محرم درمازندران و آئين هايي با قدمتي چند صد ساله

خبرگزاري شبستان – مازندران؛

شیوه‌های مرسوم عزاداري سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين(عليه السلام) هر منطقه و استان مراسم های متفاوت بوده و حضور حداكثري اقشار مختلف اعم از پیر وجوان، كودك و نوجوان، مرد و زن نقطه عطف تمامي مراسم هاي سوگواري و عزادارای امام سوم شيعيان و ياران آن حضرت است كه هرسال با شكوهتر از سال گذشته در مساجد، تکایا، خیابان ها برگزار می شود.

 

با وجود گذشت یک هزار سال از مصیبت شهادت امام حسین(علیه السلام) و یاران وفادارش، نه تنها از عمق این حادثه کاسته نشده، بلکه هرچه می‌گذرد، قلمرو عاشورا گسترده‌تر شده و آئین‌های عزاداری باشکوه بیشتری برگزار می‌شود.

 

مازندراني هاي محب علي(عليه السلام) و آل علي قبل از شروع ماه محرم با غبارروبی مساجد و نصب پرچم های عزاي امام حسین (علیه السلام) در سطح روستاها و شهر، تكايا، حسينيه ها، زينبيه ها، مساجد، ادارات و دستگاه هاي اجرايي و حتي خانه هاي خويش به استقبال ماه محرم می روند.

 

اهتزاز پرچم ها و بیرق هاي مشكي و نصب پارچه نوشته هایی از سخنان امام حسین (علیه السلام) و تكاپوي هيئت ها براي تهيه مايحتاج مراسم هاي عزاداري و اطعام دهي محرم و صفر، پخش نواهاي مداحي مداحان اهل بيت(عليهم السلام) از مساجد، اتومبيل ها و مراكز فروش اين اقلام فرهنگي ديني، حماسه عاشورا را در اذهان مردم زنده مي كند.

 

مردمان اين ديار با تميز كردن ظروف آشپزخانه مساجد، تكايا، حسينيه ها و امامزادگان خود را آماده پذيرايي از مهمانان امام حسين(عليه السلام) مي نمايند، عده اي در روزهاي پايان ذي الحجه كه به محرم حسيني ختم مي شود نذري پخت مي كنند و كوي و برزن را مملو از شور حسيني مي نمايند.

 

كودكان و نوجوانان براي مشاركت در عزاداري محرم و خدمت به عزاداران حسيني از يكديگر سبقت مي گيرند و زنان زحمت كش و سخت كوش مازندران ديارعلويان كه 10هزار و 400شهيد دوران دفاع مقدس و 33شهيد مدافع حرم را در دامان خويش پرورش دادند نيز با برپايي جلسات خانگي همانند حضرت زينب(سلام الله عليها) پيام عاشورا و هدف امام حسين(عليه السلام) از قيام را سينه به سينه نقل مي كنند تا با گوشت و پوست فرزندانشان آميخته شود.

 

مجالس عزاداري امام حسين(عليه السلام) و ياران آن حضرت در مازندران به مدت 2ماه به طول مي انجامد و در طول محرم و صفر از نماز صبح تا پاسي از شب با حضور روحانیون و مداحان ادامه دارد.

 

 مازني ها با برگزاری آئین های سنتی اعتقادات و باورهای دینی و مذهبی خود را به اهل بیت(عليهم السلام) نشان می دهند و اين آئین های سنتی از پدران و نیاکان ما با گذشت چندین سال و با وجود تهاجم فرهنگی و با بکارگیری طرق های مختلف تجددگرایی و مدگرایی، به نسل های جدید رسیده است.

 

تکیه دوستن«بستن»

مردم مازندران دو تا سه روز پیش از ماه محرم به جهت آماده سازی مقدمات مراسم عزاداری غبارروبی، آراستن و آذین بندی تکایا را به اجرا درمی آورند.

 

دسته های عزاداران در این استان نشانه هایی شامل بیرق، کتیبه، علم، شش گوش، کتل و چهل چراغ را با خود حمل می کنند که با اجراي آئين «تكيه دوستن» آمداه مي شود.

 

نذر روسری

اين سنت ديرينه در برخي از روستاهاي مازندران همانند روستای کلوده شهرستان محمودآباد از سال های دور به اين صورت كه علمی را با روسري هاي نذري تزئين مي كنند، اجرا مي شود. مردم در صورت برآورده شدن نذرشان، يك روسري به علم مي بندند.

 

قلک شکنی

آئيني سنتي كه به همت اقوام مختلف در مازندران با هدف جمع آوري نذورات عاشقان و دلسوختگان مكتب اهل بيت(عليهم السلام) برگزار مي شود. در این آئین، پول هایی که طی یک سال از محرم سال گذشته تا محرم سال بعد در قلک ها، جمع آوری شده با باز کردن قلک ها اجرا مي شود و پول ها برای برپائی مجالس عزاداری امام حسین (علیه السلام)  و یاران آن حضرت، استفاده می شود.

 

روضه خواني

مردم شهرها و روستاهاي مازندران با جانمايي يك مبنر کوچک دو پله ای در بزرگ ترین اتاق منزل خويش با دعوت از يك واعظ و سخنران ذکر مصایب و مناقب امام حسین(عليه السلام) و یاران آن حضرت را بصورت يك دهه يادآور مي شوند و عمدتا با حضور بانوان برگزار مي شود.

