جای خالی ابدی یک مرد روی صحنه

به گزارش خبرنگار تئاتر شبستان، تالار وحدت صبح امروز، بار دیگر محل بدرقه یکی از اهالی صحنه و سینما بود. جایی که پرده آخر از حضور مادی بازیگری، در جهان رقم خورد. اما این یک بدرقه ساده و معمولی نبود، چرا که دوستداران هنر با یکی از آن پنج چهره مشهور بازیگری سینما و تئاتر ایران، وداع کردند.

داود رشیدی همراه عزت اله انتظامی، جمشید مشایخی، علی نصیریان و محمد علی کشاورز بی شک محترم ترین بازیگران سینمای ایرانند که خاک صحنه خورده، جلوی دوربین رفتند و سالها درخشیدند. هر کدام از آنها، یادآور بخش مهمی از تاریخ سینمای ماست که لحظه به لحظه بازی شان، خاطره جمعی چند نسل بوده و هست. شاید برای همین باشد که مردم علاقه مندی که به تالار وحدت آمدند از نسل های مختلف بودند. از مو سپید کرده ها که شاید در جوانی به تماشای «فرار از تله» و «کندو» نشسته اند، تا جوان ترهایی که در سالیان اخیر هنر رشیدی را در صحنه و تلویزیون دنبال می کردند.

رشیدی را بازیگر به خاطر می آوریم. یک بازیگر بزرگ که هرگز تن به ابتذال نداد. بازیگری که اعتبارش را از سینما نگرفت و بلکه جلوی دوربین، به هنر بازیگری ایران  اعتبار هم بخشید. مردی که در درخشان ترین دوران سینمایی خود، صحنه تئاتر را نیز فراموش نکرد.

علی نصیریان، پیشکسوت بازیگری ایران و یکی از همراهان داود رشیدی در تمام این سالها، در سخنرانی کوتاه مراسم تشییع پیکر رشیدی، به درستی نکته ای را مطرح کرد که پیش از این کمتر مورد توجه قرار گرفته و آن کارگردانی و تاثیر شگرف رشیدی بر پیشرفت تئاتر مدرن ایران است.

نصیریان در این مراسم گفت: «داود رشیدی یکی از ستون های استوار تئاتر جدید ایران بود. تئاتری که فارغ التحصیلان هنرپیشگی، در اواسط دهه ۳۰ به وجود آوردند و در دهه ۴۰ به ثمر رسید. این تئاتر بر اساس تئاتر مدرن دنیا شکل گرفت و از آن تاثیر می گرفت. پیش از آن حتی گروه تئاتر نوشین تئاتر های قرن نوزده را اجرا می کرد، اما ما کم کم یاد گرفتیم تئاتر مدرن کار کنیم و بعد تر فرنگ رفته هایی چون حمید سمندریان و داود رشیدی به ما اضافه شدند و این جریان را غنا بخشیدند. وقتی داود «در انتظار گودو» را روی صحنه برد، اصلا کسی اسم ساموئل بکت را نشنیده بود و رشیدی نویسنده ای مثل بکت را به تئاتر ایران معرفی کرد.»

نصیریان در واقع به دورانی اشاره کرد که رشیدی بعد از اتمام تحصیلات در رشته کارگردانی و بازیگری تئاتر از کنسرواترا ژنو در سال 1343 به تهران بازگشت و گروه تئاتر امروز را پایه‌گذاری کرد. گروهی که بازیگرانی مثل مرضیه برومند، سوسن تسلیمی، پرویز فنی‌زاده، خسرو شجاع‌زاده، فهیمه راستگار، یدالله شیراندامی، سیاوش طهورث و بعدها مهدی هاشمی و داریوش فرهنگ را به تئاتر ایران معرفی نمود.

داریوش فرهنگ از بازیگران شناخته شده تئاتر و سینمای ایران در مراسم تشییع داود رشیدی به شکل گیری این گروه تئاتری اشاره کرده و گفت: «اولین تئاتر حرفه ای من به کارگردانی داود رشیدی روی صحنه رفت که  نمایش «دیکته و زاویه» در سال 1347 بود. پیش از آن نمایش در انتظار گودو کولاک کرده بود و من که دانشجوی سال اول بودم در پشت صحنه به آقای رشیدی گفتم من می خواهم به گروه شما بیایم و او با بلند نظری مرا پذیرفت و من و مهدی هاشمی کارمان را در گروه تئاتر امروز آغاز کردیم.»

رشیدی که در دهه چهل مهم ترین نمایش های خود را کارگردانی کرده و به صحنه برده بود، هیچگاه از بازیگری و حضور در تئاتر غفلت نکرد و در عمل نشان داد که برای او تئاتر اولویت بیشتری نسبت به سینما و تلویزیون دارد. وی حتی در سالهای پس از شصت سالگی که کمتر بازیگری حضور مستمر در صحنه را تاب می آورد، به حضور در تئاتر ادامه داد و تا پیش از شدت یافتن بیماری آلزایمر در صحنه ماند. بازیگر و کارگردانی که از معدود کسانی بود که از تئاتر به سینما آمد اما هرگز خواستگاه خود را به فراموشی نسپرد و تا آخرین روزهای حیاتش، عادت زیبای پیگیری و تماشای نمایش ها را ترک نکرد.

اکنون داود رشیدی از میان جمع تئاتری ها پرمی کشد تا شهریور غم انگیز تئاتر رقم بخورد. وقتی که بازیگر و کارگردان برجسته تئاتر و یکی از حامیان جدی هنر نمایش برای همیشه با صحنه خداحافظی می کند.

علی یزدان دوست