شعر امروز یعنی شعر انقلاب

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر محمدمهدی سیار، شاعر و استاد دانشگاه عصر دیروز در ششمین نشست از سلسله نشست های تخصصی ادبیات انقلاب اسلامی از نظر تا نظریه با عنوان شعر دفاع مقدس گفت: پرداختن به مباحث نظری پیرامون هر جریان ادبی و هنری موجب استحکام و پایداری آن در تاریخ ادبیات و هنر می شود. یک بعد مهم برای جریان سازی ادبی و ماندگارکردن تلاش های دسته جمعی ادبی با رسیدن به فهم ادبی و نظریه ای در باب این تلاش هاست.

سیار ادامه داد: ادبیات انقلاب اسلامی به عنوان تلاش نیم قرنی و یک جوشش مداوم و مستمر بسیار متنوع و رنگارنگ است که شاعران به آن پرداخته اند. همیشه این دغدغه بین شعرا بوده که یک بال این پرواز که در کنار آن خلاقیت است و باید به کمک این جریان بیاید آنچنان که باید فعال نبوده است. شاید در جریان های ادبی و هنری دیگر غلبه وجه نظریه حتی از میزان خلاقیت، کثرت و تنوع در آن جریان بیشتر بوده است.

وی با بیان اینکه انقلاب مثل فرهنگ سیال و در زندگی ما اثرگذار است، عنوان کرد: انقلاب اسلامی در واقع بستر فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حیات این روزگار در ایران است چه با این پدیده همسو باشیم و چه نباشیم چه خود را انقلابی بدانیم و چه ندانیم عنصر محوری و مرکزی حیاتی ما در این زمانه انقلاب اسلامی است. هیچ هنرمندی نمی تواند فارغ از این بستر تصور کند. شاعر اگر شاعر زندگی باشد چه شاعر مردم باشد و چه شاعر خود باشد بدون نگاه و ادراک این واقعیت نمی تواند شعر بگوید.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: شعر امروز یعنی شعر انقلاب در همیشه شعرهایی که در دوران انقلاب سروده می شود رایحه انقلاب حتی در زبان شعر و جنس واژه ها حس خواهد شد. خیلی از مفاهیم مانند شعر، زندگی و عشق تعریف ناگزیرند هر تلاشی که برای تعریف شعر و شعر انقلاب کنیم چهارچوبی به ما می دهد و همزمان خطاهایی هم پدید می آورد، بپذیریم هرچه در شعر معاصر است ذیل انقلاب اسلامی خواهد گنجید. ابتدا باید بسنجیم حادثه تاریخ دنباله دار به نام انقلاب چه جنس کنشی بود و چه حرکت تاریخی به حساب می آمد و بعد به شعر انقلاب بپردازیم.

سیار معتقد است: با مطالعه انقلاب و مضامین انقلاب یعنی محتوای کلام امام (ره) و شعارهای مردم به بینشی می رسیم که انقلاب چه تمایزی با حکومت غرب داشته است و سپس باید بررسی کنیم که هنر و حتی شعر انقلاب در این بستر چه انعکاسی پیدا کرده است.

این شاعر اظهار داشت: امام (ره) در حقیقت به نوعی جمع الاجمع همه حرکت های فکری و سیاسی پیش از خود در تاریخ اسلام بود. اسلام و قرآن در نقطه آغازین خود از یک وحدتی برخوردار بود، نمی توانیم بگوییم قرآن کتابی سیاسی است یا کتاب فلسفه است یا فقط کتاب فقه یا کتاب اقتصادی است. قرآن همه اینها است و هیچ یک از اینها نیست، قرآن یک مجموعه رنگارنگ و متنوع در عین وحدت است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: حرکت های فکری سیاسی، مذهبی و فقهی که از دل قرآن پدید می آید به نوعی به فصل می انجامد. یک نفر تفسیر کلامی از دین ارایه می داد، فرد دیگر تفسیر فقهی و دیگری تفسیر عرفانی از دین می داد. این نحله ها همه با هم درگیر بودند، از قرن 56 هجری تلاش ها به عکس شد و در جهت جمع صورت گرفت و دوباره گامی برای وحدت برداشته شد. در قرن هشتم هجری ملاحیدر آملی کلام شیعی را با عرفان ابن عربی تلفیق کرد. در قرن نهم هجری ملاصدرای شیرازی می گوید قرآن عرفان و برهان همه یکی هستند. در امتداد این حرکت به مدرس نایینی و شیخ فضل الله نوری می رسیم که بازگشت عالم فقه به سیاست هستند.

وی با بیان اینکه امام را هم به عنوان عارف و هم به عنوان فقیه می شناسیم، گفت: امام (ره) وقتی سخن می گفت معلوم نبود از موضع عارف حرف می زند یا از موضوع فقیه یا از موضوع سیاستمدار، این یعنی انقلاب اسلامی یعنی جمع همه تفرقه ها، شعر انقلاب اسلامی شعری است که جمع الاجمع همه شعرهاست یعنی از سبک خراسانی در حماسه بهره دارد، از سبک عراقی در عشق و از شعر مدرن هم بهره دارد.

سیار با اشاره به اینکه تفکیک شعر آیینی و شعر انقلاب را درست نمی دانم، اظهار داشت: چطور می توان شاعر انقلابی بود اما شاعر آیینی نبود چطور می توان شاعر آیینی بود و به تجربه انقلاب نپرداخت، شاعر با تمام رنگارنگی شاعر زندگی است، شعری خوب است که نشود آن را تقسیم کرد، شعر باید جامعیت داشته باشد و معلوم باشد که شاعر در این عصر زندگی می کند به عنوان مثال شعر عاشورایی این روزگار شعری است که به وقایع سوریه و یمن هم اشاره داشته باشد. شعرهای قیصر امین پور جامعیت دارد و نمی توان آنها را تفکیک کرد و گفت این شعر عرفانی است یا دفاع مقدسی است یا سیاسی هست و عرفانی نیست، هر چیزی در شعر او هست.