حفظ قرآن وسیله ای برای رسیدن به تفسیر درست است

خبرگزاری شبستان // اهواز

نامش حمید چنانی است. دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم قرآنی دانشگاه دارالحدیث قم. با 35 سال سن حافظ قرآن بود و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه... آرامش خاصی در کلامش نهفته است، با او هم کلام شدیم تا در این ماه مبارک که ماه انس با قرآن است با نحوه زندگی مردی که قرآن در تار و پود زندگی اش عجین شده آشنا شویم.

جنابعالى از چه سنّى شروع به حفظ قرآن کردید و چه مدتى طول کشید؟

من در سال 73 تا 75 یعنی در دوره مقدس سربازی موفق به حفظ قرآن کریم و بخش هایی از نهج البلاغه شدم، پس از پایان دوره سربازی نیز در کنار حفظ نهج البلاغه به حفظ صحیفه سجادیه پرداختم و در این 15 سال در تمامی عرصه های قرآنی از جمله شرکت در مسابقات به عنوان قاری و داور، کارشناس امور قرآنی، مشاور قرآنی و تدریس در کشور ایران و لبنان فعالیت داشته ام.

در گذشته شرایط کنونی برای حفظ قرآن از جمله اساتید، مؤسسات قرآنی و برنامه های مدون برای حفظ وجود نداشت و کسانی که پا به این عرصه می گذاشتند با همت و تلاش خود به حفظ قرآن و دیگر محفوظات می پرداختند، من نیز علاقه زیادی به حفظ قرآن داشتم و از دوره خدمت سربازی خود نهایت بهره را برده به حفظ آیات قرآن مشغول شدم، گاهی با خود فکر می کنم اگر در گذشته نیز امکانات حال حاضر وجود داشت، با وجود علاقه شدیدی که به انجام این کار داشتم، از سن 8 سالگی حفظ قرآن را آغاز کرده بودم.

از چه شیوه ای برای حفظ قرآن استفاده کردید؟ اصل کار در حفظ قرآن پس از آن تبعیت از یک رسم الخط واحد همچون رسم الخط عثمان طه، تکرار کردن است، با تبعیت از یک رسم والخط واحد و تکرار، به مرور زمان تصویر صفحات قرآن در ذهن ماندگار می شود؛ به اعتقاد من حفظ قرآن هدف نیست بلکه وسیله ای است برای رسیدن به تفسیر درست از قرآن؛ تفسیر قرآن بسیار مهم است چراکه در صورت پرداختن نادرست به آن، قرآن تحریف می شود، در حال حاضر بهترین و معتبرترین تفسیر قرآن تفسیر المیزان است که قرآن در آن به صورت آیه به آیه تفسیر شده است.
 

به نظر شما حفظ کردن قرآن تنها برای رسیدن به تفسیری درست از آن است؟ بنده همواره در کلاس های تدریس خود چه در داخل و چه در خارج از کشور عنوان کرده ام که حفظ قرآن کاربردهای زیادی در زندگی انسان ها دارد، تجربه ثابت کرده است که حفظ قرآن، ذهن را برای پذیزش و حفظ دروس در مقاطع مختلف تحصیلی آماده می سازد.
 

یک حافظ قرآن باید حائز چه ویژگی هایی باشد؟ حافظ قرآن برای رسیدن به مقصود خویش باید سه مرحله ایجاد انگیزه، بالا بردن آن و حفظ انگیزه را طی کند که مهمترین مرحله حفظ انگیزه است، البته باید توجه داشت که با داشتن مقدمه ای زیبا، پایان خوشی نیز رقم می خورد! این بدین معنی است که اگر مرحله نخست یعنی ایجاد انگیزه با جدیدت و علاقه آغاز شود، حفظ انگیزه نیز به آسانی میسر می شود.
 