 

طعام دهی(فرمابزوئن)

سنت طعام دهی (فرمابزوئن) یک سنت کهن و دیرین است كه در روز عاشورا ساکنان شهر و روستا با هزینه شخصی از عزاداران حسینی برای صرف ناهار در منازل خود دعوت به عمل می آورند .

 

تعزيه خواني

تعزیه نوعی نمایش مذهبی و سنتی است که معمولا در آن واقعه‌ی عاشورا و شهادت امام حسین (عليه السلام) و یاران آن امام همام به تصویر کشیده می‌شود. این نمایش منظوم که شبیه‌خوانی نیز نامیده می‌شود سابقه‌ زیادی در شهرها و روستاهاي مازندران دارد و یکی از روش‌های عزاداری و عرض ارادت به ساحت اهل بیت (علیهم‌السلام) محسوب مي شود.

 

اشك ريختن مخالف خوانان تعزيه در سوگ اباعبدالله (عليه السلام) و مظلومیت اهل بیت (عليهم السلام) یکی از تاثیرگذارترین صحنه‌های یک مجلس تعزیه بشمار مي رود.

 

قوم بنی اسد

مراسم قوم بنی اسد یکی از مراسم ماه محرم است که در شهرهای مازندران اجرا می شود به این صورت که گروهی با لباس سفید به راه می افتند بیلی را در دست دارند و تابوتي را به صورت سمبلیک و به ياد اينكه شهداي كربلا تشييع نشدند، حرکت می دهند.

 

كرب زني

کرب یک قطعه چوب تراشیده به اندازه ای است که در کف دست جای می گیرد و خط بیرونی آن صاف است و از پشت آن بندی دارد که به پشت دست می افتد. کرب در کف دست قرار می گیرد و انگشتان برگرد آن حفاظ می شوند. برخي مردم مازندران یک جفت کرب را در دست می گیرند و با آهنگ نوحه آنها را برهم می کوبند.

 

گهواره بندی(گره بندی)

سنت مذهبی گهواره بندی (گره بندی) از سنت های عزاداری ماه محرم در برخي از روستاها و شهرهاي مازندران است که از سالیان دور در روز عاشورا برگزار می شود، کودکان این روستا در این روز گهواره ای را به نام گهواره حضرت علی اصغر (علیه السلام)  با پارچه ای سبز تزیین کرده و این گهواره را با نوحه خوانی و زنجیرزنی همراهي مي كنند.

 

کرنا نوازی

مراسمی است که در روز عاشورا در رثای اباعبدالله الحسین (علیه السلام) و اهل بیت(عليهم السلام) جهت پاسداشت و زنده نگهداشتن قیام عاشورا در غرب مازندران نظير منطقه تنکابن آخوندمحله، نارنج بن، تالش محله، کپوک و سادات محله و بخش هایی اجرا می شود.

 

منبرکشی

آیین مذهبی منبرکشی از جمله مراسم ایام محرم است که در محله قدیمی شهر ساری اجرا می شود و افرادی که خادمان منبر هستند و نسل به نسل منبر را نگهداری می کنند، این مراسم را به اجرا در می آورند که می توان به مراسم منبرکشی خانه علمدار در کوچه سیزده پیچ ساری اشاره کرد.

 

سقانفار (سقا تالار)

سقاتالارها یا همان سقانفارها، در کنار حسینیه ها به يادآوري نقش سقای کربلا حضرت ابوالفضل (علیه السلام) توجه دارد. زمین سقانفارها موقوفه حضرت ابوالفضل(عليه السلام) است و به ابوالفضلی شهرت دارد.

 

معماري و عزاداری ها در سقانفارها ويژه مازندران است و در آستانه محرم با پارچه های سبز و سیاه پوشانیده می شوند.

 

نخل گرداني

نخل، تابوت بزرگ و بلندی است که بر آن خنجر و شمشیر و پارچه های قیمتی بسته شده و در روز عاشورا به عنوان نمادی از تابوت امام حسین (علیه السلام) حرکت داده می شود، نخل نماد تابوت امام حسین است و چون در زمان های قدیم برای تزئین تابوت از برگ های درخت خرما استفاده می شد؛ نام نخل را برای خود جاودان ساخت.

 

این مراسم در برخي روستاهاي مازندران نظير روستای «نوا» شهرستان آمل با قدمتی 600ساله  و در روستای اورتشت شهرستان محمودآباد با 100قدمت برگزار می شود. نخل در میان بوی اسپند حركت داده مي شود و صحنه ای بی بدیل و شورانگیز خلق می کنند.

 

شام غریبان

عزاداران امام حسین(عليه السلام) پس از 10 روز عزاداری برای امام سوم شيعيان و ياران آن حضرت، با حضور در خیابان ها، تکایا ومساجد برای این امام همام مراسمي با عنوان شام غریبان بصورت دسته روي و سينه زني برگزار مي كنند. این مراسم در همه شهرها، بخش ها و روستاهای استان مازندران مرسوم است.

گزارش: سودابه احمدپور ملكشاه