حجت الاسلام دکتر قاسم ترخان، مدیر گروه کلام و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان با اشاره به اینکه جهاد مولفه ای متشکل از چند قسم است، گفت: جهاد اکبر، جهاد اصغر و جهاد کبیر از اقسام جهاد است که هرکدام تعاریف متفاوتی نسبت به دیگری دارد.
وی ادامه داد: جهاد اکبر همان مبارزه با هوای نفس است که در روایات ما تصریح شده، چنانچه پیامبر اکرم(ص) فرمود: «مَرْحَبا بقَومٍ قَضَوُا الجِهادَ الأصْغَرَ و بَقِيَ علَيهِمُ الجِهادُ الأكْبَرُ.» قيلَ: يا رسولَ اللّه ِ! و ما الجِهادُ الأكْبَرُ؟ قالَ: جِهادُ النَّفْس» «خوشامد مى گويم به مردمانى كه جهاد اصغر را گذراندند ولى جهاد اكبر همچنان بر عهده آنان باقى مانده است.» عرض شد: اى رسول خدا(ص)! جهاد اكبر چيست؟ فرمودند: «جهاد با نفس ».
این پژوهشگر با اشاره به اینکه در آیات مختلفی در قرآن کریم نسبت به مساله جهاد تاکید شده است، گفت: در آیه 52 سوره مبارکه فرقان خداوند می فرماید: «فَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَجَاهِدْهُمْ بِهِ جِهَادًا كَبِيرًا؛ پس از كافران اطاعت مكن و با [الهام گرفتن از] قرآن با آنان به جهادى بزرگ بپرداز». در این تعبیر قرآنی، اشاره به جهاد کبیر است و یقینا مقصود جنگ نظامی نیست بلکه عدم اطاعت از کافران و مجاهدت مدنظر است. البته برخی مفسران امروز این مفهوم کبیر را جهاد علمی و فرهنگی می دانند.
وی ادامه داد: اما غرض از بیان این مسائل رسیدن به این نکته بود که اساسا جهاد علمی جزو مصادیق جهاد کبیر است و به تعبیر برخی این جهاد مطلق است و حتی از جهاد اکبر هم بالاتر است. اما شاید برای بسیاری این پرسش ایجاد شود که این عدم اطاعت از کافران که جهاد کبیر است چگونه محقق می شود؟
حجت الاسلام ترخان گفت: جهاد کبیر از نظر من با پیشتازی در عرصه علم محقق می شود، اگر جوامع از حیث علمی و اقتصادی، قدرتمند نبوده و محتاج به دیگران باشند یقینا از کفار اطاعت می کنند. برای اینکه جهاد کبیر محقق شود چاره ای جز توانمند شدن در عرصه هایی که به آنها اشاره کردم نیست. اگر این چنین شود آن عدم اطاعت از کفار یا همان جهاد کبیر تحقق می یابد.
وی افزود: بارها در فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) شنیده ایم که این روایت را از شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید بیان کردند بر این مبنا که: «العِلمُ سُلطانٌ، مَن وَجَدَهُ صالَ بِهِ، ومَن لَم يَجِدهُ صيلَ عَلَيه؛ دانش، سلطنت و قدرت است، هر كه آن را بيابد با آن يورش برد و هر كه آن را از دست بدهد بر او يورش برند.»
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه گفت: از سوی دیگر اگر بخواهیم به تمدن برسیم، این تمدن در پرتو علم محقق می شود، علم در واقع آن جنبه سخت افزاری تمدن است، آن سبک زندگی و لایه و جنبه نرم افزاری تمدن به حساب می آید، بنابراین، اگر بخواهیم به تمدن برسیم راه تحقق این تمدن آن است که تولید علم داشته باشیم.
وی با اشاره به راهکارهای تولید علم اظهار کرد: یکی از مهمترین راهکارها فراهم سازی ابزار تحصیل علم است یعنی باید امکانات مناسب را تهیه و فضای علمی کشور را سیاسی نکنیم، در فضای علمی آزاداندیشی رواج داشته باشد، به ایده های نو توجه شود، تخبه پروری شود، این موارد چیزهایی است که لازمه تولید علم است یعنی اگر بخواهیم تولید علم داشته باشیم و از حیث علمی رشد کنیم نمی توانیم در فضایی که هیچ امکان و هزینه ای برای تولید علم وجود ندارد، پیشرفت کنیم.
مدیر گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر اینکه باید بتوانیم از فضای مناسب و حداکثر امکانات برای تولید علم بهره مند شویم، ادامه داد: مباحث آزاداندیشی و نخبه پروری و توجه به نخبگان از اقتضائات تولید علم است، اگر این رویکرد را داشته باشیم جهد علمی محقق می شود و در واقع مصداق آن جهاد کبیر می شود که قرآن گفته است و زمینه را فراهم می کند که از کفار اطاعت نکنیم.
وی با اشاره به نقش تولید علوم انسانی اسلامی در شاکله جهاد علمی و تمدن سازی خاطرنشان کرد: اکنون با آن نقطه مطلوب فاصله داریم. ما باید برای تحقق جهاد کبیر و جهاد علمی سراغ تمدن اسلامی برویم که لازمه آن تولید علوم انسانی بومی است.
نظر شما