خبرگزاری شبستان: در طول تاریخ انتشارات در ایران و در مجموع چاپ کتب دینی در ملل اسلامی برخی کتب در مورد مساجد و مسایل مرتبط با آن به چاپ رسیده اند که به جزئیات مباحث بیرونی و درونی در رابطه با این خانه های خدا پرداخته اند اما با این وجود شاید این کتب کمتر در جامعه به چشم می آیند، در مجموعه گزارش های «کتاب های مسجدی» در پی معرفی این کتب و ذکر بخش هایی از آن ها هستیم:
در این گزارش بخش هایی از کتاب «فرهنگ مسجد» آیت الله محمد محمدی ری شهری، از انتشارات: دارالحدیث، چاپ اول ۱۳۸۷ می آید:
واژه مسجد در لغت اسم مکان و از ریشه «سجد» به معنای سر فرود آوردن و اظهار تذلل و خاکساری است. ابن فارس می نویسد: سین و جیم و دال، دارای یک معنای اصلی و فراگیر است که بر فروتنی و خاکساری دلالت می کند. وقتی گفته می شود «سجد»، که شخص، فروتنی کرده است و هر آنچه خاکساری کند، سجده کرده است.
دیگر واژه شناسان عرب نیز با عباراتی مشابه، همین مضمون را تایید می کنند. بنابراین چنان که گفته شد. در زبان عربی، «سجود» به معنای خاکساری و سرفرود آوردن در برابر دیگری است و مسجد به معنای مکان چنین اقدامی است.
(البته برخی نیز واژه مسجد را برگرفته از واژه ایرانی «مزگت» می دانند که به نظر این مورد به ریشه این واژه نزدیک تر است)
مسجد در فرهنگ قرآن و حدیث
در فرهنگ قرآن و حدیث سجود نه تنها به معنای سر فرود آوردن، بلکه به معنای سر بر خاک نهادن نیز هست. از این رو سجود به غایت خضوع، تفسیر شده است و بر این پایه، مسجد در فرهنگ اسلامی، جایگاه ویژه ای دارد که در آن انسان ناتوان و نیازمند با خضوع و کرنش در برابر عظمت آفریدگار توانا و بی نیاز با او ارتباط برقرار می کنند.
نقش مسجد در حاکمیت ارزش های دینی
مسجد، قلب جامعه اسلامی و مهم ترین پایگاه فرهنگی و سیاسی حکومت دینی اسلامی است، از این رو روایات با تعابیر بلندی، مانند «خانه خدا» « نشستگاه پیامبران» «سرای هر پروا پیشه» «بهترین مکان ها» و «باغ بهشتی» مسلمانان را به برقراری ارتباط با این اماکن دعوت می کنند و به گسترش بهره گیری از برکات مادی و معنوی مسجد، تشویق می کنند.
ساختن مسجد
به دلیل نقش تعیین‌کننده مسجد در حاکمیت ارزش‌های دینی، روایات اسلامی تاکید فراوانی بر گسترش فرهنگ ساختن مسجد در جامعه اسلامی دارد و توصیه می کنند مسلمانان به هر اندازه که می توانند با ساختن مسجد در هر جایی که مورد نیاز است در شهر و روستا و جاده های ارتباطی به گسترش این فرهنگ کمک کنند، تا آنجا که از باب مبالغه در حدیثی از پیامبر خدا (ص) روایت شده است که می فرمایند:
«مَن بَنی مَسجِداً لِلهِ بَنَی اللهُ لَهُ بَيتا اوسع منها فِی الجَنَّةِ»، «هر کس مسجدی بسازد اگرچه به قدر آشیانه مرغ سنگخواره باشد خداوند برای او خانه ای در بهشت خواهد ساخت».
معماری مسجد
هر چند در روایات اسلامی چیزی به عنوان نظام معماری مسجد دیده نمی شود می توان گفت چگونگی معماری ساختمان مسجد بستگی به نیاز و شرایط زمان و مکان دارد اما با تامل در رهنمودهای پیشوایان دینی چند نکته به عنوان اصول فرهنگ معماری اسلامی مسجد استنباط شده است:
الف ـ پیش بینی ظرفیت مورد نیاز آیندگان:
نخستین نکته ای که در برخی از روایات به آن اشاره شده، این است که در ساختن مسجد نباید تنها نیاز فعلی مردم را در نظر گرفت بلکه باید حتی الامکان نیاز آیندگان را نیز مدنظر داشت تا کمتر نیاز به تخریب آن برای توسعه پدید آید، چنانکه روایت شده است پیامبر خدا (ص) بر گروهی از انصار که برای خود مسجدی می ساختند، وارد شدند و فرمودند «وسیع و جادار بنایش کنید که در آینده آن را پر خواهید کرد.»
ب ـ رعایت سادگی
روایاتی که مسجدسازی پیامبر خدا را توصیف می کنند یا از آراستن مسجد با طلا و نقاشی نهی می کنند، در واقع به لزوم رعایت اصل سادگی در معماری مسجد اشاره دارند، به دیگر سخن بهره گیری از هنر در معماری مسجد اگر صرفا برای ایجاد جاذبه ظاهری باشد و با فلسفه پایه گذاری مسجد همسو نباشد، نکوهیده شده است.
ج ـ ناپسند بودن تقلید از معابد غیرمسلمانان
اصولا تشبه به غیرمسلمانان به دلیل سوءروانی و اجتماعی آن از نظر اسلام همواره ممنوع شده است.
چنانکه از امام علی (ع) روایت شده است «کسی که خود را شبیه مردمی سازد، جز به ندرت، در آستانه آن قرار می گیرد که از آنان باشد» در خصوص معماری مساجد از برخی روایات نیز که از کنگره سازی در آن نهی شده است چنین بر می آید که دلیل این نهی همانند شدن مسجد به معابد یهود و نصارا است.
پیامبر خدا (ص) در این زمینه فرمود: «می بینم شما را که پس از من مسجدهایتان را کنگره دار می سازید همانگونه که یهود کنیسه های خود و مسیحیان کلیساهای شان را کنگره دار می سازند.»
در روایت دیگری در بیان سیره امام علی (ع) آمده است که محراب های خاصی را که شبیه قربانگاه های یهود بود از بین می برد.
نظر شما