بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از ابعاد آسیب‌زای بیکاری در کشور

به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر محمدجلال عباسی شوازی، رییس موسسه مطالعات جمعیتی امروز در مراسم رونمایی از گزارش تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران که در تالار گفت و گوی دانشکده علوم اجتماعی برگزار شد با اشاره به تحولات جمعیتی و سیاست های کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری گفت: ایران در سه دهه اخیر تحولات جمعیتی چشمگیری را تجربه کرده است. رشد جمعیت از حدود 3.9 درصد در دهه 1355 تا 1365 به 1.3 درصد در دوره 1385 تا 1390 کاهش یافته و میزان باروری کل نیز در دوره مشابه از حدود 7 فرزند برای هر زن به 1.8 فرزند کاهش یافته است.

وی بیان کرد: تحولات باروری و مردمی و به تبع آن رشد جمعیت در دوره بعد از انقلاب اسلامی ایران تورم جوانی جمعیت را موجب شده که به تدریج گذار میانسالی و سالخوردگی جمعیت در دهه های آینده را رقم خواهد زد. این شرایط زمینه را برای بازنگری و تعدیل سیاست های جمعیتی در ایران را فراهم کرده است.

رییس موسسه مطالعات جمعیتی تصریح کرد: ابلاغ سیاست های کلی جمعیت کشور توسط مقام معظم رهبری در اردیبهشت سال 1393 زمینه مناسبی برای تدوین سیاست ها و برنامه های جمعیتی با توجه به اهداف کمی و کیفی جمعیت فراهم آورده است نظر به اینکه تدوین سیاست های جمعیتی، مقررات و قوانین مربوط به جمعیت مستلزم شناخت و آگاهی قانون گذاران و سیاست گذاران از تحولات و وضعیت جمعیتی کشور است.

عباسی ادامه داد: در گزارش تحولات و وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران روند تحولات جمعیتی و ابعاد مختلف پویایی جمعیت بررسی و تحلیل شده است و تصویری جامع و کارشناسی از وضعیت موجود و تحولات آینده جمعیتی و مسایل این حوزه ارایه شده است. علاوه بر آن بر مبنای نتایج حاصل از تحلیل داده ها پیشنهادات سیاستی برای بهره برداری از فرصت های جمعیتی و برون رفت از مسایل جمعیتی ارایه شده است.

وی اظهار کرد: با توجه به اینکه وضعیت جمعیتی کشور در حال تغییر است توجه به روندهای جدید و نوظهور جمعیت و توسعه ضروری است. اهداف برنامه های آینده بایستی از تعداد و رشد جمعیت فراتر رود و همگام با سیاست های کلی جمعیت این برنامه ها چندجانبه و جامع باشند و ابعاد مختلف جمعیت از جمله گروه های مختلف جمعیتی، اشتغال و نیازهای نوجوانان و جوانان، مهاجرت و حاشیه نشینی، سالمندی و کیفیت سلامت جامعه و ... را شامل شوند.

عباسی با بیان اینکه میزان باروری کل از سال 1379 به پایین تر از سطح جانشینی رسید، افزود: با این حال سرعت کاهش باروری در دهه اخیر کند شده و سطح باروری بین 1.8 و 1.9 درصد در نوسان بوده است. آمارهای ثبت احوال نشان می دهد نرخ باروری از 1.8 درصد در سال 90 به 1.9 درصد در سال 94 افزایش یافته است.

وی ادامه داد: تثبیت و تداوم باروری، حدود سطح جانشینی مستلزم تسهیل شرایط ازدواج جوانان است. همچنین اعمال برنامه هایی که فرزندآوری زوجین را تسهیل کنند از اولویت سیاست های جمعیتی است.

رییس موسسه مطالعات جمعیتی تصریح کرد: در حوزه خانواده بررسی ها نشان می دهد در پاسخ به تحولات اجتماعی معاصر ابعاد نگرشی خانواده تغییرات چشمگیری را تجربه کرده است. روند افزایش سن ازدواج، وقوع طلاق و نیز مشکلات ناشی از تغییر در ترکیبات زندگی از مصادیق این حوزه است ضمن اجتناب از تصمیم گیری های غیر علمی و مطالعه نشده در سیاست گذاری های مربوط به مسایل خانواده، مداخلات سیاستی و اجرای قوانین حمایتی از خانواده و تلاش برای رفع موانع ازدواج، تسهیل ازدواج جوانان و تلاش برای تحکیم خانواده از موضوعات اساسی و مورد تاکید در سیاست های کلی جمعیت به بهبود وضعیت خانواده در کشور کمک کند.

وی با بیان اینکه تحولات ساختار سنی جمعیت از جمله تورم جوانی جمعیت و افزایش جمعیت در سنین فعالیت (15 تا 64 سال) منجر به فرصت طلایی پنجره جمعیتی در دهه اخیر شده است، گفت: بهره گیری از این فرصت جمعیتی می تواند به افزایش تولید، بهره وری و پس انداز منجر شود و نتایج اقتصادی ارزشمندی را برای کشور به دنبال داشته باشد.