رمز موفقیت شما در حفظ قرآن چیست؟ پیش از هر چیز باید عنوان کنم که حفظ قرآن در زندگی من یک توفیق الهی محسوب می شود؛ خداوند در آیه 124 سوره انعام می فرماید: «خدا بهتر می‌داند که در کجا رسالت خود را مقرر دارد»؛ همچنین در آیه 51 سوره انبیاء نیز تأکید دارد که بر همه چیز آگاه است؛ از این رو این امر مهم در زندگی توفیقی است که از سوی خداوند متعال نصیب من شده و برای بهره مندی از این توفیق عظیم الهی سعی و تلاش زیادی نمودم؛ آموزش حفظ قرآن به نسل جدید به دلیل وجود وسایل الکترونیکی بسیار مشکل شده زیرا وجود این وسایل در زندگی، از نسل جدید نسلی تنبل ساخته است. 

یکی از انگیزه های من برای آموزش حفظ قرآن، تمرین دادن به ذهن برای جلوگیری از تنبلی است؛ همان گونه که می دانید حربه غرب در عصر تکنولوژی، ورود به مسائل فرهنگی و تبر زدن به ریشه آن است، نسل جدید ما می تواند با حفظ قرآن و بکارگیری در زندگی شخصی خود و حتی اشاعه تفسیر آن در جامعه، تیغه این تبر را کند کرده و از فرهنگ اسلامی خود دفاع کند.
 

حفظ قرآن چقدر در آماده بودن ذهن شما برای درک مسائل پیرامون کمک کرده است؟ همانگونه که پیش از این گفتم حفظ قرآن موجب تمرین ذهن و جلوگیری از تنبلی آن می شود که این امر با سؤال شما رابطه مستقیمی دارد.
وقتی ذهن با کلام خدا آشنا شده و مرتب در حال تکرار آن باشد بی شک آگاهی درستی از مسائل پیرامون خود خواهد داشت؛ البته من در کنار حفظ قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه، همواره ذهن خود را با حفظ متون مختلف فارسی و عربی، اشعار، خطبه ها و احدایث آماده نگه می دارم.
 

تأثیرگذارترین آیه و یا سوره قرآن از نظر شما چیست؟ از نظر من تمامی آیه های قرآن تأثیرگذار هستند زیرا در هرکدام پندی نهفته است ولی سوره یوسف به دلیل تعریف یک داستان بصورت کامل، دارای کشش و اثرگذاری بیشتری است، اگر توجه داشته باشید بیشتر آیات قرآن تک موضوع نبوده و در آنها به موضوعات مختلف اشاره شده ولی سوره یوسف این ویژگی را دارد که در آن تنها به یک موضوع پرداخته شده است؛ نام حضرت یوسف(ع) در قرآن 27 باز ذکر شده است که 25 مرتبه در این سوره است.
 

حشر و نشر با قرآن چه تأثیری بر زندگی شما گذاشته است؟ قرآن به معنی واقعی کلمه هدایت گر و روشن کننده طریق می باشد، انس با قرآن آرامش خاصی را به آدمی هدیه می دهد و به جرات عنوان می کنم از زمانی که قرآن با تار و پودم عجین گردید، زندگی من با تغییری 180 درجه ای مواجه شد؛ در بسیاری از مسائل و مشکلات زندگی، ارتباط با قرآن و آرامشی که از تلاوت آن نصیب من می شود راه را برای من هموار ساخته است.
 

سخت ترین موضوع در دنیای مدرن و زندگی امروزی پیدا کردن الگوی مناسب می باشد، قرآن برای من یک الگوی مناسب است که با عمل کردن به آن راهم را پیدا کرده ام، البته در کنار استفاده از راهنمایی های قرآن، خطبه های نهج البلاغه و دعاهای موجود در صحیفه سجادیه نیز به من آرامشی خاص را منتقل می کنند.
 

قرآن چگونه توانسته است به عنوان یک الگو در زندگی شما موثر واقع شود؟ گذرا بودن عمر موضوعی است که اغلب انسان ها بی آنکه مفهوم واقعی آن را درک کرده باشند، بر سر زبان می آورند؛ از این رو در غفلت بوده و گمراه می شوند، قرآن راه حل خروج از این غفلت و رسیدن به بیداری است، وقتی که انسان از خواب غفلت بیدار شود، گذرا بودن عمر را باور خواهد داشت و قرآن کتابی است که این امر را میسر می سازد.
 

