به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: دوست یکی از مهمترین پایه های زندگی است، چه بسا افرادی که روزگار روی خوشی به آنها نشان نداده است اما با پیدا کردن یک دوست خوب توانسته اند قله های ترقی را یکی پس از دیگری بپیمایند و در مقابل افراد موفقی که در پی دوستی های ناباب زندگی شان به تباهی رفته است.
از این رو، دین مبین اسلام نسبت به مساله دوستی سفارش های فراوانی دارد. بر آن شدیم با توجه به اهمیت موضوع با حجت الاسلام فاضل حسامی، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به گفت وگو بنشینیم که حاصل آن را می خوانید:
برای ورود به بحث لطفا بفرمایید نگاه دین مبین اسلام نسبت به مساله دوستی و دوستیابی و شاخصه های دوست خوب چیست؟
در اصل قضیه باید بگوییم که از منظر دین مبین اسلام و مذهب تشیع بحث دوستی جایگاه بسیار مهمی دارد و نمی شود از آن چشم پوشی کرد. در آیات شریفه قرآن کریم در برخی موارد به اشکال مختلف تحت عنوان «خلیل» و «صدیق» به مبحث دوست و دوستی اشاره شده است. با این وصف اصل مساله دوستی در دین ما جایگاه مهمی دارد و در روایات بسیاری نیز به آن اشاره شده به گونه ای که در برخی روایات از فضیلت داشتن دوستان زیاد سخن به میان آمده است.
حضرت رسول (ص) می فرمایند: «استکثِر وامِن الإخوانِ، فإنَّ لکلِّ مؤمنٍ شَفاعةً یومَ القیامةِ؛ به برادران خود بیفزاید، زیرا در روز قیامت هر مومنی را شفاعتی است.»
به فرمایش حضرت رسول(ص) اگر انسان دوستان زیادی داشته باشد در روز قیامت شفیعانی دارد. همچنین روایت دیگری هست که می فرماید: «دوستان تان را زیاد کنید، خداوند شرم دارد از اینکه بنده اش را در میان برادران و دوستانش عذاب کند.» همچنین حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) نیز روایتی دارند که بسیار جالب است، ایشان می فرمایند: «الصّدیق انسانٌ هو اَنْتَ الاّ انّه غیرُک؛ دوست انسانی است که او خودِ توست، الا اینکه غیر تو است (تعبیر دیگر دوستان جان همدیگرند).»
اما اینکه چه دوستی می تواند خوب باشد و اساسا چه معیارهایی برای وجود یک دوستی قابل قبول باید در میان باشد. در روایات مختلف نسبت به ابعاد متفاوت از دوستی توجه شده است.
یک دسته از روایات ما از ضرورت و فضیلت دوستیابی و دوستی سخن گفته اند و دسته دیگر معیارهایی برای دوستان و دوستی را بیان می کنند چنان که امام صادق(ع) می فرمایند: «مراعات حد ّو مرز دوستی در هر کس بود (همه اش یا مقداری) او دوست است و گرنه نسبت دوستی و صداقت به او نده؛ این پنج نکته عبارت از: نخست آنکه نهان و آشکار دوست برای تو یکسان باشد. دوم آنکه زینت تو را زینت و آراستگی خودش ببیند و عیب و نقصان تو را عیب خویش بشمارد. سوم آنکه اگر به ریاست و ثروت و پست و مقامی رسیـــد این پست و پول رفتاراو را نسبت به تو عوض نکند. چهارم آنکه اگر قدرت و توانگری دارد از آنچه دارد نسبت به تو دریغ و مضایقه نکند. پنجم آنکه: اگر جامع همه آنهاست اینکه تو را در گرفتاری ها رها نکند و تنها نگذارد، آری....اینهاست آیین دوستی و برادری دینی.»
اساسا چه نوع تربیتی می تواند زمینه ساز آشنایی و ارتباط با دوستان خوب را برای افراد ایجاد کند؟ ممکن است فردی در خانواده ای سالم رشد کرده باشد ولی به دوستان خوبی گرایش پیدا نکند و یا برعکس فردی در خانواده ای با مشکلات متعدد بزرگ شده باشد ولی دوستان خوبی به دست بیاورد. چه تحلیلی می توان در این رابطه ارایه کرد؟
تربیت بر خلاف آنچه که بسیاری از مردم تصور می کنند فقط در خانواده نیست. بسیاری از عوامل دیگر نیز در فرایند تربیت یا به زبان علم جامعه شناسی در فرایند جامعه پذیری تاثیر دارند. بخشی از مقوله تربیت و دوست یابی مرتبط با خانواده است و در خانواده نیز تربیت فقط به زبان و گفتن نیست. اتفاقا زبان بدن، نوع رفتارها، واکنش هایی که والدین در مقابل فرزندان شان دارند همه و همه بخشی از فرایند جامعه پذیری و تربیت است که ما بشدت از آن غافل هستیم.
فرزندان ما می بیند که با چه کسانی دوستی می کنند. در بزنگاه پشت ما را خالی می کنند یا خودمان پشت آنها را خالی می کنیم. وقتی صحبت از دوستان مان در جمع خانواده می شود بی تفاوت عبور می کنیم. این موارد تماما در تربیت و دوستیابی فرزندان موثر است.
گاهی افراد در خانواده خوبی بزرگ شده اند و دقت هایی در امر تربیت آنها وجود داشته است ولی فرزندان با آدم های ناباب دوستی می کنند. علت آن است که شاید خلاء های عاطفی در خانواده بوده است و در نتیجه فرزند به فردی گرایش پیدا کرده است که این خلاء را برای او تامین و به او عاطفه اشت را اظهار می کند. فکر می کنم خانواده در این مورد باید از نظر پُر کردن خلاءها و در عین حال ارتباط دوستانه با فرزندان خود دقت کنند تا در آینده دوستی های فرزندان شان نیز از خطر در امان بماند.
در این روزگار حتی دوستی ها نیز برای عده ای به فضای مجازی کشیده شده است، از نظر شما آیا دوستی های مجازی شخصیت ساز هستند؟
قطعا اثر دارند و کسی نمی تواند این تاثیر را انکار کند. دوستی های فضای مجازی فریبنده است و ممکن است وقتی افراد آن شخص را در فضای زندگی واقعی ببینند تازه متوجه شوند که چه قدر عیوب مختلف پشت نقاب او مخفی شده بود.
چه بسا آثار شوم و نامیمون بعضی از دوستی ها در فضای مجازی بسیار بیشتر از دوستی های فیزیکی، حقیقی و واقعی باشد. بنابراین در فضای مجازی هم باید مراقبت بود و احتیاط کرد و افراد توجه کنند که با چه کسی دوستی می کنند.
از سوی دیگر پیشنهاد من به خانواده ها این است که به ویژه در مورد فرزندان کوچک خود اگر احساس می کنند که کودک هنوز اعتمادبنفس کافی را ندارد حداقل تا مرحله ای کمک حال او در دوست یابی باشند. نکته دوم اینکه خوب است بشود روابط دوستانه فرزندان را به رابطه دوستانه خانوداگی تبدیل کرد به گونه ای که فرزندان ما با دوستان شان رفت و آمد داشته باشند و حضور والدین محسوس باشد. یعنی بدانند که فرزند شان با چه کسی دوستی می کنند.
نظر شما