آغاز سوآپ نفتی

خبرگزاری شبستان – گروه سیاسی: سوآپ در لغت به‌معنای معامله پایاپاى (ارز)، معاوضه، عوض کردن، مبادله کردن، بیرون کردن، جانشین کردن و اخراج کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو شرکت برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی) است. قرارداد فوق تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی را که باید پرداخت شود مشخص می‌کند. معمولا محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش‌های آتی یک یا چند متغیر بازار است. اولین قراردادهای سوآپ در اوایل دهه 1980 منعقد شدند. از آن زمان تاکنون بازار سوآپ رشد چشم‌گیری داشته است. در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقّات خارج از بورس به‌صورت سوآپ انجام می‌شود.

بنابراین گزارش، طی سالهای گذشته و با توجه به تحریم های گسترده علیه ایران و همچنین تحریم های که به طور خاص از سال 1389 علیه اقتصاد ملی وضع شد جایگاه سوآپ به عنوان یکی از محل های درآمدی کشور با چالش های جدی رو به رو شد. به طور خاص اتحادیه صادرکنندگان فرآوردهای نفت، گاز و پتروشیمی به عنوان بزرگترین نهاد اقتصادی خصوصی کشور همواره مناسبات نزدیکی را با نهاد های دولتی مربوط داشت اما رکود در عرصه سوآپ منجر به برآورده نشدن شاخصه های برنامه ریزی شده در این بخش را منجر شد. ایران برای سوآپ از بشکه 1.1 دلار دریافت می‌کرد درواقع با سوآپ روزی 200 هزار بشکه نفت کشور می‌توانست 220 هزار دلار روزانه در آمد داشته باشد که با قطع سوآپ از این درآمد کلان محروم شدیم. حال با لغو تحریم ها شرایط برای بازگشت به سواپ فراهم شده است در همین راستا دستور آماده باش برای از سرگیری سوآپ صادر شده است.

این گزارش می افزاید: ایرنا در این رابطه به نقل از حسن باقریان، مدیر خطوط لوله و مخابرات نفت منطقه تهران نوشته است: "دستور آماده باش برای از سرگیری سوآپ صادر شده است. خطوط لوله و تاسیسات انتقال نفت آماده از سرگیری سواپ نفت خام کشورهای حاشیه خرر به جنوب کشور هستند.هم اکنون آمادگی سوآپ (معاوضه) روزانه 120 هزار بشکه نفت خام کشورهای قزاقستان، روسیه و ترکمنستان وجود دارد. ظرفیت فعلی سوآپ ؛ روزانه 500 هزار بشکه است و  اجرای سواپ سبب کاهش هزینه های تامین نفت پالایشگاه های تهران و تبریز می شود. با نصب تاسیسات و خطوط لوله حتی امکان سوآپ برعکس و صادرات نفت به کشورهای حاشیه خزر از طریق این خطوط لوله وجود دارد.

سواپ علاوه بر تامین نفت پالایشگاه های تهران و تبریز، درآمدزایی نیز برای کشور داشت.هم اکنون پالایشگاه تهران ظرفیت استفاده از روزانه 250 هزار بشکه نفت سوآپ را دارد، برای انتقال نفت از جنوب کشور به پالایشگاه تهران، باید به طور همزمان 14 ایستگاه مرکز انتقال نفت فعال باشند که باعث مصرف حجم قابل توجهی سوخت شده و هزینه زیادی را به دنبال دارد، اما برای سوآپ نفت از شمال کشور به پالایشگاه تهران تنها نیاز به فعالیت سه مرکز انتقال نفت است."

یادآور می شود: اجزای تشکیل‌دهنده سوآپ شامل:

1.  دارایی پایه؛ موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. به‌طور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:

· ورقه قرضه با ریسک اعتباری؛

· وام؛

· پرتفوی (سبد دارایی‌ها در بورس) مرجع متشکل از اوراق قرضه و وام‌ها؛

· شاخص مربوط به بخشی از بازار اوراق قرضه؛

·شاخص سهام.

2.  فروشنده سوآپ (Swap Seller)؛ طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می‌کند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته می‌شود.

3.  خریدار سوآپ (Swap Buyer)؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می‌کند، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه‌گذار نیز گفته می­شود.

4.  شخص مرجع یا تعهد مرجع؛ شخص مرجع همان صادرکننده ابزار بدهی است. این شخص می‌تواند شرکت، دولت و یا صادرکننده وام باشد.

5.  صرف سوآپ (Swap Premium)؛ پرداخت‌هایی که به‌وسیله خریدار حمایت صورت می‌گیرد، "پایه صرف" نام دارد و پرداخت‌های احتمالی که ممکن است فروشنده حمایت به پرداخت آنها مجبور شود به "پایه حمایت" موسوم است. خریدار و فروشنده در تاریخ معامله بر روی این صرف به توافق می‌رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می‌ماند.