چگونه می توانیم دستورات قرآن کریم را در زندگی خود اجرا نماییم؟ قرآن یک کتاب علمی است؛ شیوه آیات قرآن شیوه خطابی دارند، متاسفانه نگاه ساده به قرآن به عنوان کتابی تنها برای تبرک جستن از آن در جامعه کنونی وجود دارد، در حالی که نگاه به قرآن به عنوان یک کتاب مقدس باید نگاهی علمی باشد. علوم قرآنی هنوز نهفته می باشند؛ باید نسبت به شناخت این علوم گام برداشت تا اجرای دستورات قرآن در زندگی امکان پذیر شود و برای رسیدن به این امر باید قرآن را عمقی خواند و مفهوم آن را به درستی درک کرد.
 

وقتی با مشکلی مواجه می شوید بیشتر به چه آیه و یا سوره خاصی رجوع می کنید؟ می توان در این سؤال شما جابه جایی ایجاد کرد؛ من وقتی آیه ای را تلاوت می کنم مشکلاتی را که می توانم با عمل کردن به این آیه حل نمایم را یادآوری می کنم؛ به طور مثال آیه 282 سوره بقره به عنوان بلندترین آیه در قرآن به موضوع قرض کردن از دیگران می پردازد، وقتی که در این زمینه با مشکلی مواجه می شوم به این آیه مراجعه می کنم، مفهوم کلام بنده این است که باید برای هر مشکلی آیه مخصوص آن را از قرآن استخراج و با عمل کردن به آن نسبت به رفع مشکل اقدام کرد.
 

به نظر می رسد ارتباط برقرار کردن با قرآن و انس با آن در جامعه اسلامی بسیار کم رنگ شده است؛ آیا این موضوع را قبول دارید؟ علت را در چه چیز می بینید؟ بله؛ متاسفانه این واقعیت تلخ را باید پذیرفت، از نظر من علت کم رنگ بودن ارتباط جامعه با قرآن را باید در خانواده ها جست و جو کرد، متأسفانه قرآن آنگونه که شایسته آن است وارد خانواده ها نشده و از آن تنها به عنوان کتاب مقدس یاد می شود، قرآن کتابی است که می توان از آن تجربیات زیادی را استخراج کرد و نگاه غیر علمی و تزئینی به آن، این مشکل را در جامعه اسلامی بوجود آورده است.
 

چگونه می توان عمل کردن به دستورات قرآن را در جامعه نهادینه کرد؟ خداوند در کتاب قرآن می فرماید که «با یاد خدا دل ها آرام می گیرد» انسان باید به این باور برسد که قرآن کلام خدا بوده و عمل کردن به دستورات آن چیزی جز آرامش روحی و روانی را به دنبال ندارد، برای نهادینه ساختن عمل کردن به دستورات قرآن، باید نگاه تزئینی از این کتاب مقدس را به نگاهی عمقی و موشکافانه تبدیل کرد، قرآن باید به عنوان یک ارزش از لحاظ علمی و عملی به جامعه معرفی شود.
 

به نظر شما آیا در سیستم آموزشی قرآن به درستی مورد پردازش قرار گرفته است؟ خوشبختانه ما شاهد کسب مقام های خوبی در مسابقات قرآنی دانش آموزان هستیم که این گواه بر علاقه جوانان و نوجوانان نسبت به تلاوت این کتاب آسمانی و عمل کردن به دستورات آن است ولی واقعیتی نیز وجود دارد که مدت زمان آموزش قرآن در مدارس بسیار اندک است، سیستم آموزش و پرورش باید ارزش واقعی قرآن را درک و وقت بیشتری را نسبت به آموزش آن اختصاص دهد. چرا یک حافظ قرآنی و یک قاری خوب باید از طریق اوقاف جهانی شود؟! چرا وزارت آموزش و پرورش همچون دیگر وزارت خانه ها ارتباط جهانی ندارد؟! کشور سودان دارای بهترین الگوی تدریس قرآنی است که می توان با برقراری ارتباط از طریق وزارت آموزش و پرورش این روش تدریس را وارد سیستم آموزشی کشور کرد.
 

