پزشک خانواده، طرحی که نباید ابتر بماند

خبرگزاری شبستان - شیراز:

پزشک خانواده، طرحی که در میانه راه دولت دهم و در زمان وزارت دکتر مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت دولت احمدی نژاد به شکل پایلوت در فارس و مازندران آغاز شد، طرحی که همچون هزاران طرح دیگر در ابتدا مخالفانی داشت.

در ماه های اول حیات این طرح، مشکلاتی نظیر پر شدن سقف ساعت پزشکان و همچنین کمبود تعداد پزشک وجود داشت، مشکلاتی که پس از مدتی رفع شد امروز با گذشت حدود بیش از چهار سال از آغاز طرح مردم با حسن این طرح آشنا شده و مخالفانش کمتر و کمتر شده است.

رهبر معظم انقلاب در ابلاغ سیاست های کلی نظام سلامت بر تامین عدالت و ارتقاء سلامت به ویژه در مناطق غیربرخوردار و كمك اختصاصی به اقشار نیازمند تاکید داشتند، طرح پزشک خانواده بر اساس گفته وحید دستجری، وزیر وقت بهداشت در راستای عدالت اجتماعی شکل گرفته است.

دکتر رضا ملک زاده، معاون پژوهشی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اینکه این طرح یک طرح مناسب است و در کشورهای دیگر همچون بریتانیا نزدیک یک قرن است که اجرایی می شود، می گوید: باید بپذیریم که این طرح می تواند مخارج خانوار را در نظام ارجاع به حداقل کاهش دهد.

وزارت بهداشت دولت یازدهم از ابتدای تشکیل با در دست داشتن تجارب قبلی و با اتکا به مطالعات و تجارب بین المللی و با نگاهی جامع و هدفمند، برنامه تحول نظام سلامت را با هدف ارتقای سطح سلامت و کسب رضایتمندی مردم و با تاکید بر کاهش هزینه های سلامت بر دوش مردم بنا نهاد، مقام معظم رهبری در یکی از فرمایشاتشان فرمودند: «کاری کنید که مردم بجز رنج بیماری دغدغه و رنج دیگری نداشته باشند.»

با اجرای طرح پزشک خانواده، هر فرد یک پزشک عمومی را به عنوان پزشک خود بر می گزیند و در صورتی که پزشک توانایی تشخیص در خصوص یک بیماری را نداشته باشد، با برگ ارجاع بیمار را به پزشک متخصص روانه می کند اگر ویزیت یک پزشک عمومی 200 هزار ریال باشد در این طرح پزشک خانواده تنها 25 هزار ریال دریافت می کند و اگر فردی بخواهد ویزیت آزاد یک متخصص را پرداخت کند باید بیش از 400 هزار ریال هزینه کند اما با برگه ارجاع پزشک خانواده تنها یک هشتم این مبلغ را معادل 50 هزار ریال پرداخت می کند که با مجموع ویزیت پزشک خانواده با کمتر از یکصد هزار ریال می تواند توسط پزشک متخصص ویزیت شود که این صرفه جویی از لحاظ زمانی هم برای فرد قابل تصور خواهد بود.

این حساب سر انگشتی در داروخانه ها هم با مهر پزشک خانواده به داد فرد می رسد و داروهای به جای آزاد با نرخ دولتی به بیمار ارائه می شود.

در طرح تحول سلامت که در دولت «تدبیر و امید» مصوب و ابلاغ شد هم به توسعه عدالت در حوزه سلامت، بازنگری در سیاست های پرداخت یارانه ها در جهت تامین عدالت در سلامت (برنامه وزیر بهداشت ارائه شده به مجلس)، فراهم کردن دسترسی عادلانه مالی برای فقرا، مناطق محروم، حاشیه شهرها، بیماران خاص، افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)، بهزیستی و خانواده های زن سرپرست تاکید شده است.

کسب رضایت مردم از جمله سرفصل های طرح تحول سلامت است که دولت دکتر روحانی روی آن نظر مساعد دارد، همواره دولت می کوشد تا رضایتمندی مردم را کسب کند و در طرح تحول سلامت و پزشک خانواده به خوبی توانسته است این مهم را به دست آورد.

