جایگزین شدن معماری فاقد اصالت در شهرهای کشور/معماری ایرانی اسلامی با محوریت انسان هویت می یابد

سمیه پناهی، پژوهشگر و کارشناس برنامه ریزی شهری در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی شبستان با بیان اینکه آثار معماری به عنوان نمادهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی یک کشور شناخته می شوند، اظهار داشت: تمدن های تاریخی نخست از طریق همین آثار معماری شناخته می شوند؛ آثاری چون تخت جمشید، اهرام ثلاثه و کالاسیوم روم از جمله چنین آثاری محسوب می شوند، آثاری که پیوند دهنده مهم خودآگاهی های اجتماعی بوده اند بنابراین شهرها، مذاهب و فرهنگ ها نیز از طریق همین یادواره ها، خود را می شناسند.

معماری ایرانی-اسلامی، ساختاری جهانی، فرازمانی و فرامکانی را ارایه می کنند

وی در ادامه با اشاره به شاخص های فرهنگی و اجتماعی دین اسلام در حوزه معماری و شهرسازی، خاطرنشان کرد: حکمت علمی اسلام در مقام علمی، نسبی و وابسته بودن به مجموع شرایط زمانی و مکانی نظیر اصل اضطرار، مصلحت یا احکام ثانویه را پذیرفته و اجتهاد خبرگان را بر مبنای اصول می پذیرد. در عین حال به تجربیات تربیتی و کسبی فرهنگ ها و اقوام احترام می گذارد و مراتب کمال را مرحله ای می داند. بنابراین از بعد فلسفی، هنر و زیبایی، ساختاری جهانی، فرازمانی، فرامکانی و کامل را ارائه می کند. هنر معماری ایران در طول تاریخ از تداوم کم نظیری برخوردار بوده است. این هنر بیان کننده نحوه اندیشه، جهان بینی، باورها، اعتقادات مذهبی و سنت های مردمان این سرزمین است.

این پژوهشگر ادامه داد: معماران ایران با توجه به موقعیت اقلیمی، جغرافیایی و فرهنگی این سرزمین پهناور، دست به ابداعات و نوآوری های بی نظیری زده اند که منجر به ایجاد شاهکارهایی چون کاخ ها، باغ ها، پل ها، میدان ها، مساجد، مدارس و ... شده اند که معرف فرهنگ و تمدن این سرزمین است.

بسترسازی سیر انسان از کثرت به وحدت؛ مهم ترین ویژگی معماری ایرانی اسلامی

وی با اشاره به ویژگی های معماری ایرانی اسلامی خاطرنشان کرد:  بسترسازی سیر انسان از کثرت به وحدت را می توان مهم ترین ویژگی معماری ایرانی اسلامی عنوان کرد و این معماری از بعد هنری، ساختاری جهانی و فراتر از زمان و مکان دارد.

کارشناس برنامه ریزی شهری با بیان اینکه از آنجا که اسلام مبتنی بر مجموعه ای از اصول فکری و اعتقادی است که این اصول حقیقی، کلی، ازلی، ابدی و غیرنسبی و وابسته به شرایط زمان و مکانی خواهد بود، اظهارداشت: بسترسازی سیر انسان از کثرت به وحدت، مهم ترین ویژگی بارز معماری اسلامی است. معماری این دوره علاوه بر ظاهری زیبا، باطنی عمیق، انسانی و باصفا دارد. همچنین با رعایت دستاوردهای علوم تجربی با روح و دل انگیز است به این معنا که عقل و روح را تغذیه می کند.

اجزای ساختمان در معماری ایرانی اسلامی با محوریت انسان هویت می یابد

وی با بیان اینکه اصل عنصر فضا در معماری اسلامی ایرانی، حضور انسان است و سایر عناصر نظیر بدنه ها و اجزای ساختمان ها بر مبنای آن هویت می یابد، اذعان داشت: در این معماری فضاها بر حسب کارکردشان درجه بندی می شوند به این معنا که در شهرها؛ فضاهای مذهبی و فرهنگی قلب، کانون و نماد برجسته شهرها هستند و سایر عناصر برحسب نوع عملکردشان درجه بندی و مکان یابی می شوند.