نقش خانواده ها در گرایش فرزندان به حفظ قرآن چیست؟ خانواده نقش بسیار مهم و حساسی را ایفا می‌کند و باعث می‌شود افراد به این سمت و سو کشیده شوند، در وهله اول خود خانواده باید فضایی را فراهم کند که تمایل به انس با قرآن در فرزند نهادینه شود؛ پس از آن با مشورت و استفاده از نظرات کارشناسان قرآنی در این راه قدم بردارند؛ حضور در مؤسسات قرآنی نیز نقش بی بدیلی در قرآنی کردن فرزندان دارد.
 

در بعضی از مراکز فرهنگی و دینی مؤسساتی وجود دارد که نوجوانان و جوانان را با این شعار که در مدت یک سال یا چندماه حافظ کل قرآن یا قاری حرفه‌ای می‌شوند جذب می‌کنند، نظر شما درخصوص فعالیت این مراکز چیست؟ به نظر من وجود چنین مراکزی خوب است، اما باید توجه داشت که در طول این مدت به گونه ای رفتار نشود که جوان پر از شور و انگیزه؛ نسبت به راهی که در آن وارد شده؛ برای همیشه مأیوس و یا سرخورده شود.
 

برنامه ای که پیوسته و آهسته باشد به مراتب بهتر از برنامه ای است که در یک مدت محدود به کمیت بالا و کیفیت پایین منتج شود.
من باز هم تأکید می کنم که حافظ شدن مُستلزم تکرار و تمرین است؛ اگر من می گویم حافظ قرآن هستم؛ این ادعا حاصل گذشت سال های متمادی است؛ نه مدت دو سال سربازی!
 

فضای قرآنی کشور را چه گونه ارزیابی می کنید؟ در حال حاضر فضای بسیار خوبی در زمینه ی علوم قرآنی وجود دارد؛ ما تا پیش از ولایت امام خامنه ای برنامه ی مدونی برای جذب جوانان به قرآن نداشتیم؛ اما الان بحمدالله گرایش تحسین برانگیزی در نسل جوان ما به قرآن وجود دارد که البته امیدواریم با همت اعضای جامعه قرآنی و مسئولان مربوط به این حوزه؛ به نقطه ی ایده آل تری دست پیدا کنیم.
 

بهترین سن برای حفظ قرآن چه سنی است؟ حفظ کردن قرآن سن مخصوصی نمی خواهد، در هر سنی اگر کسی اراده قوی و برنامه دقیقی داشته باشد می تواند قرآن را حفظ کند، اما با این حال کارشناسان معتقدند که به ترین سن برای شروع حفظ قرآن بین 15 تا 35 سالگی است.
 

برای حفظ قرآن به چه امکاناتی نیاز است؟ توکل به خداوند، علاقه، تلاش و استمرار
 

برای علاقه مندان به حفظ قرآن چه پیش نهادی دارید؟ یکی از راه های آسان حفظ قرآن؛ حفظ منتخب است؛ قریب به 4 جز از قرآن کریم به راحتی قابل حفظ شدن هستند که ما به آنها «محفوظات الناس» می گوییم؛ اما یک سری سوره ها هستند که کم تر به گوش مردم رسیده و مسلماً حفظ آن ها سخت تر است و زمان بیشتری می طلبد؛ لذا پیشنهاد ما این است که فرد ابتدا به سراغ سوره های آسان برود و پس از حفظ و یادگیری آنها؛ انگیزه خوبی برای حفظ سوره های سخت تر به دست آورده و با یاری خداوند متعال حافظ کل قرآن شود.
 