یکی از مشکلاتی که از طرح پزشک خانواده در مدت به گوش می رسد نبودن پزشکان در زمان خارج وقت هشت صبح تا 12 و عصرها 16 تا 20 است، دکتر حمیدرضا قاسم پور، رئیس مرکز بهداشت «شهدای گمنام» شیراز در این رابطه می گوید: تمامی افرادی که در این طرح هستند در ساعت غیر معمول که مطب ها باز نیستند می توانند به درمانگاه های دولتی مراجعه کرده و با پرداخت همان میزان قیمت مورد معاینه قرار بگیرند.

وی در خصوص این طرح معتقد است که رضایتمندی مردم افزایش یافته و به تناسبی هم انتقادات زیاد شده است چرا که هنوز فرهنگ سازی نشده که برای یک بیماری معمولی به پزشک متخصص مراجعه نمی کنند، پزشک خانواده هیچ خدمتی را حذف نکرده است.

دکتر محمدهادی ایمانیه، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شیراز که به خاطر این طرح هدف انتقادات شدید مخالفانش قرار گرفته است، در یادداشتی تحت عنوان «پزشک خانواده؛ از گذشته تا آینده» می نویسد:

مدت های طولانی هم دست اندرکاران نظام سلامت می دانستند باید برای ساماندهی این نظام فکری اساسی و اقدامی ریشه ای انجام داد، اما تا مدتی بر نوع تحولی که باید صورت می گرفت اتفاق نظر وجود نداشت و پس از اتفاق نظر بر اینکه این تحول باید از طریق اجرای پزشک خانواده و نظام ارجاع صورت پذیرد، شجاعت و همت و انگیزه کافی بر اجرای آن (علی رغم ذکر برنامه در اسناد بالا دستی سلامت کشور) وجود نداشت.

پیشتازی فارس و فارسی ها در این امر و پایمردی در اجرای آن، علیرغم اذعان به نواقص طرح، بی تجربگی در اجرای برنامه، سختی تغییر فرهنگ جامعه پزشکی و مردم و هجمه ها و انتقادات بعضاً منطقی و گاه غیر منطقی، عاملی برای پیشرفت تدریجی طرح بود و تغییراتی که به ویژه در یک سال گذشته با حمایت وزارت بهداشت و معاونت بهداشت وزارت در راستای سلامت محور و فعال شدن طرح صورت گرفت، امیدها را دوچندان ساخته است.

چند ماه آینده، الکترونیک شدن پرونده سلامت، ارجاع و نسخه نویسی و گسترش آموزش و تلاش زیادتر در توجیه منطقی طرح، متمرکز خواهیم شد.

امید که همدلی بین مسئولان دانشگاه و بیمه ها و نظام پزشکی و انجمن پزشکان عمومی و حمایت جدی مسئولان کشوری و ادامه صبر و بردباری مردم نجیب فارس، ما را در رفع نواقص و پیشبرد کار یاری رساند.

دکتر ناصر کلانتری، قائم مقام معاون بهداشتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: «برنامه پزشک خانواده به ویژه در فارس، بر اساس مدل جهانی و به شکل تطبیق یافته با مسایل بومی و توانمندی های کشوری، به صورت کامل در مسیر درست بوده است و به عنوان قائم مقام معاونت بهداشتی وزارت بهداشت می گویم که پزشک خانواده در فارس، به مفهوم جهانی آن نزدیک شده است»؛ حرفی که شاید به مزاق مخالفان طرح خوش نیاید.

کلانتری موفقیت در نظام ارجاع را مستلزم این می داند که بیماران در سطح نخست که همان پزشکان خانواده عمومی هستند، از مراقبت های بهداشتی بهره مند شده و مورد مداوا قرار گیرند و می گوید: همچنین لازم است پزشک خانواده در این سطح، جمعیت را غربالگری کرده و با شناخت نیازهای سطح دوم ارایه خدمات، بیماران را ارجاع دهد.

