به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از طلیعه، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی، استاد تمام جامعه المصطفی(ص) العالمیه، مدیر مدرسه عالی قرآن و حدیث جامعه المصطفی(ص) العالمیه و سردبیر مجله قرآن و علم ضرورت تولید علوم انسانی قرآن بنیان، اظهار کرد: برای اینکه بحث قرآن و علوم انسانی روشن شود لازم است که چند مطلب را عرض کنم. اولین نکته، در خصوص علوم انسانی است که ما امروزه وارث آن هستیم و از غرب به ما رسیده و ترجمه شده است، همانند مباحث روان شناسی، جامعه شناسی، اقتصاد و سیاست. که عمدتا ترجمه مطالبی هستند که اندیشمندان غربی بر روی آن کار کردند و بعد از مدتی ضمن ترجمه ها و یادداشت های نوشته شده به شرق هم منتقل شده است. مسلما این ترجمه ها دارای نقاط قوت و ضعف هایی هستند که نقاط قوت آن قابل استفاده است و با فرهنگ اسلامی و ایرانی ما همخوانی دارد.
وی افزود: به عبارت دیگر این علومی که ما از آن استفاده می کنیم براساس فرهنگ غرب که بخشی از آن فرهنگ یهودی و مسیحی بوده و بخش دیگر فرهنگ مبتنی بر سکولاریسم و اومانیسم و غیره بوده، شکل گرفته است. شاید این علوم انسانی برای نقد مفید باشد ولی مسلما با فرهنگ اسلامی ایرانی ما گاهی در تعارض است و و مشکلاتی ایجاد می کند لذا ما باید علوم را بومی سازی کنیم و براساس فرهنگ اسلامی ایرانی خودمان مسائل را بازسازی و بازتولید کنیم.
رضایی اصفهانی تصریح کرد: نکته دوم، وقتی بخواهیم علوم انسانی غربی که به ما صادر شده، را بازسازی کنیم باید مبنا و منبعی داشته باشیم و اصولی را برای خودمان تعریف کنیم و در اسلام مهمترین منبع قرآن است، قرآن اولین منبع برای هرگونه حرکت فکری و عملی ما در جامعه اسلامی است. البته این مطلب به عنوان جدایی قرآن از اهل بیت(ع) نیست. مطمئنا احادیث اهل بیت(ع) از شرح، توضیح و تفسیر آیات قرآنی مکمل یکدیگر هستند و این موضوع به معنی نفی فرهنگ ایرانی نیست، چرا که فرهنگ ایرانی هم در حقیقت با همین قرآن آمیخته شده است.
این استاد دانشگاه اذعان کرد: فرهنگ در حال حاضر ایرانیان، همان فرهنگ قرآن و اهل بیت(ع) است لذا اگر ما می خواهیم علوم انسانی را بازسازی کنیم باید به سراغ مهم ترین منبع فرهنگی خودمان هم از لحاظ اسلامی و هم از لحاظ ایرانی یعنی قرآن کریم برویم و لذا مقام معظم رهبری در سخنان متعدد مخصوصا در سخنان سال ۹۱ و ۹۲ خطاب به قرآن پژوهان خواهر این مطلب را دو بار تکرار کردند که علوم انسانی باید براساس قرآن بازسازی شود و مبانی قرآنی پیدا کند و جهت دهی‌ای براساس قرآن داشته باشد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه استدلال اول ما این است که قرآن مهم ترین منبع فرهنگی ما محسوب می شود. استدلال دوم هم این است که اگر ما علوم انسانی را براساس منبع یا مطالب دیگری بیاوریم، که همان فرهنگ شرق هم هست، پس علوم انسانی غربی که براساس اومانیسم و سکولاریسم بنا شده را براساس فرهنگ خودمان و بر منبعی غیر محکم یعنی مثلا تجارب جدید بشری یا مطالب عقلانی غیر مسلم (زیرا مطالب عقلانی مسلم را روایات قرآنی ما می پذیرد و عقل و حجت می دهد) آمدیم این را براساس سلایق خودمان و یا تجارب خودمان که قطعی نیست بازسازی کنیم. برج، همانند برج پیتزا می شود. یعنی وقتی کاخ علم بالا رفت می بینیم که همانند برج پیتزا کج بالا رفته است، همان گونه که غربی ها کج رفته اند.
رضایی اصفهانی بیان کرد: مسلما ما هم در این راه کج خواهیم رفت زیرا عقل و علم بشر خطا پذیر است و اگر یک بنیان بزرگی از کاخ علم بشر را در حوزه علوم انسانی بر غیر قرآن قرار دادیم خطاهایی که در علوم بشری هست اشراف پیدا می کند. حالا قبلا این خطا براساس فرهنگ غربی بوده، در حال حاضر این نوع خطاها براساس فرهنگ شرقی است. بنابراین باید جای کار را محکم کرد به عبارت دیگر این بنیانی که می خواهیم براساس آن علوم انسانی تحقق پیدا کند باید آنقدر محکم و خطاناپذیر باشد که بار دیگر گرفتار همان خطایی که غربی ها شدند، نشویم.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه قرآن منبع خطاناپذیر و محکم در زمینه علوم انسانی است، تصریح کرد: در نتیجه مشکلاتی که در بحث جامعه، خانواده، اخلاق، سیاست و حوزه های مختلف واردشده اند ما گرفتار آن مشکلات نشویم. محکم ترین منبع قرآن است زیرا قرآن خطاناپذیر است و منابع دیگر خطاپذیر. بنابراین این بازسازی و تحول علوم انسانی باید براساس قرآن صورت گیرد به این دو دلیل و استدلالی که بیان کردم.
