نفس حیا را با اندیشه های بی حیا قطع نکنیم!

خبرگزاری شبستان: بیشترکارشناسان معتقدند آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی، ریشه در درون انسان دارد. به عبارتی دیگر انسان ها زمانی می توانند از خطوط قرمز مرزهای اجتماعی عبور کنند که قبح یک ناهنجاری برایشان ازمیان رفته باشد. پایه های زندگی یک شهروند بی قانون بر بی اعتنایی به تمام قوانین وعرف های پذیرفته شده استواراست. عمل نکردن به شئونات اصیل برای او ننگ نیست؛ حالتی است که از آن به بی حیایی یاد می شود.

حیا حالتی درونی است. نیرویی بازدارنده و مانعی محکم درمقابل تصمیمات غیرعقلایی وغیر اخلاقی انسان. در واقع حیا ارتباطی تنگ، با نیروی عقل دارد.

فروغ نیلچی زاده کارشناس دینی پیرامون تعریف حیا می گوید: حیا از ویژگی شخصیتی فرد نشأت می گیرد. حیای ممدوح اهل بیت(ع) همان رویه حیا کردن از زشتی ها است. به عبارتی دیگر فرد به وسیله حیا، خود را مقابل بدی ها و زشتی ها مراقبت می کند. هرچه ظرفیت حیای فرد بالاتر رود ظرفیت هوش معنوی، هوش اخلاقی و هوش هیجانی او نیز بالاتر می رود. لذا در روایات داریم «هرچه حیای فرد بیشتر باشد، قوه عقل او بیشتر است.»، به این معنا که او قدرت تعقل بیشتری خواهد داشت. به این وسیله هوشمندی و ایمان فرد نیز افزایش می یابد.

وی معتقد است؛ حیا سرمایه انسان مؤمن است و ادامه می دهد: حیا نشانه اقتدار روحی فرد می باشد که نیازمند کسب است. هرچه به سرمایه حیای فرد اضافه شود، دو سرمایه دیگر او یعنی عقل و ایمان نیز تقویت می شوند.

معصومه حاج حسینی، نیز حیا را مانعی بزرگ در برابر ابتلا به انواع رذائل اخلاقی و اجتماعی می داند و معتقد است: حیا موجب میلاد یک جامعه اخلاقی می شود. به گفته وی حیا مصداقی از تقوا است؛ یعنی همان پایبندی به قوانین شرع.

حیای اندیشه
همان طور که درمطالب فوق اشاره شد، باورهای درونی، مهم ترین عامل، تعیین خط و مشی زندگی انسان ها و حیای اندیشه والاترین نوع حیا است. دراین بعد از حیا، مقام دل و مقام فکر با هم جمع می شود.عقل و دل در بیشتر اوقات با هم دیده می شوند؛ به این معنا که عقل و دل فرماندهان وجود انسان هستند. حیای در این حیطه ها مهم تر، ارزشمندتر و تأثیر گذارتر است. چیزی که دین از انسان خواسته این است که حتی در خیال و اندیشه به زشتی ها و گناه فکر نکند، زیرا فکر زیاد به عمل ناپسند، موجب عمل به آن می شود.

نیلچی زاده دراین باره می گوید: عواملی مانند وجود فیلم های غیر اخلاقی، دیدن برخی تصاویر، حتی شنیدن بعضی اخبار در این بی حیایی موثر است. به همین خاطر خداوند یکی از گناهان بزرگ را ترویج گناه در میان جامعه معرفی می کند، که به دنبال آن گناه در جامعه عادی می شود. سخت ترین و آسیب رسان ترین بخش همین است، که فکر کنیم، فکر کردن به گناه عیب نیست. به گفته حضرت عیسی (ع): « اگر گناه مانند آتش است، فکر گناه مانند دود است.»

مهم ترین آسیب های اجتماعی بی حیایی
بی حیایی به شکل مستقیم در بروز ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی موثراست. بی حرمتی و بی توجهی به ارزش های اجتماعی نشانه اصلی افراد بی حیاست. امنیت در این جامعه ضایع می شود و گناه امری عادی تلقی خواهد شد.

