غرب متکی به نظارت بیرونی است، نه کنترل کننده درونی

خبرگزاری شبستان - سرویس قرآن و معارف: مرکز تخصصی نماز  سلسله جلسات گفتار پژوهی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه درباره اثرات نماز بر روی کاهش آسیب های اجتماعی برگزار می کند. در چهارمین جلسه از این گفتار پژوهی، حجت الاسلام دکتر ابوالفضل ساجدی، استاد مرکز تخصصی نماز و عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی قم به ایراد سخنرانی در این باره پرداخته است. آنچه در ادامه می آید بخش دوم از بیانات این استاد در  نشست مذکور  است.

معنایی که ما از آسیب اجتماعی مراد می کنیم

در فضای جامعه شناسی از انحراف اجتماعی و کج روی‌ها سخن گفته می‌ شود و بیشتر ناظر به هنجارهایی هست که در جامعه وجود دارد. شکستن این هنجارها که تهدید کننده سلامتی عمومی جامعه است و هزینه بر هم هست برای جامعه هم هزینه فرهنگی دارد و هم هزینه انسانی، ما از  اینها به عنوان آسیب‌های اجتماعی یاد می‌ کنیم. البته در اسلام معادل آسیب اجتماعی را به یک معنا می‌توانیم گناه ذکر کنیم یا همون فحشا و منکر! همچنان که می فرماید: وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ، این فحشا و منکر ناظر به آسیب‌های اجتماعی هستند یعنی هم آسیب‌های شایع اجتماعی در دنیا را در بر می‌گیرد و هم فراتر از آن. به عبارت دیگر آسیب‌های اجتماع را، یعنی آنچه را که آسیب می‌دانند بسیاری از شما آسیب می‌دانید مثل گسترش طلاق، گسترش فساد جنسی به یک معنا و قتل یا کاهش سرمایه‌های اجتماعی مثل سلب امنیت، سلب ضعف در تعاون اجتماعی، عدم اعتماد عمومی در جامعه و برخی از سبکهای زندگی غلط حاکم بر جامعه. اینها را  ما هم از مصادیق آسیب‌ها می‌دانیم اما علاوه بر آن آسیب‌ها ما یک سری آسیب‌ها را فراتر از آن آسیب می‌دانیم به خاطر اینکه می‌خواهیم به سطوح بالاتری از اخلاق و معنویت دست پیدا کنیم یعنی آنچه که معمولا مردم آسیب می‌دانند، غالباً آسیب می‌دانیم علاوه بر آنها ما آسیب‌های بیشتری را هم در نظر می‌گیریم به خاطر اینکه از انسان توقع بیشتری داریم برای اینکه به تعالی معنوی دست پیدا کند، می‌خواهیم به حیات طیبه دست پیدا کنیم لذا ما چیزی فراتر از آن چیزی که در دنیا آسیب می‌دانند آسیب تلقی می‌کنیم. در حقیقت گناه یا فحشا و منکر دربردارنده همان آسیب‌های متعارف اجتماعی است علاوه بر آن آسیب‌های دیگری را هم ما مصداق فحشا و منکر می‌دانیم که در دنیا کمتر بهش توجه دارند.

آیا آسیب های اجتماعی در غرب کم تر است؟

ممکن است کسی بپرسد چرا کشورهای غربی به بعضی از آسیب‌های ما مبتلابه  نیستند. در اینجا ما دو تا مطلب را باید عنوان کنیم اول اینکه این یک مقدارش بر می‌گردد  به برخی از آمارها و البته آمارهای ناتمام، یعنی ما برخی از تلقی‌هایی که از برخی جوامع داریم تلقی‌های نادرستی هم هست. ما الان در یک فضایی زندگی می‌کنیم که آمارها نسبت به کشور خودمان ساختگی تبلیغ می‌شود و از آن طرف در نقطه مقابل ما مثبت نگری زیاد داریم، یعنی نسبت به خودمان منفی نگری زیاد داریم و نسبت به غرب مثبت نگری زیاد و هر دو اینها اشتباه است. ما باید یک رویکرد متعادل داشته باشیم،  هم به غرب نگاه جامعی داشته باشیم و هم به خودمان. در داخل خودمان متأسفانه دشمن سیاه نمایی می کند، خب ما باید از سیاه نمایی بپرهیزیم در حالی که داریم منابع را تحلیل می‌کنیم در عین حال از سیاه نمایی بپرهیزیم و قربانی ابزارهای تبلیغی دشمن نباشیم. ما حتی می‌دانیم اینها با آمار می گویند آسیب های اجتماعی در  قم از جاهای دیگر بیشتر است تا اثبات بکنند که این دین به جای این که آسیب را کم بکند آسیب را زیاد هم می‌کند. چقدر برای قم تلاش کردند و حتی از گروه‌های مختلفی دستگیر شدند و  نیروهای امنیتی بخشی از فعالان این فتنه ها را دستگیر کردند گروه‌هایی که از تهران می‌آمدند و هنوز هم فعالیت‌ها ادامه دارد تا بگویند که قم کانون آسیب است. آمدند گروه‌هایی را به کار گماشتند، وارد شهر می‌کنند به طور خاص به خاطر اینکه شهر را آلوده کنند تا اینکه بگویند در قم آسیب بیشتر از سایر شهرهاست .

