خلع قدرت روحانیت پس از پیروزی، مشروطه را به انحراف کشاند

حجت الاسلام امیرعلی حسنلو، مدیر گروه مطالعات حوزه با تشریح جریان انقلاب مشروطه و نقش روحانیت در آن به خبرنگار شبستان گفت: براساس شواهد تاریخی نقش محوری روحانیت در آغاز و شکل گیری قیام مشروطه قابل انکار نیست و مورخان معاصر و صاحب نظران مسایل سیاسی بر این مساله اتفاق نظر و اعتراف دارند حتی ستارخان، خود بارها اعلام کرد که من به دستور علما در قیام مشروطه فعال هستم و حکم علمای نجف را اجرا می کنم یا جامعه تجار و بازرگانان ایران، حکم روحانیت را متمسک خود برای شرکت در انقلاب مشروطه می دانستند.

وی افزود: انقلاب مشروطه دو شان داشت شان نفی که مربوط به نفی استبداد و استعمار بود یعنی یکی از اهداف رهبران انقلاب مشروطه، نفی استبداد و استعمار بود و شان دوم، شان اثباتی که آن را باید در اندیشه رهبران مشروطه یعنی علما جستجو کرد.

حجت الاسلام حسنلو با اشاره به نقش و جایگاه مهم و حساس روحانیت در نهضت مشروطه خاطرنشان کرد: علما در انقلاب دو نقش بزرگ بر عهده داشتند 1- فرهنگ سازی و آگاهی دهی به مردم درباره صدماتی که استعمارگران از طریق نفوذ در بدنه حکومت سلطنتی، به کشور وارد می کردند و امتیازات ویژه ای که از دولتها می گرفتند 2- رهبری، هدایت و ساماندهی انقلاب.

وی با تشریح وضعیت فرهنگی و اجتماعی ایران در دوره قاجار گفت: تا زمان ظهور مدارس و شیوه آموزشی جدید در دوره قاجار، تنها قشر فرهنگی کشور، علمای تحصیلکرده در حوزه های علمای بودند دوره قاجار به دلیل ظهور اندیشه های امپریالیستی، سلطه جویی و پدیده استعمار از نظر فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دوره خاصی در تاریخ ایران است.

در این زمان استعمارگران غرب برای شکستن هیمنه جهان اسلام و جلوگیری از نفوذ و گسترش فرهنگ اسلام، به فکر تجزیه و سلطه بر کشورهای اسلامی افتادند.

مدیر گروه مطالعات حوزه تصریح کرد: در برنامه ریزی های استعمارگران، کشور ایران به عنوان یک کشور مهم و استراتژیک نقش کلیدی در امنیت و توازن قوا، در خاورمیانه داشت علاوه بر این ایران یک راه سوق الجیشی برای نفوذ به شبه قاره هند بود و انگلیس و روسیه برای نفوذ در این منطقه با هم رقابت می کردند لذا نفوذ، تسلط و تجزیه ایران یکی از اهداف انگلیس و روسیه بود.

حجت الاسلام حسنلو افزود: دوره قاجار دوره اوج نفوذ استعمار در ایران است در این دوره دولتهای انگلیسی و روس، امتیازات مالی و سایسی ویژه ای در قالب قرار داد، از ایران گرفتند و براساس این قراردادها ایران به صورت رسمی مورد غارت قرار گرفت.

وی فقدان علم و آگاهی مردم را عامل اساسی عدم مقابله با این مسایل دانست و گفت: علما برای آغاز انقلاب مشروطه و تغییر وضعیت کشور و کاستن از نفوذ بیگانگان، فعالیت خود را آغاز کرده و از طریق مهمترین رسانه دوره قاجار و مشروطه یعنی منبر مردم را در جریان اتفاقات و مسایل کشور قرار دارند اعتراض ها در تهران بیش از سایر شهرها بود اگرچه جرقه مشروطه در کرمان زده شد در نتیجه توهین به علما و درگیری های تهران، مردم اعتراض کرده و علما نیز با حمایت مردم به تحصن نشستند از جمله علمای بزرگ و موثر در مشروطه آیت الله بهبهانی بود که نقش عمده ای در مشروطه تهران داشت.

نقش بهبهانی در مشروعیت بخشیدن به مشروطه خودنمایی کرد

حجت الاسلام حسنلو با بیان این نکته که مردم ایران همواره برای شرکت در هر فعالیت اجتماعی منتظر حمایت و تایید علما و روحانیت بوده است، خاطرنشان کرد: این نکته به روشنی در تاریخ ایران قابل مشاهده است که هر انقلاب و نهضتی در ایران برای پیروزی نیاز به مشروعیت دارد و مردت تا زمانی که علما و روحانیت یک فعالیت اجتماعی را تایید و حمایت نکنند، در آن شرکت نکرده و آن را حمایت نمی کنند در چنین شرایطی آیت الله بهبهانی با نفوذ کلام و شخصیت مردمی خود، تاثیر فراوانی در مشروعیت بخشیدن به نهضت مشروطه داشت.

مدیر گروه مطالعات حوزه افزود: البته در میان علما مخالفت هایی هم وجود داشت و دلیل آن نیز نگرانی از نفوذ بیگانگان در جریان نهضت بود چنان که بعدها نیز همین اتفاق رخ داد.

بنابراین شیخ فضل الله نوری شرایطی را اعلام کرده و گفت من با این نوع مشروطه موافق هستیم علمای دیگر نیز مشروطه را تبیین کرده و مطابقت آن را با اصول اسلامی خواستار شدند در همین زمینه آیت الله نائینی از مراجع بزرگ نجف کتاب تنبیه الامة را نوشت.

وی خاطرنشان کرد: حضور علما در صف اول نهضت، به مردم نیز شور و هیجان می بخشید روحانیت شهدای زیادی را تقدیم انقلاب مشروطه کرد از جمله ثقه الاسلام، از علمای بزرگ تبریز که اولین شهری بود که حمایت خود را از مشروطه در تهران اعلام کرد خیزش های مردمی به رهبری آیت الله بهبهانی در تهران، حمایت مردم و علما در دیگر شهرها از جمله تبریز، اصفهان، شیراز و مشهد را به دنبال داشت و پس از آن نیز علمای نجف به پا خواسته واز مشروطه اعلام حمایت کردند در نتیجه مظفرالدین شاه در 13 یا 14 مرداد 1324 فرمان مشروطه را صادر کرد.

حجت الاسلام حسنلو در ادامه از آیت الله بهبهانی به عنوان یکی از رهبران بزرگ مشروطه یاد کرد و گفت: ویژگی هایی مانند رهبری قوی، پایبندی به اصول ارزشی، مردم داری و صاحب نفوذ بودن در میان مردم از خصوصیات بارز مرحوم بهبهانی بود که موجب جذب برای شرکت در قیام مشروطه می شد.

ویژگی دیگر او شجاعت در مخالفت با نمایندگان استبداد و استعمار بود که مردم را نیز هدایت و تحریک می کرد و همین ویژگی عامل ترور و شهادت بهبهانی به دست افرادی مانند تقی زاده شد.

وی خاطرنشان کرد: بدون بهبهانی سرنوشت مشروطه در تهران نامعلوم بود لذا می بینیم که پس از شهادت او، آیت الله طباطبایی نیز از صحنه خارج و مشروطه به دست بیگانگان افتاد و از مسیر خود منحرف شد.

پایان پیام/