي موضوعي تفاسير قرآن مي‌باشد كه آيت‌الله هاشمي رفسنجاني با مطالعه تفسير الميزان علامه طباطبايي(رض) و تفسير مجمع البيان طبرسی كه در زندان در اختيار داشتند، يادداشت‌برداري مي‌كردند و سپس در گروه فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبليغات اسلامي، محققان اين يادداشت‌ها را با در نظر داشتن ديگر تفاسير قرآن از قبيل: نورالثقلين، روح البيان، الكشاف، مفاتيح الغيب، كشف الاسرار، البرهان، روح المعاني و في ظلال القرآن تدوين نهايي كردند.
آيت‌الله هاشمي رفسنجاني از كار تحقيقي و علمي محققان حوزه در تكميل و تدوين نهايي «تفسير راهنما» و همچنين «فرهنگ قرآن» كه تحت اشراف ايشان انجام مي‌شد، ابراز رضايت داشتندو مرقوم داشته اند: مهم‌ترين هدف و مقصد من تهيه فرهنگ موضوعي قرآن بود كه پس از انتشار چند مجلد از تفسير راهنما و دريافت نظرات محققان و مفسران و علاقمندان به معارف قرآن و غني‌تر شدن تجربه و منابع و ذخاير كار، بايد جامه عمل مي‌پوشيد و اينك با دلي آكنده از سرور، نظاره گر تولد و انتشار آن هستم.»
ايشان سپس مي‌افزايند: « با انتشار اولين مجلد از فرهنگ قرآن، اينك زورق كوچك خود را نزديك كرانه اقيانوسي عظيم مي‌بينم و در افق بسيار خيره كننده‌اي هستم كه روزي از دور كورسويي مي‌نمود. چه منظره زيبايي! و چه كرانه اميدبخش و نشاط آفريني! اينك با تحقق آرزوي ديرينه‌ام، در من شعفي وصف ناپذير پديد آمده است. «فرهنگ قرآن» اسم محبوب و عزيزي است كه سال‌هاي سال وجودم را تسخير كرده و انديشه‌ام را نوازش داده است.»
از اين نوشتار عشق و علاقه زايدالوصف آيت‌الله هاشمي رفسنجاني نسبت به دريافت معارف الهي و قرآني بخوبي پديدار است و بحمدالله اين آثار گرانقدر قرآني از ايشان به يادگار مانده است و اميدواريم در نگرش به اينگونه شخصيت‌ها كه كم نظير و يا در جهاتي بي‌نظير هستند، به همه ابعاد وجودي آنان توجه شود، و شخصيت علمي و معنوي آنان تحت الشعاع شخصيت سياسي آنها واقع نشود. «عاش سعيداً و مات سعيداً»
مرتضي نجفي قدسي
مدير دارالقرآن علامه طباطبايي
نظر شما