آسیب های اجتماعی و  تجربه حضور هفت ساله ام در غرب

بنده خودم سالها در غرب حضور داشتم،  حدود هفت سال حضور داشتم. ما در کانادا جزئیاتی را بررسی کردیم و مشاهده شد بخشی از آنچه که نقل می‌شود خلاف واقع هم هست، یعنی فضای آنجا این طور است که بسیاری از آسیب ها گزارش نمی‌شود  لااقل به درستی گزارش نمی‌شود. می خواهم عرض کنم که باید نگاه منصفانه‌ای به خودمان داشته باشیم و هم به غرب، نکته بعدی اینکه باز هم در عین حال یکی از عوامل اثرگذار در کنترل غرب ، نظارت قوی بیرونی و قانونی است، یعنی در غرب از تکنولوژی استفاده بیشتری شده برای نظارت بر مردم و به هر دلیل نظارت بیشتر بشود خود به خود اثرگذاری اش بیشتر می‌شود.  الان از مدتی که دوربین‌ها در جاده‌های ما نصب شده وضعیت رانندگی بهتر شده، سرعت‌ها کاهش پیدا کرده با اینکه حجم میزان رانندگی در کشور رو به افزایش است ولی در عین حال کنترل نسبتاً خوبی در وضعیت رانندگی در حال رشد و در حال انجام است. چرا؟ به خاطر اینکه دوربین‌ها به صورت گسترده دارند نصب شده اند و دارند کنترل می‌کنند.

اگر نظارت بیرونی نباشد غرب می پاشد

توجه کنید که عوامل کنترل بیرونی در غرب خیلی شدید است، به گونه‌ای که حتی مردم در بسیاری از کشورهای اروپایی اعلام کردند که ما اصلا امنیت نداریم همه جا زیر سایه دوربین هستیم و داریم کنترل می‌شویم ، پس کجا می‌تونیم یک رفتار شخصی بخصوصی را انجام بدیم که مطمئن باشیم کسی این را ضبط نکرده است. این حس به خاطر آن است که نظارت‌ها بسیار شدید است و لذا مثلاً از حوادث متعددی که اتفاق افتاده مثلا در ایام زلزله  یا وقتی که به دلیلی برق قطع شده در یخ بندان در یک سری شرایط خاص در فاصله کوتاهی که برق قطع شده میزان دزدی بسیار افزایش پیدا کرده است، در یک فاصله کوتاه می‌بینند برق نیست و دوربین ها کار نمی کنند با همه جا تاریک است و نمی‌شود نظارت کرد و اطلاعات را سریع منتقل کرد، خب نمونه هایی از این حوادث هم در کانادا اتفاق افتاده و هم در آمریکا. در ساعتی که برق قطع شده یا مثلاً حادثه‌ای اتفاق افتاده نظارت تکنولوژیک کاهش پیدا کرده میزان آسیب‌ها به شدت اوج گرفته است. این هم یک مطلب است که نشان می دهد آنچه در غرب شاهدیم نه رشد کنترل کننده های درونی که رشد کنترل کننده های بیرونی است. البته غرب هم امروز به این نقطه رسیده که  باید از ابزارهای درونی و کنترل درونی بیشتر استفاده کند که خب ما در این جهت می‌توانیم گام‌های بهتری نسبت به غرب برداریم.