اعتقادبه روابط خصمانه میان انسانهابااتخاذاندیشه سیاسی ازقرآن مغایراست

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر حسین سلیمی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در نشست تخصصی نگاه قرآنی در روابط بین‌الملل درباره تفسیر شرایط تاریخی، اجتماعی زندگی مفسران بر فهم آنها از کتاب الهی برخی بر این باورند که اگر انسان ابزار لازم را در اختیار داشته باشند می تواند معانی موردنظر معرف را همانگونه که او خواسته دریابد.

وی اظهار کرد: عده ای در مقابل این تفکر بوده و می گویند فهم انسان چیزی جز پیشینه های ذهنی او نیست و این ذهنیت بر فهم و برداشت مخاطب و مفسر بروز دارد و چون مفسران در ادوار مختلف تاریخی به گونه های مختلف اندیشیده اند دریافت آنها از آیات الهی نیز متقابل بوده است.

سلیمی با بیان این مطلب که نمی توان اصالت کامل را به مفسر یا به متن اختصاص داد تصریح کرد: حتی در درون متن نیز معنایی ثابت است که با ذهن مخاطب وارد گفتگو می شود و این مهم در متون مقدس ظهور بیشتری دارد از این رو نمی توان در فهم کتبی همچون قرآن این اصل را کنار گذاشت.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این مطلب که در فهم قرآن دو مفروضه وجود دارد عنوان کرد: نخست بر این امر تاکید دارد که معانی در درون آیات الهی است و مفسر نمی توان هر معنایی را از مصحف شریف دریافت کند از این رو مفسران ناگزیر به پذیرش یا توجیه این معنا هستند.

وی با اشاره به برداشت مشخص از انسان در تاریخ تفکر سیاسی و نظریات بین المللی در مکاتب فکری و فلسفی بیان کرد: تمامی مکاتب فلسفی براساس انسان شناسی آغاز می شود و هیچیک از فلاسفه برای انسان شناسی خود استدلال به کار نبرده گویی مسائلی از پیش تعیین شده دراین عرصه وجود دارد.

سلیمی دریافت انسان شناسی اسلام و قرآن را لازمه فهم مبانی تفکر سیاسی در دین دانست و ابراز کرد: گام نخست در فهم سیاست از منظر متون اسلامی شناخت انسان شناسی قرآن است چرا که برخلاف مکاتب رئالیستی که انسان را موجودی غریزی و در پی منافع شخصی معرفی می کند قرآن انسان را فراتر از موجود متکی به غرایز می داند.

وی با بیان این مطلب که انسان موجودی سمیع و بصیر است و عنصر شناخت در او نهاده شده تاکید کرد: بنابر نگاه قرآن انسان چندبعدی است و وجه اصلی او انسانیت است آنچنانکه اکثر مفسران بزرگ شیعی و سنی در تشریح آیات دو و سه سوره مبارکه انسان اذعان دارد که انسان توانایی تشخیص حق از باطل را دارد و این یعنی تایید برخورداری از قدرت شناخت توسط انسان.

سلیمی تاکید خداوند بر خلیفة الله بودن انسان را دیگر دلیل برخورداری او از عنصر شناخت برشمرد و گفت: انسان ظرفیت شناخت اسماء الهی را دارد و به تعبیر علامه طباطبایی و شهید مطهری سرشت انسان سرشتی الهی است که فرشتگان به او سجده می کنند و شیطان به دلیل سرباز زدن از این سجده مورد لعن و عتاب خداوند قرار می گیرند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تمام فسادهای عالم را دارای منشاء شیطانی دانست و تصریح کرد: خداوند شیطان را مظهر همه شرارت ها معرفی می کند البته در برخی آیات قرآن نیز انسان را مذمت کرده اما این نکوهش به معنای زیرسوال بردن صفات الهی او و انتصاب صفت غریزی بودن به او نیست.

وی با اشاره به تفسیر علامه طباطبایی از آیاتی که انسان را کافر معرفی می کند افزود: بنابراین تفاسیر انسان به ذات کافر نیست اما به دلیل آنکه شکر برکات و نعمات الهی از توان او خارج است در برخی از موارد تنها به غریزه اکتفا کرده و ضعیف و ملول می شود.

سلیمی با بیان این مطلب که در فرهنگ مردم عامه انسان موجودی حریص است که تنها در پی خواهش های غریزی خود حرکت می کند ابراز کرد: مفسران می گویند کمال گرایی و تلاش برای پیوستن به حق انسان را حریص کرده چرا که انسان به ذات در پی حرکت به سوی مظاهر کمال است.

وی آیات مذمت کننده انسان در قرآن را دارای رویکرد انذار دانست و افزود: انسان در تلاش دائمی برای وصول به سوی خداوند است و آنهایی که مسیر حرکت انسان را فاسد می دانند برداشتشان با قرآن در تعارض است چرا که اگر جامعه انسانی منشاء فساد و تعارضات است چطور می تواند دارای حرکت دائمی به سوی ذات باریتعالی باشد.

سلیمی با بیان این مطلب که در فلسفه سیاسی میان انسان و حیوان تفاوت اساسی وجود ندارد اظهار کرد: این فلسفه انسان را در پی غرایزی می داند و او را به حیوان تشبیه می کند در حالیکه براساس نگاه قرآن جوامع انسانی براساس ستیز شکل نگرفته اند و آفرینش انسانها به صورت شعبه شعبه و ملت ملت برای عرفان بیشتر است.

وی نفس واحده را مفهوم مورد اجماع مفسران شیعه و سنی دانست و افزود: بنابر نص صریح قرآن انسانها برای ستیز با یکدیگر خلق نشده اند و تفاوت آنها برای شناخت بهتر و عرفان دقیق تر است و کشورهای اسلامی نیز که در پی تدوین اعلامیه حقوق بشر اسلامی بوده اند این اعلامیه را با آیه 13 سوره مبارکه حجرات مبنی بر واحد بودن تمامی انسانها آغاز کرده اند.

سلیمی امت در زبان قرآن را جماعتی دارای هدف معین معرفی کرد و گفت: این جماعت بر مبنای کنش های خصمانه شکل نگرفته بلکه می کوشد تا به حق بپیوندد بنابراین برای اتخاذ مبنای اندیشه سیاسی از قرآن نمی توان به روابط خصمانه میان انسانها معتقد بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با استناد به آیه 67 سوره حج و 28 سوره جاسیه بیان کرد: امتها در قیامت جداگانه خوانده شده و مورد سوال و جواب قرار می گیرند اما این به معنای درتضاد و در تعارض بودن آنها با یکدیگر نیست بلکه همه آنها علی رغم تفاوت های ظاهری دارای ریشه مشترک هستند.

وی در تبیین وجود آیات مربوط به قتال در قرآن خاطرنشان کرد: تاکید بر قتال در مصحف شریف برای دفاع از حقوق انسانها و بازداشت آنها از ظلم و ستم است از این رو برای اتخاذ اندیشه سیاسی مستند به آیات وحی نمی توان ستیز و قتال را اصالت قرار داد بلکه باید به سرشتی واحد برای انسانها معتقد بود.

شایان ذکر است نشست تخصصی روابط بین الملل در قرآن به همت بخش تحول قرآن بنیان علوم انسانی سه شنبه 11 مرداد در نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن برگزار شد.

پایان پیام/