زمانی که در جامعه بی حیایی عرف و کم حیایی ترویج شود، انسان ها از کرامت نفس فاصله می گیرند وزمینه پست شدن فراهم می آید. افراد پست انسان هایی هستند که هیچ حرمتی را نگه نمی دارند وهیچ ناظری را محترم نمی شمارند. کسی که حرمت و کرامت نفس نداشته باشد برای خودش حرمتی قائل نیست و طبیعی است که برای دیگران هم حرمتی نخواهد داشت.

نیلچی زاده با اشاره به هنجارشکنی های برخی افراد در جامعه گفت: هر گاه بی حیایی در فردی به وجو آید به خود اجازه می دهد تا هم نوع خود را به بدترین شکل از پای در آورد. یا با اسید به صورت انسانی دیگر آسیب برساند. دومین آسیب ویژه بی حیایی نداشتن واهمه از بی آبرویی است. فرد بی حیا بی توجه به وجه اجتماعی دست به بسیاری اعمال می زند؛ چنین فردی به بدی های خود و اعمال ضد ارزشی مفتخر است. و حتی کار به جایی می رسد که مایل است دیگران او را به بدی بشناسند. در نتیجه خوبی ها در جامعه محدود می شوند و فردی که به شئونات پای بند باشد خجلت زده می شود.

در روان شناسی از آبرو و اعتبار اجتماعی به عنوان فشار مثبت اجتماعی یاد می شود. یعنی چیزهای خوب جزو آبروی اجتماعی به حساب می آید. افراد به خاطر نگاه های اجتماع هم که شده سعی در خوب جلوه کردن دارند. در نتیجه بی آبرویی دررشد انواع بزه و انواع جرائم و انواع بد رفتاری ها و بد گفتاری ها خودش را نشان می دهد. به عنوان مثال اگر فردی تنها در منزل شخصی به کار بدی مبادرت می کرد افراد خانواده او را دعوت به سکوت می کردند که آبروی خانواده در خطر است، اما زمانی که آبرو مندی اهمیت خود را از دست دهد مشاهده می کنیم، به راحتی در عرصه اجتماعی افراد به یکدیگر ناسزا می گویند که نشانه بی حیایی است. با توجه به این مسئله باید گفت بی حیایی زمانی بوجود می آید که پای فعل قبیح در میان باشد.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به گسترش قبح در جامعه افزود: زمانی که افراد در جامعه کلمات زشت را زیاد بشنوند، بد رفتاری و بد گفتاری را زیاد ببینند و شاهد نمادهای بد پوششی وآرایش های زننده باشند، نتیجه آن از میان رفتن عنصر بازدارندگی است. یعنی حضور و نظارت دیگران مانع نیست، چون فرد بی حیا شده است. آن زمان است، که شاهد پخش فیلم بی حیایی فرد در محیط وب هستیم.

حیا نیازمند پانسمان اجتماعی است
از دیدگاه روان شناختی بی حیایی نشانه هایی دارد: ابتدا اینکه فرد متأثر نخواهد شد. در مقابل فرد با حیا از اینکه در حال ارتکاب فعل زشتی دیده شود، خجالت می کشد که البته با ارزش است؛ اما فرد بی حیا به عکس نه تنها متأثر نمی شود، گاهی به عمد عمل زشت را در حضور دیگران انجام می دهد. در احادیث آمده که «انسان بی حیا باکی ندارد که او را هنگام ارتکاب عمل زشت ببینند.»

وی برای برطرف شدن چنین حالتی از جامعه می گوید: این ظرفیت باید اطلاح شود تا مردم از اینکه به زشتی شناخته شوند و زشتی آن ها دیده شود، شرم داشته باشند. این حیا باید در افراد جامعه ایجاد شود و برای درمان این موضوع به پانسمان اجتماعی نیازمندیم.

