به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، سیزدهم مرداد ماه در تقویم، به عنوان روز حقوق بشر اسلامی شناخته شده است. روزی که تلاش دارد وجهه و تمامیت صلح طلب دین مبین اسلام را به جهانیان معرفی کند.
با توجه به فرارسیدن این روز بر آن شدیم تا جایگاه حقوق بشر، صلح و اساسا نگاه اندیشه اسلام را نسبت به موارد یادشده از حجت الاسلام والمسلمین دکتر غلامرضا پیوندی جویا شویم. وی از جمله پژوهشگران برجسته علم حقوق است و در دانشگاه ها و حوزه تدریس دارد. او همچنین مدیر گروه فقه و حقوق و عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است. آنچه که در ادامه می آید حاصل نظرات دکتر غلامرضا پیوندی پیرامون مساله حقوق بشر در اسلام است:
حجت الاسلام پیوندی پیوندی در ابتدای مباحث خود به پیشنیه مساله حقوق بشر در سطح جوامع بین المللی اشاره کرد و گفت: موضوع حقوق بشر و طرح آن در سطح مجامع بین المللی بعد از جنگ جهانی دوم و طی اعلامیه جهانی حقوق بشر مطرح شد. اگر بخواهیم مساله حقوق بشر را از بُعد اعلامیه مذکور بررسی کنیم مبنای آن صرفا انسان محور و بر اساس خواسته های انسان بود هرچند که ادعای تدوین کنندکان اعلامیه این بود که بشر بماهو بشر فارغ از نژاد، مذهب و ... دارای حقوقی است.
وی در ادامه در مورد ابعاد مختلف حقوق بشر اظهار کرد: حقوق بشر را در راه رشد و تعالی خود به سه و امروزه چهار نسل تقسیم کرده‌اند؛ نسل اول حقوق بنیادین انسان است مثل این که بشر از حق حیات برخوردار است که از این نظر تفاوتی با دین مبین اسلام وجود ندارد، البته به شرطی که مبنا را با محوریت خدا بپذیریم.
پیوندی با بیان اینکه تفکر بر مبنا و محور توحید نگاه متفاوتی را نسبت به حقوق بشر ارایه می دهد، افزود: بر اساس همین دیدگاه بود که کشورهای اسلامی بعد از بحث های مختلفی که در سازمان کنفرانس اسلامی شکل گرفت اعلامیه حقوق بشر اسلامی را در سال 1990 میلادی تصویب و در مقدمه آن تصریح کردند که حقوق بشر باید بر مبنای توحید و یگانگی خداوند متعال شکل گیرد چراکه ما قانونگذار را خداوند متعال می دانیم و بشر از نظر تکوینی آزاد اما از نظر تشریعی مقرراتی بر او حاکم است که از سوی خداوند به عنوان خالق انسان و جهان، تنظیم شده است. بر این اساس ما معتقدیم که اسلام قوانینی دارد. بنابراین، نسل اول حقوق بشر که حقوق بنیادین بشر یعنی حق حیات است میان اسلام و اعلامیه جهانی حقوق بشر مشترک است. البته اشتراک از نظر روبنا و نه مبنا که قطعا مبنای حقوق بشر در مغرب زمین با مبنای آن در حقوق اسلام متفاوت است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه بیان کرد: اما نسل دوم حقوق بشر، همان حقوق فرهنگی و اجتماعی اوست که مباحث مختلفی را شامل می شود. همچنین نسل سوم بر موضوع حقوق همبستگی که شامل حق بر توسعه، حق بر صلح، حق بر محیط زیست و مواردی از این دست است، اشاره دارد که در گفتمان اخیر حقوق بشر مطرح شده است و بالاخره در سال‌های اخیر نسل چهارم حقوق بشر با توجه به تحولات زیادی که در زمینه ارتباطات بوجود آمده، تحت عنوان حق ارتباطات مطرح شده است.
جهاد برای دفاع از حریم اسلام بود نه تعدی به غیر
وی ادامه داد: حقوق بشر در مغرب زمین بر مبنای همزیستی مسالمت آمیز همراه با صلح و امنیت جهانیان شکل گرفت. این مبنا بسیار مهم است اما برای چنین امری مبنای دیگر که انسان را خلیفه الهی در زمین می داند باید شکل بگیرد؛ با توجه به این که مبنای حقوق از دیدگاه اسلامی، توحیدمحور و مبتنی بر اراده خداوند متعال است. اما در مورد بحث صلح در سطح بین المللی ما معتقدیم اساسا اصل در اسلام بر صلح است و تردیدی نیست آنچه که به عنوان جهاد در سیر تاریخ اسلام اتفاق افتاد برای دفاع از حریم اسلام بود نه تعدی به غیر.
