به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، میثم فرخی، نویسنده و پژوهشگر دینی امروز (31 مرداد) در نشست علمی «بررسی جایگاه مسجد مطلوب در شهر مدرن» که در ساختمان اداری مسجد مقدس جمکران برگزار شد، با اشاره به کتاب «سیاستگذاری مسجد در جمهوری اسلامی ایران» که تألیف کرده است، گفت: عنوان پژوهشی که به آن پرداخته شده است، «الگوی مطلوب سیاستگذاری مسجد در جمهوری اسلامی ایران» است که در رساله دکتری پس از چند سال تلاش محقق شد.
نویسنده و پژوهشگر دینی اظهار داشت: برای انجام این پژوهش کارهایی انجام شد و ساماندهی صورت گرفت، کلیات پژوهش سیر سیاستی مسجد پس از انقلاب اسلامی تا سال 92، بررسی دیدگاه خبرگان درباره مسجد، سیاستگذاری فرهنگی مسجد و ارائه و الگوی مطلوبی که در حوزه مسجد در مختصات کشور ما وجود دارد، از جمله سرفصل‌های این کتاب است.
فرخی عنوان کرد: ما دو سوال محوری در پژوهش الگوی مطلوب سیاستگذاری مسجد در جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفتیم، از جمله سیر سیاستی مسجد در جمهوری اسلامی در طول 4 دهه از سال 57 تا سال 92 چه بوه است و بعد از آن چه الگویی در سیاستگذاری فرهنگی مسجد ارائه دهیم؟.
وی افزود: حوزه بحث‌های نظری، در دو بخش نسبت نظریه دینی، دولت و فرهنگ و در بخش دوم مسجد و نظام اسلامی مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به این که می‌خواستیم الگویی در جمهوری اسلامی ایران ایجاد کنیم، ما از مختصات نظریه فرهنگی امام استفاده کردیم.
پیامبر گرامی اسلام (ص) اقدامات سیاستی در حوزه مسجد داشتند
نویسنده و پژوهشگر دینی ادامه داد: در حوزه بحث مسجد و نظام اسلامی، دو حیطه حائز اهمیت بود، از جمله اقدامات سیاستی که پیامبر گرامی اسلام (ص) در حوزه مسجد انجام داده بود، مورد بررسی قرار گرفت، همچنین با توجه به این که در فضای جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران قرار داریم، خط مشی ما بیانات و فرموده رهبران جمهوری اسلامی ایران است که باید دیده می‌شد.
فرخی تصریح کرد: اقدامات سیاستی پیامبر گرامی اسلام (ص) در حوزه مسجد و نفس تأسیس مسجد به عنوان یک اقدام سیاستی است، تعیین موقعیت امام جماعت که عزل و نصب توسط پیامبر (ص) صورت گرفت، مسجد در زمان پیامبر (ص) به عنوان طرح مسائل علمی و آموزشی در نظر گرفته می‌شد، همچنین استقرار مسجد به مثابه پایگاه وحدت و هم اندیشی افراد جامعه بود و به طور کلی مسجد در زمان حکومت پیامبر گرامی اسلام (ص) دارای کارکردهای فراوان بود.
تأکید رهبران انقلاب، اداره امور مسلمانان با مرکزیت مسجد است
وی اضافه کرد: در حوزه دیدگاه رهبران انقلاب اسلامی، می‌توان تمام بیانات را در سه رویکرد توصیفی، تطبیقی و تجویزی دسته بندی کرد، رویکرد توصیفی که رهبران انقلاب اسلامی به وضعیت مسجد در زمان پیامبر (ص) و صدر اسلام پرداختند و تصریح کردند که مساجد ما نسبت به مساجد دوران صدر اسلام فاصله زیادی دارد.
نویسنده و پژوهشگر دینی بیان داشت: در رویکرد تطبیقی، رهبران انقلاب اسلامی تفاوتی بین مسجد و کلیسا ومعابد ادیان دیگر بیان کردند، همچنین در رویکرد تجویزی به باید‌ها و بایسته‌های مسجد در جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد، به گونه ای که اداره امور مسلمانان باید با مرکزیت مسجد باشد.
مدیریت و اداره مطلوب مسجد باید توسط امام جماعت صورت گیرد/ مساجد باید چند بعدی، چندکارکردی و چند منظوره باشند
فرخی با بیان این که مدیریت و اداره مطلوب مسجد باید توسط امام جماعت صورت گیرد، گفت: عمران و آبادانی مسجد باید توسط عموم مردم صورت بگیرد، ما باید به سمت مساجد چندمنظوره و چندکارکردی حرکت کنیم و تلاش کنیم که مساجد حالت تک بعدی عبادی به خود نگیرند.
وی تصریح کرد: تأکید رهبران جمهوری اسلامی ایران این است که مساجد باید چند بعدی، چندکارکردی و چند منظوره باشند.
حکومت باید نقش تسهیل‌گر و حامی داشته باشد
نویسنده و پژوهشگر دینی تأکید کرد: چون سیاستگذاری فرهنگی بحث ما بود، در حوزه بخش حکومت، حکومت باید نقش تسهیل‌گر و حامی داشته باشد و بسترهای لازم را در حوزه مسجد ایجاد کند، حکومت باید در حوزه سیاستگذاری و پشتیبانی و برنامه ریزی ظهور و بروز داشته باشد.