حاج حسینی از کارشناسان حوزه اجتماعی در این رابطه می گوید: از برجسته ترین آثار اجتماعی حیا همان عفاف و ایجاد حریم در روابط زن و مرد است. اگر خانواده را واحد اصلی سازنده در هر جامعه در نظر بگیریم شهروندانی که به صفت حیا زیبنده هستند، در جامعه حضور می یابند. این حریم ها در تمام ابعاد آن مد نظر است؛ روابط کاری، تحصیلی و به طور کلی آمد و شدهایی که برای تأمین نیازهای زندگی صورت می گیرد.

عدم امنیت ثمره رواج بی حیایی در جامعه
این کارشناس دینی با به چالش کشیدن برخی روابط زنان و مردان در محیط های اجتماعی گفت: ظرف ذهنی و فکری هر انسان به اندازه ای مشخص گنجایش دارد. به عنوان مثال زن یا مردی که درمحیط کار در اثر رابطه نامناسب با همکار خود این ظرف وجودی را از کلماتی که بار عاطفی دارند پر کند، در زمان مواجه شدن با اعضا خانواده دیگر توان ابراز محبت و حتی دریافت محبت را ندارد. این آسیب جدی زمانی اتفاق می افتد که زن و مرد نامحرم در محیط کار ساعاتی را به تنهایی سپری کنند. مطابق حدیث شریف «هر زمان که زن و مرد نامحرم تنها در اتاقی باشند، نفر سوم شیطان خواهد بود.»، شیطان به طور قطع بی کار نیست. ابتدا حیای کلام را ازبین برده، سپس نگاه های معنی دار بین آن ها به وجود می آید. درنهایت امکان بروز روابط نامشروع به وجود خواهد آمد. این یکی از آسیب هایی بی حیایی در جامعه است که مستقیما به تزلزل خانواده منجر می شود.

حاج حسینی در زمینه باز شناسی آسیب های اجتماعی جامعه بی حیا می گوید: در جامعه بی حیا امنیت، اولین ارزشی است که مورد خدشه قرار می گیرد.عدم وجود امنیت حوادثی مانند حمله به امر کننده به معروف را به وجود می آورد. هرچه جامعه بر بی حیایی و نمودهای کم حیایی اصرار کند، جرم در آن افزایش می یابد.

بی باکی و گستاخی محصول بی حیایی
جامعه مبتلا به آفت بی حیایی، از افرادی تشکیل شده که با وجود مراقبت های اجتماعی باز مرتکب اعمال منافی اخلاق می شوند. به همین خاطر حتی با حضور پلیس دست به جنایت زده و تنها، تخلیه روانی و ارضای خویش را محترم می دانند.

نیلچی زاده دومین ویژگی انسان های بی حیا را، گستاخی و بی باکی عنوان می کند و می افزاید: اگر کسی به دیدن تصاویر ضد اخلاقی عادت کرده و در وسائل شخصی مانند رایانه و تلفن همراه از این نمونه ها داشته باشد ولی ظرفیتی ازحیا دروجود داشته باشد، هنگام ورود کودک کم سن و سال حیا می کند و تصاویر را تغییر می دهد. اما برخی افراد نه تنها حیا نمی کنند، بلکه دیدن این تصاویر برای کودکان را روشی در جهت عادی سازی می دانند.

به گفته وی، افراد بی حیا برای حضور دیگران ارزش قائل نیستند و نام عمل گستاخانه خود را شجاعت می گذارند. مصداق این قضیه جریان فیلم سازی هالیود است. ساخته های این بمب تبلیغاتی دقیقا در مسیر گستاخ کردن افراد است.

به کرات شاهد بوده ایم کارگردان های آمریکایی، وابسته به سیاست صهیونیستی هالیوود، با نمایش جلوه های بی حیایی آن هم به شکلی خارج از حد و مرز رسانه ای، فرهنگ زشت آزادی های جنسی را ممدوح و بی عیب معرفی می کنند. نگاه مخاطب ابتدا این صحنه ها را در ذهن بارها و بارها مرورمی کند تا جایی که قبح آن در درون از بین رفته و دست آخر در جامعه شاهد انواع جرائم تجاوز و بی عفتی و خیانت می شویم.