این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که وقتی کسی وارد این عرصه می شود باید حس واقعیت پذیری را در خود تقویت کند؛ برای مثال اگر شخصی موفق به حفظ 10 جز از قرآن شد اما نتوانست به خوبی از عهده نگهداری این گنجینه برآید؛ نباید به سراغ 10 جزء دوم برود؛ این ها امانت است و حافظ پیش از آنکه حافظ باشد باید امانت دار باشد و وقتی توانست امانتی که به او سپرده شده به خوبی محافظت کند؛ آن وقت یقیناً امانت های بیش تری به او سپرده می شود.
اکثراً با شنیدن قرآن، یاد مرگ و مجالس ترحیم می افتند.
 

شاهد هستیم که در کشورمان، بیشترین کاربرد قرائت قرآن در مراسم ختم و سوگواری است و شما به لزوم استفاده از مساجد اشاره کردید؛ فکر می کنید چرا به رغم ظرفیت بسیار بالای مساجد در جذب جوانان به دین؛ در کشور ما آن گونه که باید از این ظرفیت استفاده نشده است؟ در اسلام مسجد، ضمن ایفای نقش اساسی در تعلیم و تربیت جامعه و خصوصاً نسل جوان، مرکز نشر فرهنگ اسلام و قرآن و اقامه عبادات دسته جمعی است.
 

در برخی کشورها مانند سوریه، سودان، مالزی و... مسجد همچون دانشگاهی، در جریان فرهنگ‌سازی دینی مؤثر است، در این کشور، مساجد از ساعات اولیه روز تا ساعات پایانی باز بوده و در آن، فعالیت های آموزشی برقرار است، جوانان و نوجوانان پس از تعطیلی مدارس خود به «دارالتخفیظ» مستقر در مساجد رجوع کرده و به مدت چند ساعت به قرائت، حفظ و تفسیر گروهی قرآن کریم می پردازند، نتیجه این فعالیت ها، حافظ کل شدن غالب افرادی است که در این محافل حضور دارند.
 

متأسفانه در کشور ما، از ظرفیت نمادهای دینی به درستی استفاده نشده و به علت تعطیلی مساجد در اکثر ساعات، فعالیت های قرآنی در مؤسسات و مراکز کوچک و با تحمل مشکلات بسیار از جمله، مشکل مکان، بودجه و ... انجام می گیرد.
 

برخی اوقات مشاهده می شود که در یک محله چندین مسجد و حسینیه وجود دارد اما برگزار کننده کلاس های قرآنی مجبور می شود برای دایر شدن این کلاس ها یک خانه قدیمی اجاره کند، عمق فاجعه این جاست که برخی از این کانون ها حتی استطاعت اجاره یک محل کوچک را هم ندارند و نتیجه این می شود که جوان ما به جای مراجعه به مساجد و محیط های فرهنگی مجذوب تبلیغات دین ستیز غرب می شود و خوراک روحی و معنوی خود را به جای مساجد از شبکه های ماهواره ای و سایت های مبتذل دریافت می کند.
 

تمسک به قرآن تا چه حد می‏تواند از به وجود آمدن آسیب‏های اجتماعی جلوگیری کند؟ علت تمام جرایمی که انجام دادند این است که در زندگی شان از آیات قرآن الگوگیری نکرده و از فرامین شیطان پیروی کردند؛ خداوند در قرآن می فرماید: «کمثل الشیطان اذ قال للانسان اکفر فلما کفر فال انی بری منک انی الله رب العالمین» شیطان به انسان گفت: کافر شو تا مشکلات تو را حل کنم اما هنگامی که کافر شد گفت: من از تو بیزارم من از خداوندی که پروردگار عالمیان است بیم دارم...
از این رو اگر مردم قرآن را به عنوان راه گشا و حل المسائل تمامی مشکلات زندگی شان بپذیرند؛ شیطان دیگر جرأت نمی کند وارد زندگی آنها شود.
 