فرخی با بیان این که پس از انقلاب اسلامی تا سال 92 سیر سیاستی مورد بررسی قرار گرفت، عنوان کرد: دغدغه بسیاری از دستگاه‌های اجرایی در حوزه مسجد این است که خط مشی مسائل حوزه مسجد چیست؟؛ ما باید به دنبال منابع مهم بودیم که مسائل را برای ما اعلام کند که مهم ترین منبعی که وجود داشت، ماهنامه مسجد بود که از سال 70 تا کنون منتشر می‌شود.
وی افزود: مخاطب این منبع ائمه جماعات بودند که تمام مسائل حوزه مسجد را مورد بررسی قرار می‌داد و به ائمه جماعات ارائه می‌داد؛ مکتوب بودن این نشریه حائز اهمیت است، به طوری که می‌توانیم سیر تحول یک موضوع را در آن پیگیری کنیم، یک دوره 22 ساله که 170 نشریه بود، مورد تحلیل قرار گرفت و اهم مسائلی که استخراج شدد در سه مجموعه بنیادی، سخت افزاری و نرم افزاری مورد بررسی قرار گرفت.
نویسنده و پژوهشگر دینی ادامه داد: مسائل اساسی و بنیادی در حوزه مسجد به سیاستگذاری و قانونگذاری در حوزه مسجد اشاره می‌کند، مسائل سخت افزاری به عمران، آمایش، وقفیات، کتابخانه و ... مساجد اشاره دارد، همچنین مسائل نرم افزاری به نیروهای مسجد از جمله ائمه جماعات، هیأت امنا و نمازگزاران اشاره می‌کند.
مسجد باید محور جامعه اسلامی باشد
فرخی با بیان این که مسجد باید محور جامعه اسلامی باشد، اظهار داشت: در این پژوهش، دو اسناد بالادستی و مرتبط با سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با حوزه مسجد را مورد بررسی قرار دادیم، در حوزه اسناد بالادستی بیشترین اسناد سیاستی در حوزه عمران مسجد بود و در حوزه مسائلی مانند کتابخانه، امام جماعت، تعطیلی مسجد و اختلافات درونی مسجد با هیچ سیاستی مواجه نشدیم.
وی افزود: در حوزه اسناد مرتبط با دستگاه‌های اجرایی، حوزه کتابخانه مسجد و حوزه ائمه جماعات مسجد مهم ترین اسناد بودند که با آنها مواجه شدیم، اما با تعطیلی مساجد حتی با یک مورد سیاستی مواجه نشدیم.
نویسنده و پژوهشگر دینی گفت: ما باید به سیاست نیمه متمرکز در مسجد و مشارکت حداکثری مردم در مسجد دو مقوله اصلی است که باید مورد توجه قرار بگیرد، ما در سطح اجرایی و عملیاتی باید سعی کرد که واگذاری حداکثری را به مردم داشته باشیم.
وی با بیان این که ما باید رویکرد حمایتی را در نظر بگیریم، یادآور شد: ما ترکیبی از رویکردها را می‌توانیم در مسجد داشته باشیم، در رویکرد حمایتی حکومت می‌توان هزینه‌های آب و برق مسجد و یا زمین را برای ساخت مسجد را رایگان کرد، همچنین باید رویکرد حمایتی را در مورد خادمان مسجد و یا ائمه جماعات مورد بررسی دقیق قرار داد.
فرخی تصریح کرد: مالیاتی که مردم می‌دهند، اگر به مسجد بدهند جبران کننده بخشی از مالیات برای حکومت است، همچنین در حوزه رویکرد نظارتی، حکومت باید در جاهایی از جمله تعیین امام جماعت و هیأت امنا نظارت داشته باشد که این مسأله می‌تواند تحت عنوان شورای سیاستگذاری مسجد اتفاق بیفتد.
وی با اشاره به این که رویکرد اقتضایی رویکردی است که باید توجه مورد توجه قرار گیرد، اظهار داشت: مساجد ما در کشور یک سنخ و یک دست نیستند، برخی مساجد شهری و برخی روسنتایی هستند و در فضای روستایی و شهری امکانات یکسان نیست.
مطلوبیت نهادهای جانبی مساجد مورد بررسی قرار گیرد
نویسنده و پژوهشگر دینی افزود: اگر در این شرایط حکومت از حوزه مساجد حمایت کند، ممکن است که حمایت از مساجد در مکان‌های مختلف یکسان نباشد.
فرخی با اشاره به اهمیت حوزه مسأله شناسی تصریح کرد: امروز چند نهادهای جانبی در کنار مساجد در شهرهای مدرن اضافه شده است که باید تکلیف خود را با نهادها مشخص کنیم و بگوییم که کدام نهادها مطلوبیت دارد و کدام مطلوبیت ندارند؛ مساجدی هستند که پاساژ دارند، مهد کودک دارند، تالار دارند و ... که ما باید به اهمیت و مطلوبیت آنها بپردازیم.
نظر شما