یکی از دستاوردهای طرح پزشک خانواده غربالگری و زیر نظر گرفتن بیماری هایی نظر دیابت و فشار خون است، نازیلا رحیمی، كارشناس غیر واگیر دانشگاه علوم پزشكی شیراز از شناسایی 227 نوزاد مبتلا به اختلال تیروئید در فارس در سال گذشته خبر داد، وی می گوید: هدف اصلی از اجرای برنامه پزشک خانواده شهری، پیشگیری از بیماری و خودمراقبتی است، طرح تحول سلامت در فارس، به صورت ادغام یافته با برنامه پزشک خانواده به اجرا درآمده است و غربالگری نوزادان در طرح تحول سلامت، جز وظایف مراقب سلامت و از اعضای تیم پزشکان خانواده است.

دکتر کلانتری یادآور شد: در حال حاضر روستاهای کشور، به صورت کامل، مورد پوشش پزشک خانواده روستایی هستند و آرام آرام در حال گسترش آن به شهرها هستیم که بر همین اساس، شهرهای 20 تا صد هزار نفر جمعیت، در اولویت اجرای این برنامه هستند.

سید حسن قاضی زاده هاشمی، وزیر بهداشت دولت یازدهم هم گفته است: طرح پزشک خانواده نیازمند سال ‌ها وقت و برنامه ‌ریزی است و نمی‌توان آن را یک ‌ساله اجرا کرد به خصوص وقتی که زیرساخت‌ها وجود ندارند و اقدامی جهت آموزش پزشک و پرستار در این زمینه صورت نگرفته است.

وی با اشاره به این که طرح پزشک خانواده در 2 استان فارس و مازندران با مشکلاتی نیز همراه است، در گفتگو با شبکه «جام جم» در فروردین سال 93 خاطرنشان کرد: مثلا قرار بوده در استان فارس ۲۰۰ میلیارد اعتبار اختصاص داده شود در حالی که این مبلغ کمتر از ۴۰ میلیارد بود، این در حالی بود که در مورد طرح پزشک خانواده به مردم این استان اطلاع ‌رسانی شد و به تبع آن توقعاتی نیز در بین مردم شکل گرفت ولی وقتی اعتبار به اندازه کافی نبود و کار ناقص انجام شد.

قاضی زاده هاشمی ادامه داد: تمام سعی ما بر این است که از طرح پزشک خانواده در این دو استان حمایت کافی انجام شود و به هر حال پزشک خانواده یک برنامه درازمدت است و دولت نیز در طول فعالیتش آن را رها نخواهد کرد.

وی گفت: همینطور امسال 20 هزار میلیارد ريال در اعتباراتمان برای طرح پزشک خانواده پیش بینی کرده‌ایم. 2 استان هم هستند که این طرح به طور کامل در آن‌ها اجرا می شود؛ استان فارس و استان مازندران.

دکتر ایمانیه با بیان اینکه برنامه پزشک در تمام روستاهای کشور، در حال اجرا است، از تصمیم دولت برای اجرای آن در شهرهای کمتر از یکصد هزار جمعیت تا پایان سال 95 خبر داد و گفت: به زودی دفترچه های مردم استان فارس، با چاپ نام پزشک خانواده بر روی برگ بیمه صادر می شود که دیگر لازم نیست، افراد تحت پوشش برای مهر پزشک خانواده، به پزشک خود، مراجعه کنند.

در این طرح هزار و 250 پزشک متخصص و فوق تخصص در استان فارس با این برنامه  از مجموع هزار و 700 پزشک در فارس مشارکت دارند، ایمانیه، راه اندازی نرم افزار سیب و ایجاد بسته های 6 گانه سلامت برای کودکان، نوجوانان، جوانان، میانسالان، سالمندان و مادران باردار در استان فارس، با قدرت بیشتری در حال اجرا است که این خدمت به واسطه برنامه پزشک خانواده فراهم شده است؛ در این نرم افزار، اطلاعات بهداشتی افراد تحت پوشش، در نرم افزار سیب از سوی پزشکان خانواده و مراقبان سلامت، تکمیل و امکان شناسایی مبتلایان به دیابت و فشارخون فراهم می شود.

برای پزشک خانواده طرحی که عدالت اجتماعی را در پی دارد، باید فرهنگ سازی شود و نباید گذاشت این طرح ابتر بماند.

گزارش: محسن تورع