به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، نهم ذیحجه را «عرفه» می نامند؛ مرحوم شیخ عباس قمی درباره شب عرفه می گوید: «از لیالی متبرّکه و شب مناجات با قاضی الحاجات است و توبه در آن مقبول و دعا در آن شب مستجاب است. و کسی که آن شب را به عبادت بسر آورد، اجر و پاداش هفتاد سال عبادت را دارد. روز عرفه از اعیاد عظیمه [و بزرگ] است، هر چند به اسم عید نامیده نشده و روزی است که حق تعالی بندگانش را به عبادت و طاعت فراخوانده و سفره های جود و احسان خود را برای آنها گسترده و شیطان در این روز تحقیر و رانده شده و خشمناک است. علاوه بر این روز عرفه در لسان اهل بیت(علیهم السلام) نیز از جایگاه و شان و منزلت والایی برخوردار است.
از این رو، بر آن شدیم تا به مناسبت فرا رسیدن این روز با دو تن از کارشناسان درباره وجوه عرفانی روز عرفه و تمایز آن با نسخه های تجویزی شبه عرفان ها به گفت وگو بنشینیم که در ذیل از نظرتان می گذرد:
حجت الاسلام رودگر، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، با اشاره به ویژگی های نیایش برتر اظهار کرد: یک نیایش برتر با مختصات الهی و اسلامی از دو بعد قابل بررسی است، یک جنبه آن مربوط به خود آن نیایش، محتوا، کمیت و کیفیتی می شود که در آن مندرج است و جنبه دیگر به نیایش کننده بر می گردد.
وی ادامه داد: هر نیایشی در دین مبین اسلام به ویژه نیایش های مأثور از معصومان(علیه السلام) نورانی است و برای ما مغتنم و سبب معرفت افزایی است. نیایش ها می توانند تحول زا باشند به گونه ای که متن زندگی ما را دچار تحول کرده و دگرگونی های کیفی در راستای تعالی دینی و اسلامی و یک زندگی معنادار داشته باشند و سبک زندگی ما را اسلامی کنند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: در میان نیایش هایی که از اهل بیت(ع) به ما رسیده است برخی از برجستگی خاصی برخوردارند مثلا مناجات شعبانیه، دعای کمیل، یا مناجات خمسة العشر امام زین العابدین(ع) یا دعای عرفه،، همچنین سایر ادعیه نظیر دعای سحر، دعای ابوحمزه ثمالی و بسیاری از نیایش هایی از این سنخ که همه جانبه هستند می توانند تحولات عقلی و عاطفی را حتی در لایه های بیرونی زندگی ما ایجاد کنند.
حجت الاسلام رودگر در ادامه به ویژگی های نیایش گر اشاره و بیان کرد: فردی که به نیایش می پردازد باید آداب و اسرار نیایش را بفهمد و درک کند و بر اساس آن آداب و اسرار به نیایش بپردازد، نیایش آداب ظاهری و باطنی دارد پس نیایشگر باید از نظر ظاهری نیز خود را آماده کند و آراسته باشد، وضو داشته باشد، رو به قبله باشد و وضعیت فیزیکی و جسمانی لازم برای نیایش را داشته باشد.
این محقق افزود: همچنین، فرد نیایش گر از نظر باطنی باید کاملا حواسش را متمرکز به دعا کند و انگیزه و نیت الهی داشته باشد و قرب به خدا را منظور و مقصود خویش قرار دهد و با نیایش ها به دو گونه برخورد کند.
وی در این راستا تصریح کرد: آنچه که نیایش گر باید به آن توجه کند دو وجه و گونه دارد، یک گونه عمومی و عرفی است یعنی دعا را برای معرفت افزایی خود بخواند، گونه دوم آن است که در فرازها های دعا تفکر و اندیشه کند. یک نیایش گر باید به لحاظ باطنی با این حقایق وجودی نیایش ها نیز ارتباط برقرار کند و نیایش را فقط برای آرامش درونی خود نخواند که البته این نگاه نیز مغتنم است ولی دعا را از آن جهت هم بخواند که این دعا در متن زندگی او تاثیر بگذارد.
حجت الاسلام رودگر با تاکید بر اینکه فرد نیایشگر باید بتواند بعد از اتمام نیایش رفتار خود را تغیر دهد، افزود: با این وصف نیایشگر باید ادعیه ای که می خواند را در زندگی واقعی خود به کار ببندد و صرفا به گرفتن حالت معنوی و آرامش درونی اکتفا نکند که البته این قطعا خوب است یعنی فرد دعا را بخواند که در او تحول ایجاد کند و عامل تزکیه نفس اش باشد، اما در کنار این رویکرد باید این نیایش در افکار و اخلاق و افعال او تاثیر عملی داشته باشد، مثل نماز که فقط خم و راست شدن و دعا و مناجات نیست، ما نماز می خوانیم که «تنهی عن الفحشا و المنکر» محقق شود، از این رو، نماز نیز نوعی نیایش است.
این گزارش می افزاید: در ادامه حجت الاسلام بهرام دلیر نقده ای، کارشناس و پژوهشگر حوزه عرفان با اشاره به دعای «عرفه» گفت: این دعا به نوعی تجلی معرفت و عرفان اسلامی است. تمامی مناسک حج، مشعر، منا، صفا، مروه و... هرکدام در واقع مصادیقی از عرفان اسلامی به شمار می روند اما عرفات و عرفه ویژگی خاصی دارد. وجه تسمیه عرفه را گاها این گونه بیان می کنند که انسان خود را در اینجا می شناسد. اما وجه تسمیه دیگر آن است که آدم و حوا یکدیگر را در این محل شناختند.
وی با بیان اینکه عرفه با بحث های معرفتی و عرفانی عجین شده است، تصریح کرد: دعای عرفه از حضرت حسین بن علی (ع) در واقع نیایش عبد با حق است. نمود کامل عرفان را می توانیم در این دعا بیابیم چرا که از اصلی ترین مباحث عرفان اسلامی اول توحید، دوم اسما حسنی الهی و سوم انسان کامل است که این سه عنصر به صورت واضح در دعای عرفه وجود دارد.
حجت الاسلام دلیر با تاکید بر اینکه این سبک عرفان اسلامی هیچ ارتباطی با عرفان های امروزی ندارد، گفت: هیچ کدام از عرفان واره ها، عرفان های کاذب، عرفان های شبه قاره هند، عرفان های جنوب شرق آسیا، عرفان های آمریکای لاتین ارتباطی با با سبک و سیاق عرفان اسلامی ندارند و اگر آنها را عرفان بخوانیم در واقع جفا به دانش عرفان کرده ایم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه عرفان های نوظهور نه تنها با عرفان اسلامی که با عرفان مسیحی نیز جور در نمی آیند، تصریح کرد: علت این عدم سازگاری آن است که در عرفان های نوظهور رسیدن به خدا تعریف نشده است در نتیجه فرق جوهری میان این عرفان ها و عرفان اصیل اسلامی وجود دارد. متاسفانه امروز برخی از مترجمان چنان از پائولو کوییلو می گویند که خود او هم هرگز تصور نکرده است که تا این اندازه جایگاه عارفانه داشته باشد!
نظر شما