به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، امروز که سخن از علوم انسانی اسلامی بیش از هر دوره دیگر در میان نخبگان، اندیشمندان و فعالان این عرصه مطرح است همواره این پرسش به ذهن متبادر می شود که اساسا چگونه باید این ظرفیت عظیم فکری را به دیگران معرفی و دستاوردهای خود را به درستی در قالب یک دیالوگ و گفتمان بین المللی به سایر اندیشمندان ارائه کنیم. بررسی پاسخ این پرسش بهانه ای شد تا با حجت الاسلام والمسلمین دکتر ابوالفضل ساجدی، عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) به گفت وگو بنشنیم. وی از دغدغه مندان حوزه علوم انسانی اسلامی بوده و تاکنون آثار متعددی را به رشته تحریر در آورده است.
تعریف شما از دیپلماسی علمی چیست؟
این مولفه به یک معنا ناظر به فعالیت های علمی میان کشورهاست و اگر بخواهیم یک بیان عملیاتی از مساله داشته باشیم دیپلماسی علمی به معنای استفاده از ابزار و فناوری برای پیشبرد سیاست خارجی و استفاده از ظرفیت های دیپلماتیک برای نیازها و اهداف حوزه علم و فناوری است.
با این وصف آیا ما تاکنون گفتمان علمی منسجمی را شکل داده ایم که قابلیت طرح جهانی را داشته باشد؟
بله، به نظر می رسد بعد از انقلاب اسلامی هم در حوزه علوم انسانی و هم در حوزه علوم تجربی به این جایگاه رسیده باشیم به ویژه در عرصه علوم انسانی اسلامی که ظرفیت شایسته ای را به دست آورده ایم. بنابراین، به این جایگاه دست یافتیم اما نتوانسته ایم آنگونه که شایسته است در مقام معرفی آن به جهانیان برآییم.
حقیقتا دنیا از این پیشرفت ها خبر ندارد. متاسفانه، حتی داخل کشور خودمان نیز میزان رشد علمی که در کشور به دست آمده را به درستی معرفی نکرده ایم. مردم به درستی از تعامل میان حوزه و دانشگاه و فعالیت های گسترده علمی که نخبگان دارند، مطلع نیستند در نتیجه اگر بتوانیم به درستی فرایند تولید علم را گسترش داده و از سوی دیگر ثمرات آن را معرفی کنیم در این صورت شاهد دیپلماسی موفق علمی خواهیم بود.
در واقع ظرفیت های فراوانی در کشور ما رشد پیدا کرده است به ویژه در عرصه علم و فناوری این ارتقاء حتی بیشتر از سایر عرصه ها آشکار است، شاید این رشد در چنین سطح و موضوعی معرفی شده باشد ولی در حوزه علوم انسانی اسلامی متاسفانه آنگونه که باید نتوانسته ایم معرفی در سطح جهانی داشته باشیم.
علت اینکه تاکنون صادرات علم در حوزه علوم انسانی و در سطح جهانی نداشته ایم، چیست؟
ببینید به هر صورت تاثیرگذاری های متعددی وجود داشته است. به نظر می رسد ما در عرصه علوم انسانی و رشدی که در ساحت اسلام شناسی در بیان ابعاد تمدنی اسلام، ابعاد اجتماعی اسلام، تحلیل های جامع روان شناختی و جامعه شناختی از اسلام، نقش فلسفه در علوم انسانی، مبانی اندیشه های اسلامی و به طور کلی به یک معنا علوم انسانی اسلامی داشته ایم به نوعی موفق بوده باشد. در این جهات کارهای فراوانی صورت گرفته است.
اما عوامل مانع در تحقق صادرات این دستاوردها نبود ستاد قوی برای اطلاع رسانی است. مثلا در حوزه علمیه به طور خاص بسیاری هستند که با وجود پژوهش های برجسته به دلیل اینکه اهل رسانه ای کردن فعالیت هایشان نیستند، ناشناخته باقی مانده اند.
حوزه و دانشگاه در بخش های مختلفی با یکدیگر تعامل داشته اند. اکنون نیروهای مومن و انقلابی در سطح حوزه و دانشگاه فراوان است. ده ها نشریه و مجله علمی-پژوهشی و علمی –ترویجی منتشر شده است. بنابراین، در عرصه های مختلف محصولاتی ارایه شده است که اگر کسی بخواهد از آنها گزارشی را ارایه کند، نیازمند یک بازخوانی از رشد فعالیت های علمی در کشور است اما این موارد چندان عر ضه نشده است.
از نظر من اگر از ظرفیت های دیپلماتیک برای اهداف حوزه علم و فناوری اعم از علوم انسانی و علم به معنای عام که هم شامل علوم انسانی، علوم تجربی و احیاناً دانش های عرصه اسلام شناسی می شود، استفاده شود به عرضه صحیح تمدن اسلام کمک کرده ایم.
واقعیت آن است که تشنگی در جهان برای شناخت طبیعت و شناخت نسخه بدیل برای تمدن غرب وجود دارد. ما می توانیم این تشنگی را با عرضه درست علم برآورد و این تشنگی را به درستی سیراب کنیم، این امر نیازمند دیپلماسی قوی است و اینکه سوءبرداشت ها از اسلام برطرف شود. این راه تاثیرگذاری گسترده در میان نخبگان جهان و میان جوانان است که به خنثی کردن فعالیت های دشمن علیه ما منجر می شود و می تواند منجر به توسعه علوم انسانی در جهان اسلام شود.
فکر نمی کنید علت اینکه تا امروز آنچنان که باید نتوانسته ایم این ظرفیت علمی را معرفی کنیم این باشد که حتی بعضا در جوامع آکادمیک و حوزوی تعداد افرادی که به زبان انگلیسی تخصصی به خوبی مسلط باشند، محدود است؟
اتفاقا امروز رشد زبان خارجی به خصوص انگلیسی در میان نخبگان خوب است. حتی در حوزه علمیه نیز این رشد را شاهدیم، بسیاری از مراکز علمی ما امروز به زبان انگلیسی دروس را ارایه می دهند. با این حال توانایی سخن گفتن یک طرف و توانایی درک مطالب تخصصی و ترجمه صحیح به مخاطب موضوعی است که به هر حال باید به آن توجه شود.
امروز ترجمه های غلط کم نیست. به نظر من باید مسئولان از نیروها و ظرفیت های جدید بهره بگیرند و از سوی دیگر دستگاه ها و نهادهای ذیربط بتوانند در راستای شکل گیری دیپلماسی علمی از نظر بودجه و حمایت های مالی و بسیاری از موارد حمایت کنند.
نظر شما