رضایت خاطراز انجام فعل زشت ویژگی فرد بی حیا
جسارت فرد بی حیا تا جایی پیش می رود که از کار زشت خود ابراز رضایت می کند. نیلچی زاده در این باره معتقد است: سومین ویژگی افراد بی حیا رضایت خاطر از انجام فعل زشت است. در صورتی که افراد با حیا از انجام کار زشت ابراز رضایت ندارند. به همین دلیل یکی از شروط پروسه توبه ابراز ندامت و پشیمانی است. زیرا ریشه حیا تنها با این روش مصون می ماند. در روایات آمده است «رضایت از گناه از خود گناه بزرگتر است.»

حیا سرمایه ای فرا جنسیتی
هرگاه سخن از حیا به میان می آید، گویی سهم زنان در این قضیه پر رنگ تر است. آیا واقعا مردان را نباید به این نکته متوجه کرد که آن ها نیز دراین باره سهم دارند؟ جامعه از زن و مرد تشکیل شده و هر دو به تناسب شرایط در جامعه حضور و رفت و آمد دارند.

نیلچی زاده پیرامون حیای زنانه و مردانه می گوید: حیا سرمایه ای فراجنسیتی و موضوع اصلی، انسان است فارغ از زن و مرد بودن. اما در مکتب اهل بیت(ع) آمده است که «حیا زیبا است، اما برای زنان زیبا تر.» زیرا زن امانت دار خلقت است به همین خاطر حریم حیا بهتر می تواند او را صیا نت کند. باید توجه داشت که سرمایه زن افزون تر از مرد است. از احادیث این گونه بر می آید که «حیای دخترانه 9برابر حیای پسرانه است.»، این حیا جریانی فطری دارد؛ در مقام مقایسه حیای یک عروس از مردی که داماد می شود بیشتر است. اما به معنی این نیست که حیا صفتی زنانه است، بلکه در تعریف آمده که حیا صفتی است که انسان را از زشتی ها دور می کند. با توجه به مکتب اهل بیت (ع) شاهد هستیم که نقل می کنند حیای این بزرگواران از تمام مردمان زمان خودشان بیشتر بوده است؛ در حالی که در بین معصومین تنها حضرت زهرا(س) به عنوان تنها زن معصوم معرفی می شود. حتی در نقل آمده که حیای پیامبر(ص)، از حیای یک دختر دوشیزه بیشتر بوده است.

نیلچی زاده معتقد است؛ نباید حیا را تنها در مسائل جنسی منحصر کرد؛ زیرا لزوما این طور نیست و باید توجه داشت، حیا صفت انسانی و فراجنسیتی است. به زبانی دیگر قدرت بازدارندگی حیا در زنان بالاتر است و عفت در مردان پر رنگ تر. در نتیجه باید گفت مردان بوسیله عفت، حریم جنسی خود را حفظ کند و زن با حیا حریم خود را نگه دارد.

چگونه با حیا باشیم؟
خانواده به عنوان مهم ترین نهاد اجتماعی در نهادینه کردن ارزش حیا در وجود کودکان نقش تعیین کننده ای دارد. پدر و مادر با حیا، فرزندان با حیایی تربیت خواهند کرد. زمانی که آرامش خانواده محصول عمل بر گنجینه های معنوی باشد تضمین سلامت جامعه کار دشواری نخواهد بود.

حاج حسینی با اشاره به شیوه تربیت فرزندان دختر و پسر معتقد است: یکی از معایب تربیتی جامعه امروز در تربیت فرزندان، بی توجهی به تفاوت تربیتی فرزندان است. یکی از راه های تربیت حیا گونه، رفاقت و دوستی با فرزندان است. به عنوان مثال هر گاه پدر خواست درباره خصوصی ترین مسائل با پسرخود صحبت کند تا حیای بین آنها از بین نرود، اسلام راه کار ارائه می کند. در اسلام آمده «پدران با پسران خود کشتی بگیرند.» زمانی که باب دوستی باز شد، پدر می تواند به راحتی فرزند خود را از آسیب هایی که ممکن است بر سر راه او قرار گیرد، آگاه کند.