مدیر مدرسه قرآن و احادیث گفت: درباره نکته سوم باید بگویم که ما درهر بحثی باید به پیشینه بحث توجه کنیم. گاهی اوقات می بینیم وقتی سخن از تحول علوم انسانی می شود حالا تعبیرات مختلفی در این خصوص صورت گرفته است علوم انسانی اسلامی یا علوم انسانی بومی که حتی این تعبیرات هم جای بحث دارد. ولی این مسئله وجود دارد، که گاهی اوقات وقتی سخنی از تحول می شود اصلا توجهی به پیشینه آن نمی کنند و اینکه چه کارهایی تا به امروز در این زمینه خارج از ایران انجام دادند.
رضایی اصفهانی بیان کرد: باید بررسی کرد آنهایی که در زمینه علوم انسانی کار کردند (همانند دکتر اسلامی، آقای دکتر سلیمان و دوستانشان) تا چه اندازه کار را پیش بردند. با توجه به اینکه آدم هایی دلسوزی هم بودند حالا ممکن است اشکالاتی در کارشان داشته باشند ولی نوع کار و حدود کار باید بدانند.
وی به فعالیت های موسسات و پژوهشگاه ها در ایران اشاره کرد و گفت: در موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) در رشته های متعددی در این زمینه کار شده است یا پژوهشگاه حوزه و دانشگاه کارهای خوبی انجام دادند و همچنین دانشگاه امام صادق(ع)، فعالیت های زیادی صورت می گیرد. حتی در دانشگاه جامعه المصطفی رشته های تاسیس کردند و در زمینه قرآن و علوم به فعالیت می پردازند. و رشته قرآن و علوم با ۱۰ گرایش (قرآن و علوم تربیتی، قرآن و سیاست، قرآن و اقتصاد، قرآن و مدیریت، قرآن و حقوق، قرآن و روانشناسی، قرآن و جامعه شناسی، قرآن و تاریخ، قرآن و بهداشت و سلامت، قرآن و نجوم) مورد تصویب وزارت علوم قرار گرفت.
به گفته مدیر مدرسه عالی قرآن و حدیث، هدف اصلی دانشگاه ها ایجاد تحول در علوم انسانی براساس قرآن است که خیلی از افراد در این خصوص مقاومت می کردند ولی زمانی که مقام معظم رهبری به صورت جدی این مباحث را مطرح کردند، مخالفت ها کمتر شد.
سردبیر مجله قرآن و علم توضیح داد: برای تحول علوم انسانی باید به مراکزی که قبلا به فعالیت پرداختند، سرکی بکشیم و آثار و فعالیت هایشان را ببینیم، ببینیم کار تا کجا پیش رفته است و از آنجا به بعد یک گام به جلو برداریم. گاهی ما این عادت را داریم که همه چیز را از صفر شروع می کنیم، فکر می کنیم که انگار تا به امروز در دنیا هیچ اتفاقی نیفتاده است و من به عنوان فردی با نام رضایی اصفهانی می خواهم کاری را از صفر شروع کنم در حالی که باید به پیشینه مبحث مراجعه کنم و نقاط قوت و ضعف را بشناسم و مطلب را یک گام به جلو ببرم. بحث علمی هنری است که انسان پیشینه را شناسایی کند برسد به لبه علم و یک گام به جلو ببرد.
رضایی اصفهانی گفت: در بعضی حوزه ها، همایش ها، کتابات و مجلات این نقص را می بینم که به پیشینه توجهی نمی کنند یا کم به آن توجه می کنند. نکته چهارم هم این است که در بحث قرآن و علوم انسانی چند محور اساسی داریم که باید روی آنها کار شود یکی نقش قرآن و مباحث مبانی علوم انسانی که در مبانی هستی شناسی، انسان شناسی، معرفت شناسی چه تاثیری می تواند بگذارد.
وی افزود: دوم نقش قرآن در اهداف علوم انسانی که قرآن در اهداف اقتصاد یا سیاست جهت دهی کند. سوم نقش قرآن در روش ها است که گاهی اوقات ممکن است که روش شناسی این علوم در آن اثر بگذارد. روش نو و فضاهایی را در این زمینه بازکند. چهارم نقش قرآن در موضوعات علوم انسانی است که گاهی موضوعات را در علوم انسانی توسعه می دهد. مثلا در بحث روانشناسی بحث پارامتر روح، نفس و مراتب نفس، می تواند وارد روان شناسی شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: دیگری بحث زیرساختی قرآن و علوم انسانی که البته به عنوان بحث نظری آن است موضوع رابطه قرآن و علم، تعارضاتی که گاهی ابهام آور می شود و بحث روش شناسی مطالعات میان رشته ای قرآن و علوم است که ما این بحث را تا نظریه پردازی هم پیش بردیم. بنابراین این مطالبی است که باید به آن توجه شود.
به گفته رضایی اصفهانی، مجله قرآن و علم که نزدیک به ۶ یا ۷ است فعالیت گسترده و تخصصی در خصوص قرآن و علم دارد و صاحب نظران و اساتید زیادی مقالات تخصصی خود رادر این سایت ارائه دادند و منتشر شده است پس باید به هرگونه حرکتی که به این فضا وارد می شود توجه فراوانی نشان داد.
نظر شما