اسپند گیاهی معطر به بوی خوش صلوات در چهارمحال و بختیاری

خبرگزاری شبستان - چهارمحال و بختیاری

اسپند گیاهی بوته ای به طول 30تا ۵۰ سانتی متر با برگ های سبز، گل های درشت به رنگ سفید مایل به سبز، که میوه  آن حاوی دانه های متعددی به رنگ سیاه می باشد و در مناسبت های مختلف و آئین های سنتی و مذهبی این دانه ها را روی آتش ریخته و با دود آن فضای محفل و مجلس را معطر می سازند.

در زبان بختیاری های استان چهارمحال و بختیاری به این گیاه دینش (دینشت )می گویند، این گیاه جزء ۴۰ گیاه سفارش شده اسلام بوده و  البته در احادیث و روایات از گیاه سبز آن تعریف شده است.

اولین نکته در دود کردن اسفند این است، که اسپند یکی از گیاهان با اهمیت و دارای تقدس می باشد، که با دود کردن دانه های آن در آئین های سنتی و مذهبی، محفل و مجلس به  ذکر صلوات بر محمد و آل محمد معطر می شود و با اعتقادات و باورهای مذهبی مردم عجین شده است.

برخی افراد کپسول های خشک شده اسپند را برای محافظت از چشم بد در خانه ها آویزان می‌کنند، گروهی دانه های خشک اسپند را برای محافظت از چشم و نظر غریبه ها در آتش می ریزند. دود کردن اسفند در  اماکن و اوقات مختلف مانند، مراسم های مذهبی، در بین هیئت های عزاداری محرم و صفر، جشن های عروسی، ختم و سوگواری درگذشتگان، استقبال از مسافران و مهمانان ویژه، رایج و شایع است.

در همین ماه که به مناسبت دهه کرامت، استان چهارمحال و بختیاری  میزبان 2 کاروان سفیران کریمه و زیر سایه خورشید از حرم حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) و بارگاه ملکوتی ثامن الحجج حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام) بود، در جای جای استان که میزبان ورود خدام بودند، شاهد این رسم دیرینه دود کردن اسفند بودیم، که نشان از ارادت ویژه مردم به خدمتگزاران حریم فاطمی و علوی داشت.

فارغ از ریشه این سنت، که تا چه اندازه اسپند دود کردن می تواند در جلوگیری از وقوع بلا و چشم زخم مؤثر باشد. دود کردن اسپند یک نوع تشریفات و رسمی است، که میان مردم ما متداول است؛ هرچند اسفند دود کردن به خودی خود و برای مثلا خوشبو کردن منزل و محیط یا از بین بردن میکروب ها (که این یکی از خواص اسفند دود کردن است) از نظر دین ایرادی ندارد؛ اما دین برای دفع بلا از افراد، توصیه به صدقه دادن و دعا خواندن می کند و معصومین (علیهم السلام) صدقه را دفع کننده هفتاد بلا عنوان فرموده اند.

گذشته از اینکه؛ مستندات روایی و علمی درباره دود کردن اسفند چه دیدگاهی دارند و آیا اعتقادات رایج بین مردم در این زمینه درست است، یا خیر؛  گل ها و مخصوصا دانه های اسپند سرشار از آلکالوئید های گروه بتاکربولین است و همگی بازدارنده‌های مونوآمین اکسید از هستند و استفاده های تاریخی این گیاه نیز بسیار زیاد است و در تحقیقات آزمایشگاهی نیز  از عصاره اسپند برای از بین بردن میکروب‌ها استفاده کرده اند و خاصیت میکروب کشی آن به اثبات رسیده است.

در استان چهارمحال و بختیاری  که یکی از قطب های تولید فرش سنتی می باشد، از دیرباز برای رنگ کردن پشم قالی بافی از اسفند برای تهیه رنگ قرمز استفاده می کرده اند و این گیاه خواص دارویی در طب سنتی نیز داشته، که از عصاره‌های گیاهی اسپند جهت افزایش ترشح شیر، دفع ترشح شیر، دفع کرم‌های روده، درمان روماتیسم، افزایش قدرت جنسی و نیز به عنوان یک مسکن جهت رفع درد معده استفاده می کرده اند.

در راستای استفاده بسیار زیاد از اسپند در اقصی نقاط کشور و استان چهارمحال و بختیاری ، انواع اسفنددودکن ها نیز وارد بازار شده و امروزه علاوه بر منقل های زغالی، اسفنددودکن برقی نیز ساخته شده تا در همه مکانها قابلیت استفاده داشته باشند.

خاطر نشان می شود: در کنار رسوم پسندیده اصیل ایرانی و اسلامی مانند؛ دید و بازدیدها و صله ارحام، دستگیری از نیازمندان، عیادت از بیماران، استقبال شایسته از میهمانان و ... ضمن پرهیز از افراط و تفریط، آداب قدیمی را با معیارهای دینی و مذهبی بسنجیم و همواره در کنار معطر کردن فضای پیرامون خود، قلب و جان و باطن وجود را به عطر و رایحه محاسن اخلاقی، رفتاری و گفتاری آراسته کنیم.

گزارش: سجاد عباسی