حجت الاسلام پیوندی در بخش دیگری از مباحث خود با اشاره به برداشت های مختلفی که از مساله صلح می شود و همچنین نوع نگاه جهان نسبت به جایگاه صلح در اسلام تحت تاثیر برخی القائات رسانه ای، گفت: آنچه که اکنون برخی به عنوان اسلام برداشت می کنند کاملا غلط است، اسلام ناب از منابع دست اول اسلامی و سنت پیامبر(ص) و اهل البیت علیهم السلام است. ذیل این منابع اصل بر صلح و همزیستی است در حالی که امروز می بینیم در سطح برخی کشورهای اسلامی کشمکش ها به نام دین تمام می شود یا دشمنان اسلام رویکرد و استراژدی داعش را به عنوان نماینده اسلام می شناسند.
این استاد حقوق اسلامی با بیان اینکه در قرآن صراحتا بر صلح تاکید شده است، گفت: تنها موردی که در قرآن اشاره شده که امکان همزیستی مسالمت آمیز با آن وجود ندارد مستکبران و ائمه کفر هستند. با این افراد نمی توان مسالمت آمیز زندگی کرد چون هرگز بر پیمان خود باقی نخواهند ماند. این مساله صراحتا در سوره مبارکه توبه بیان شده است؛ در آیه 9 سوره توبه خداوند متعال می فرماید: «...فَقاتِلُوا أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَيْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنْتَهُونَ؛ پس مبارزه كنيد با پيشوايان كفر كه ايشان پاى بند سوگندهايشان نيستند، شايد بوسيله كارزار دست بردارند.» دلیل مبارزه را قرآن کریم عدم ایمان و کفر نمی داند بلکه عدم پایبندی آنها بر میثاق و عهدنامه و ... است.
این پژوهشگر افزود: اما در مقابل در آیه 8 سوره «ممتحنه» عنوان شده است که می توان با کفار زندگی مسالمت آمیز داشت. کافرانی که در صدد نابودى اسلام و مسلمين نباشند؛ بلكه خواهان زندگى انسانى مسالمت آميز و متقابلى با مسلمين باشند، برقرارى ارتباط با اين نوع از كافران در كنار رابطه با برادران ايمانى بلامانع است: «لا يَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ؛ (اين فرمان که در آیات قبل آمده تنها مربوط به كفاريست كه شما را بيرون كردند و با شما جنگيدند) و اما آنهايى كه چنين نكردند خدا شما را از احسان به آنان و رفتار عادلانه با ايشان نهى نكرده زيرا خدا عدالتكاران را دوست مىدارد».
حجت الاسلام پیوندی تصریح کرد: همچنین، آیه 61 سوره مبارکه انفال «وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ» نشان مى دهد كه اسلام دين زندگى مسالمت آميز است اگر كفار حاضر به عدم تعرض و زندگى مسالمت آميز باشد، اسلام از آن استقبال مى كند. در اسلام اصل بر جنگ نيست، بلكه بر فكر، برهان، حكمت، موعظه و زندگى مسالمت آميز است.
وی ادامه داد: متاسفانه، آنچه که اکنون در سطح جهان اسلام اتفاق افتاده همین قرائت غلطی است که در جهان به نام داعش دست به اقدامات متخاصمانه می زند و چه شیعه و چه سنی آن را قبول ندارند.
تاثیر دیدگاه های متاثر از صلح بر قوام دانش های مرتبط با علوم انسانی
این پژوهشگر با اشاره به تاثیر دیدگاه های متاثر از صلح بر قوام دانش های مرتبط با علوم انسانی گفت: شکی نیست زمانی که از علوم انسانی صحبت می کنیم یعنی مستقیما از انسان بحث به میان می آوریم، علومی که مربوط به انسان می شود باید بر اساس نگاهی که بر انسان و جهان داریم نظام یابد بنابراین، این دیدگاه اثر به سزایی دارد بر علوم انسانی و این که آیا این دیدگاه خدامحور است یا انسان محور.
وی در پایان تاکید کرد: اگر نگاه انسان محور باشد علوم انسانی مان نیز همان گونه شکل می گیرد و اساسا علوم غربی چیزی را قابل ارزش می داند که بشود آن را آزمایش کرد حال آنکه همه چیز این قابلیت را ندارد. در دین مبین اسلام نوع نگاه و رویکرد به جهان هستی و انسان است که بر علوم انسانی اثر می گذارد.
نظر شما