نیلچی زاده در این باره معتقد است: درابتدا باید آگاهی بخشی صورت گیرد. انسان بی حیا جاهل است همان طور که در حدیث آمده « انسان جاهل چقدر وقیح است.»، بی حیایی با جهل همراه است؛ هر جا بی حیایی باشد، جهل هم وجود دارد. چنان که درروایات داریم «بی حیایی از سپاهیان جهل است.»، باید زمینه های خودآگاهی و معرفت را نسبت به خود حیا وارزش مندی حیا بالا ببریم، تا به شکلی غلط حیا شکسته نشود.

نیلچی زاده نقش رسانه های دیجیتالی را بسیار مهم ارزیابی می کند. وی معتقد است: تنها بخشی از کار این رسانه ها اطلاع رسانی و حدود 70 درصد از کارکرد آن در راستای حیا زدایی است. فاجعه آن زمان است که حیا زدایی در زندگی شهروندان یک اصل وعمل به گناه بی اشکال تلقی شود؛ که آن نتیجه جهل است.

مدیریت رسانه های نوظهور
فن آوری به ذات خود نه تنها، دارای عیب نیست، بلکه با سرعت و دقت می تواند بسیاری از مشکلات زندگی انسان را از میان ببرد. رسانه در انواع گوناگون خود از این جریان مستثنی نیست. اما آن چه دارای اهمیت می باشد، شکل بهره برداری از وسائل ارتباط جمعی است. عده ای با ترویج فرهنگ مصرف گرایی و تولید محصولات غیر اخلاقی به خاطر منافع و کسب سود اقدام کردند. اما انسان هوشمند می تواند با هوشمندی از خطرات مصون بماند. شیوه استفاده از ماهواره، تلفن همراه و حتی سینما و اینترنت به انتخاب خود افراد بستگی دارد.

نیلچی زاده کارشناس حوزه دین می گوید: برای برطرف کردن این آسیب در خانواده ها، در ابتدا باید مدیریت استفاده از رسانه های نوظهور در خانواده ها آموزش داده شود. به جرأت می توان گفت این مدیریت در خانواده ها وجود ندارد. در نتیجه از طریق ماهواره زشت ترین تصاویر به محافل خانوادگی راه پیدا می کند. همین طور از مسیر ارتباط اینترنتی و دی وی دی و بلوتوث مفاهیم زشتی ترویج می شود.

نیلچی زاده دومین راه کار را این گونه بیان می کند که متأسفانه برخی خانواده ها تحت تأثیر آموزش های سکولار غربی به ویژه در مسائل جنسی و دیدگاه محققان این عرصه در دنیا که معتقدند فرزندان باید تحت آموزش مسائل جنسی قرار گیرند، به شکلی غیر مستقیم کودکان را در معرض این تصاویر قرار می دهند. این خانواده ها معتقدند هیچ منعی دراین قضیه وجود ندارد و هدف اصلی عادی سازی بیان می شود.

وی با اشاره به پایین آمدن سن بلوغ جنسی در کوکان ایرانی گفت: نتیجه این طرز فکر موجب پایین آمدن سن بلوغ جنسی شده و محرک های جنسی که نوجوانان دریافت می کنند به شکلی وحشت ناک بالاتر از 10 یا 20 سال پیش است. به گفته وی همان طور که والدین توقع دارند فرزندانشان از آلودگی های زیست محیطی مصون باشند چگونه در مقابل امواج بی حیایی ابرازنگرانی نمی کنند، علت اصلی آن شاید عدم آگاهی خانواده ها از آسیب هایی است که فرزندان شان را تهدید می کند.

دومین راه حل نیلچی زده در این خصوص مراقبت از تکرار زشتی ها است، به شکلی که فرد درخانواده تحت آموزش قرار گیرد وهمچنین آموزش بدهد که تکرار کار زشت، زشتی آن را از بین می برد.