کارشناس برنامه ریزی شهری تصریح کرد: از طرفی در معماری ایرانی اسلامی از ساختن هر چیز بیهوده و غیرمفید به شدت پرهیز شده و در عین حال سعی بر تامین مجموع نیازهای مادی و معنوی انسان دارد و هماهنگ با محیط زیست و اقلیم است. از طرفی با اصالت بخشیدن به نیازهای فطری و نوعی انسان ها و احترام به دستاوردهای تجربی و تربیتی قابلیت جهانی شدن را داراست.

جایگزین شدن معماری فاقد اصالت در شهرهای کشور

وی تصریح کرد: به دلیل بی توجهی های صورت گرفته، معماری ایرانی اسلامی در بسیاری از شهرهای کشور از بین رفته و شاهد جایگزین شدن شیوه معماری متضاد با فرهنگ، اقلیم و آیین های مردم هستیم که فاقد هرگونه اصالت و ریشه است.

احیا سبک معماری ایرانی اسلامی، مستلزم حمایت های مادی و معنوی

پناهی خاطرنشان کرد: برای جلوگیری از این روند باید اقدامات جدی و دو طرفه از سوی مردم و مسئولان صورت پذیرد و از طرفی انجام این طرح ها یعنی احیا مجدد سبک معماری ایرانی اسلامی، مستلزم حمایت های مادی و معنوی است که در ازای حفظ این مهم که با روح و جسم مردم این سرزمین آمیخته، بسیار ارزشمند است و البته تحقق این کار در میان مدت، هزینه های صورت گرفته را جبران خواهد کرد.

کارشناس برنامه ریزی شهری با اشاره به تاثیر معماری بی نظم و غیرهارمونی بر زندگی فردی و اجتماعی شهروندان، اظهارداشت: معماری ایرانی اسلامی با روح و جسم مردم این کشور عجین شده و توجه به این موضوع سبب القای آرامش در جامعه می شود.

تقلید از معماری غربی، تنش های روحی ایجاد کرده است

وی تصریح کرد: متاسفانه امروز شاهد تقلید از شیوه های معماری غربی هستیم که ساختاری بی نظم و غیر هارمونی در شهرها به خصوص در پایتخت ایجاد کرده که این موضوع منجر به ایجاد تنش های روحی و روانی و بیماری های مختلفی از جمله افسردگی در سطح فردی و اجتماعی شده است.

این پژوهشگر تاکید کرد: اگر بحث معماری اسلامی ایرانی را با رعایت اصول اولیه یعنی همان آرامش، افزایش تعاملات بین انسان ها و حفظ تناسبات فضای کالبدی بتوان در ساختار (ساخت و ساز) شهری امروز مد نظر قرار داد، بخش مهمی از مشکلات روحی، روانی و اجتماعی امروز که ناشی از نبود این شیوه از معماری و وجود ساختار بی نظم و غیرهارمونی در سطح شهر است، می توان از بین برد.

وی با اشاره به راهکارهای عملی برای بهبود سیما و منظر شهری اذعان داشت: شهرها با منظر و سیمای خود در معرض قضاوت ناظران قرار می گیرند در این میان نحوه درک و خوانش منظر شهری از سوی مردم و کاربران از اهمیت بالایی برخوردار است.

کارشناس برنامه ریزی شهری تصریح کرد: همکاری و هماهنگی بین مردم و مسئولان، برای بهبود منظر شهری و ارتقا کیفیت بهری بسیار مهم است که می توان اعمال سیاست های تشویقی از سوی مسئولان به این امر پرداخت.

برخی سیاست های تشویقی برای بهبود منظر شهری

وی افزود: اقداماتی از قبیل بخشودگی مالیاتی، ارایه تسهیلات مالی برای صاحبان منازل قدیمی برای حفظ، احیا، نوسازی و بهسازی این منازل و حمایت های مادی و معنوی مسئولان برای اشخاص صاحب ایده و طراحان، تشکیل NGO هایی با محوریت بهبود منظر شهری و آگاهی مردم نسبت به اهمیت آن انجام شود.