به نظر شما مهم ترین وظیفه حافظان وحی چیست؟ اولین وظیفه حافظ قرآن کریم، عمل به آیاتی است که حفظ کرده. همچنین حافظ قرآن باید با رفتار و کردار قرآنی خود دیگران را به سوی قرآن جذب کند. یکی دیگر از وظایف مهم حافظان نیـز این است که احساس مسئولیت داشته باشند و الفاظ و معانی قرآن را به علاقه مندان این رشته بیاموزند و با این کار به گسترش جامعه حافظین قرآنی همت گمارند.
 

زندگی یک حافظ قرآن با بقیه چه فرقی دارد؟ الگویی که برای انسان قرار داده شده را پیدا کرده و آن را شناخته است، خداوند در سوره ضحی خطاب به پیامبر اکرم(ص) می فرماید: «الم یجدک یتیما فاوی و وجدک ضالا فهدی و وجدک عائلا فاغنی» آیا نبود که تو را یتیم یافت و سپس پنا داد و آیا نبود که راه به جایی نمی بردی پس قدم به قدم هدایتت کرد؟ و تهی دستت یافت و با نعمتش بی ‏نیازت نمود؟..
اگر خداوند هدایت و نعمت اش را از ما بردارد؛ ما همه چیزمان را از دست داده ایم؛ من فکر می کنم حافظان، مفسران و قاریان قرآن کریم این نعمت و هدایت را کمی بیش تر از سایر مردم درک کرده اند.
 

حفظ قرآن مهم تر است یا انس با قرآن؟ این دو لازم و ملزوم یک دیگرند؛ بدون حفظ قرآن نمی توان به آن مأنوس شد؛ حتی اگر این حفظ، حفظ منتخب باشد.
 

بزرگترین پندی که از قران گرفته اید چه بوده است؟ دعوت به راهی که خداوند برای ما ترسیم کرده؛ در آیه ی 125 سوره ی نحل آمده است: «ادع الی سبیل ربک بالحکمه والموعظه الحسنه وجادلهم بالتی هی احسن ان ربک هو اعلم بمن ضل عن سبیله وهو اعلم بالمهتدین» با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به شیوه‏ای که نیکوتر است مجادله نمای در حقیقت پروردگار تو از هر کسی به تر می داند چه کسی از راه او گم راه شده و او هدایت یافتگان را به تر می شناسد.
 

روزانه چند ساعت قرآن می خوانید؟ چون شغل من تدریس قرآن است ممکن است این میزان در هر روز متغیر باشد؛ اما به طور متوسط بین 6 تا 7 ساعت مشغول خواندن قرآن هستم.
 

نقش رسانه ها و به ویژه رسانه ی ملی را در نهادینه سازی فرهنگ قرآنی چه گونه ارزیابی می کنید؟ صدا و سیما در پرداختن به مسائل قرآنی نقش تبلیغی نسبتاً خوبی داشته است؛ اما متأسفانه در بخش فنی و تخصصی با مشکلات ریشه ای مواجه هستیم.
 

چه انتظاری از مسئولان قرآنی، فرهنگی و اجرایی دارید؟ اصلی ترین انتظار ما از مسئولان این است که در برنامه ریزی، تعیین بودجه و... نگاه و توجه ویژه ای به حوزه قرآن داشته باشند.
 

یکی از عوامل جذب جوانان به سمت قرآن، میزان لذت بردن از دیدن و شنیدن و خواندن قرآن که متأسفانه چنین حسی در جوانان ضعیف است؛ از این رو لازم است که برای راه یافتن پیام قرآنی به دل جوان و نوجوان، از طرح های جدید استفاده کرد؛ الان در جهان پیشرفت های زیادی در روش های آموزش به کودک و نوجوان حاصل شده؛ روش هایی که در عین جذابیت، باعث تثبیت و ارزش گذاری در ذهن آن ها می شود؛ اگر ما به این عامل جذاب سازی توجه نکنیم، موفق به تربیت اسلامی ماندگار فرزندان مان نخواهیم بود.
 

پایان پیام/