وی با اشاره به برخی مجالس عروسی و نوع پوشش بانوان تصریح کرد: امروزه زنان در مجالس مهمانی به برهنگی خود افتخار می کنند.در دنیای امروز برهنگی پاداش تلقی شده؛ برهنگی که برگه جریمه خداوند برای آدم و هوّا بود.همین طور پوشش دختران و خردسالان دختر در تابستان که نوعی پوشش حداقلی است. به طور قطع این شکل حضور در جامعه منجر به بی حیایی آنها در آینده می شود. یا ورود زنان بد حجاب در مکان های مقدسی مانند امام زاده ها و آلوده کردن این مکان ها مطهر. بنابر این باید مراقبت کنیم؛ کاهش حیا قابل پیشگیری است.

حاج حسینی با نقد برخی شیوه های تربیتی تصریح کرد: مشکل اساسی از جایی شروع می شود که از همان ابتدا به جای عاطفه از امر و نهی مستقیم استفاده می شود. نتیجه آن هم فرار جوان به سمت جامعه است به شکلی که دیگر از خانواده حرف شنوی ندارد.

مولفه های رسانه در جامعه اسلامی
بی تردید امروزه نقش رسانه درزندگی افراد نقش اساسی را ایفا می کند. اما رسانه یک جامعه اسلامی برای ترویج ارزش های اسلامی از جمله حیا چه مشخصه هایی باید داشته باشد؟ امروزه مجموعه های تلویزیونی یکی از پرمخاطب ترین برنامه های رسانه است. ویژگی تصویر و موسیقی این محصول را جذاب کرده است. جذابیت به دنبال خود تأثیر گذاری خواهد آورد.

حاج حسینی معتقد است: اولین متهم اصلی در بروز بی حیایی در جامعه رسانه است. به عنوان مثال ارزش های اجتماعی به راحتی توسط این ارگان با ساخت مجموعه های تلویزیونی مورد خدشه قرار می گیرد. گاهی شاهدیم در سریال ها خانواده ای به تصویر کشیده می شود که تمام مؤلفه های یک خانواده مسلمان را دارد، اما در زمان ازدواج دختر این خانواده عروس قصه از میان ستونی از مردان نامحرم عبور داده می شود. باید توجه داشت مخاطب حرف رسانه را حرف حکومت اسلامی می داند و برداشت او این است که چون این شکل از روابط از رسانه پخش شده بنابراین درست و مطابق با شرع است.

وی در ادامه می گوید: نباید بین آنچه یک کارشناس دینی می گوید و آنچه از رسانه پخش می شود، مغایرتی وجود داشته باشد. در بحث حیا، رسانه نقش اصلی را ایفا می کند. زیرا تأثیر آن بسیار قوی است و تا مدت ها بر ذهن مخاطب می نشیند.

وی با اشاره به خاطره ای از امام خمینی (ره) پیرامون استفاده از موسیقی در رسانه گفت: امام (ره) معتقد بود موسیقی مانند مواد مخدر و مشروبات الکلی انسان را مسخ می کند. این بهانه که اگر جذابیت های رسانه در قالب های گونا گون، از موسیقی تا موارد دیگر به اندازه ای نباشد که افراد جامعه را جذب کند مخاطب برای به دست آوردن این جذابیت به دنبال نمونه خارجی آن می رود، قابل پذیرش نیست. به گفته وی: هیچ کجای شرع چنین بهانه ای را پذیرفتنی نمی داند.

نشانه های جوامع با حیا
در انتها قصد داریم نشانه های یک جامعه با حیا را بشناسیم. آنچه در مطلب فوق به آن پرداخته شد گوشه ای از آسیب ها و تعریفی ازحیا بود. لذا شناخت جامعه با حیا چندان دشوارنخواهد بود. مردان و زنان این جامعه خویشتن دار، اندیشه ای پاک و همچنین عمل پاکیزه دارند. حدود را می شناسند و همدیگر را به حفظ حدود سفارش می کنند.

حاج حسینی در این خصوص معتقد است: مهم ترین فاکتور یک جامعه با حیا وجود امنیت است. همان طور که ایمان از «امن» می آید واسلام ریشه در «سلم» دارد. یک جامعه امن شاهد حضور حداکثری انسان ها است. این جامعه از نیروی انسانی خود به شکلی منطقی بهره می برد.

پایان پیام/