به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، تجربه دینی اگرچه سال های سال است که در کشورهای غربی موضوع مطالعاتی مهمی به حساب می آید اما در کشور ما مبحثی نوپاست و شاید بتوان گفت نیاز امروز جامعه مذهبی و سنتی ما باشد چراکه می کوشد مولفه های دینی را بر اساس بیانی ساده و ملموس برای افراد تحلیل کند به گونه ای که اقشار مختلف قادر به درک آن باشند. این شاخه جدید در مباحث دینی است که می تواند فارغ از نگاه سنتی، زاویه ای دیگری را موضوعات دینی به مخاطب امروز ارایه کند. در راستای بررسی مباحث یاد شده با دکتر محمد درگاه زاده، استاد دانشگاه الهیات دانشگاه تبریز به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:
تجربه دینی در زیست انسانی که برای دین جایگاه ویژه ای را در زندگی خود قائل شده است، چه نقشی ایفا می کند؟ به بیان دیگر جایگاه تجربه دینی در سبک زندگی انسان مومن کجاست؟
تجربه دینی سبک زندگی انسان دیندار را بر محور دریافت شهودی قرار می دهد و جایگاه مهمی در نوع نگرش به مباحث دینی پیش روی او می گشاید. به بیان دیگر تجربه دینی اعتقادات دینی را به شکلی ملموس برای فرد باورپذیر می سازد. البته این موضوع جدیدی است و اخیرا در کشور ما مطرح شده و تا پیش از این اندیشمندان و الهی دانان غربی روی آن کار کردند چراکه پیشرفت های دوره مدرنیته سبب شد تا جوامع غربی نسبت به اعتقادات دینی بی اعتماد شوند در نتیجه این مبحث جدیدی بود که از سوی اندیشمندان حوزه دین در غرب مطرح شد تا به نوعی میان فرهنگ و دین پیوند ایجاد کند.
الهی دانان غربی برای ترمیم این شکاف در اعتقادات، بحث تجربه دینی را مطرح نمودند تا بتوانند باورهای دینی را یکبار دیگر با زبان و ادبیات نوین برای مردم ارایه کنند. به نظر من همان اتفاقی که چند قرن قبل برای مردم غرب افتاد امروز در حال رخ دادن در جامعه ماست و با ورود تکنولوژی و صنعت به جامعه سنتی ایران، نوعی بی اعتمادی نسبت به دین در برخی اقشار شکل گرفت در نتیجه به تدریج همان مباحث در اجتماع ما مطرح شد و امروز تلاش هایی که روزی از سوی الهی دانان غربی انجام می شد، در قالب دیدگاه اسلامی در حال شکل گیری در جامعه ماست.
آیا آنچه که به نام تجربه دینی مطرح شده است می تواند کانالی برای شناخت بهتر از دین در سبک زندگی قشری باشد که به تعبیر شما نسبت به دین بی اعتماد شده اند؟
بله، تجربه دینی را می توانیم راهی برای بازسازی باورهای دینی این قشر به حساب بیاوریم. موضوع آن است که اعتقاد دینی نیاز به تلاش فلسفی و مفهوم ذهنی و برهان انتزاعی ندارد؛ بلکه دریافت شهودی و عینی خدا بوده و برای بشر کاملا ملموس است.
شاید بهتر باشد مثال روشن تری را بیان کنم. مثلا در زندگی روزمره آنچه را که می بینیم و می شنویم به اعتبار همین ادراک برای ما پذیرفته شده است. برایشان انتزاعی فکر نمی کنیم. به اعتقاد اندیشمندان باورهای دینی و آنچه که ذیل تجربه دینی مطرح می شود از همین شاخه است.
انسان تجربیاتی را درباره امور معنوی و اعتقادی دارد و آنچه را که تجربه کرده، گزارش می کند. حضور خدا در مراحل مختلف زندگی برای همه انسان ها درک شده است. امدادهای الهی را در مقاطع مختلف عمر می بینیم و این مواردی است که در واقع همان تجربه های دینی ما را رقم می زند. منطقی است که به این تجربیات اعتماد کنیم وقتی که دلیلی برای باطل بودن آنها وجود ندارد و اگر کسی چنین ادعایی دارد باید برای اثبات آن دلیل ارایه کند. ولی واقعیت آن است که برهه های زندگی انسان ها مملو از این امدادهای الهی است.
فرد شکاک نیز ممکن است اشکال کند و بگوید بسیاری از این تجربیات در واقع خرافات است. ولی در واقع می خواهم بگویم باور دینی را نباید با خرافات خلط کرد چراکه با یکدیگر تفاوت دارند. خرافات مبنای منطقی ندارد در حالی که تجربیات دینی منطقی و کاملا موجه اند.
هرگز نمی توان پذیرفت نیروهای شیطانی فردی را بیمار کرده اند. بیماری روندی طبیعی است و بر همان اساس نیز فرد بهبود می یابد. با این حال گویی اولا میان خرافات و تجربه دینی خلط ایجاد شده و مرز میان خرافه و واقعیت روشن نشده است.
حال که بحث به اینجا رسید، تحلیل خود را از علت خرافه گرایی در جامعه بفرمایید. چرا واقع گرایی در سبک زندگی ایرانیان به دست فراموشی سپرده شده است؟
شاید یک علت به ساده انگاری و راحت طلبی ما مربوط باشد. ما حوصله نداریم تا موضوعات را بررسی کنیم و هر اتفاقی که رخ می دهد فقط سریعا به دنبال ریشه و نتیجه اش هستیم و بسیاری از مسایل را به خرافات ربط می دهیم و در حالی که مسایل را حل نکرده ایم یا حوصله حل آنها را نداریم سراغ رمال و فالگیر می رویم تا مشکلی را که تدریجا و در طول زمان به وجود آمده در یک لحظه حل شود.
نکته دیگر شناخت نادرست و عامیانه ما از دین است. متاسفانه امروز اعتقادات عموم مردم مبتلا به خرافه شده است. این مساله در شرایط بحرانی خود را بهتر نشان می دهد. اگر فردی بیمار شود اطرافیان می گویند: خداوند در حال مکافات کردن اوست؛ در حالی که بیماری منشا طبیعی دارد. از سوی دیگر برای شفا گرفتن او با خلوص نیت نذر می کنیم، و بعد که فرد شفا نگرفت از دین خرده می گیریم در حالی که در روایات آمده است: دعا کردن صرف و درخواست از خداوند برای شفای بیمار، بدون اینکه به پزشک مراجعه و یا پرهیز دارویی و غذایی کنیم، مستجاب نمی شود.
نظر شما