عباسی در ادامه افزود: در حال حاضر بیکاری یکی از مهمترین چالش های اقتصاد ایران به شمار می رود. ساختار جوان بیکاران کشور (بیش از 70 درصد بیکاران کشور زیر 30 سال سن دارند) و بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی از ابعاد آسیب زای بیکاری در ایران محسوب می شود. با وجود مشکل بیکاری و عرضه بالای نیروی کار در کشور با این حال بازار کار با کمبود نیروی کار ماهر و ورزیده مواجه است، ارایه برنامه های آموزشی که بتواند مهاجرت نیروی کار را بالا ببرد تاثیر قابل توجهی بر بهره گیری از فرصت طلایی و رونق اقتصادی کشور دارد.

رییس موسسه مطالعات جمعیتی با بیان اینکه یکی از وضعیت های جمعیت جوان کشور ما در آینده سالخوردگی جمعیت است، اظهار کرد: این پدیده که از پیامدهای درازمدت افزایش امید زندگی و تغییر ساختار سنی است امری اجتناب ناپذیر است هرچند اکنون درصد جمعیت سالمند در ایران اندک است ولی توجه به حجم و تعداد جمعیت 65 ساله و بالاتر در سال های آتی بایستی مدنظر برنامه ریزی و سیاست گذاران به ویژه حوزه سلامت و تامین اجتماعی کشور باشد.

وی ادامه داد: محدودیت منابع، کاهش میزان های بارش و افزایش برداشت از منابع آب زیرزمینی، افزایش سطح زیر کشت محصولات کشاورزی، افزایش روند فرسایش و آلودگی خاک، افزایش کلانشهرها، تراکم جمعیتی، کمبود مسکن و ترافیک از جمله چالش های وضعیت محیط زیست کشور می باشد.

وی ادامه داد: عدم توجه به شاخص های کلان کشور چه به لحاظ اقتصادی و چه زیست محیطی در برنامه ریزی های جمعیتی زمینه تشدید مشکلات و تهدیدات زیست محیطی را باعث می شود. تهیه برنامه اقدام برای جمعیت و محیط زیست و همکاری نهادهای مختلف سیاست گذاری قانونی و اجرایی برای دست یابی به هدف پایداری محیط زیست پیشنهاد می شود.

رییس موسسه مطالعات جمعیتی با بیان اینکه تحولات باروری در دهه های اخیر و تغییرات رشد و ساخت جمعیت نقش بسزایی داشته است، بیان کرد: ولی آینده جمعیت در ایران متاثر از مهاجرت خواهد بود سالانه به طور میانگین حدود یک میلیون نفر در داخل مرزهای ایران جابجا می شوند. نابرابری اقتصادی و اجتماعی در نقاط مختلف کشور الگو و میزان مهاجرت در کشور را تحت تاثیر قرار داده است. اتخاذ سیاست هایی نظیر توسعه و تقویت شهرهای واسط، توسعه مناسب مناطق روستایی و کم جمعیت در بازتوزیع مناسب جمعیت می تواند موثر باشد.

وی گفت: همچنین حضور مهاجران بین المللی به ویژه مهاجران افغانستانی در سه دهه گذشته در ایران مسایل نوظهوری را در جامعه ایجاد کرده است. بازگشت این مهاجران از یک سو و تداوم حضور آنها در ایران از سوی دیگر اثرات قابل توجهی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه خواهد داشت. همچنین مهاجرت ایرانیان به ویژه افراد متخصص به خارج از کشور در سالهای اخیر پرشتاب به خود گرفته است.

وی با بیان اینکه ناباروری یکی از نکات مهمی است که باید به آن پرداخته شود، افزود: حدود 18 تا 20 درصد از زنان نابارور هستند.

وی گفت: بر اساس برآورد ثبت احوال میزان بی فرزندی دایمی 1.7 درصد است و ناباروری در ایران در دهه های اخیر حدود 18 درصد بوده است.

وی با بیان اینکه سن ازدواج زنان در دهه های اخیر 23.4 درصد افزایش داشته است، افزود: متاسفانه روند رو به رشد طلاق در جامعه رخ داده است در استان های مختلف نسبت بین طلاق و ازدواج متفاوت است در بعضی از استان ها و در برخی دیگر پایین می باشد.

وی گفت: فقدان منابع داده ای معتبر جهت رصد جمعیت خانواده در کشور یکی از موانع مهم در جهت شناسایی مستقل حوزه خانواده بوده است.

وی بیان کرد: در کنار مهاجرت های داخلی حدود 2.5 میلیون نفر مهاجرت افغانی در کشور داریم که 1.5 میلیون نفر آنها سند و مدرک دارند، 600 نفر مهاجر خاص و یک میلیون نفر بی مدرک هستند که عموما در تهران، فارس و مشهد زندگی می کنند. نسل دوم افغان ها از لحاظ تحصیلی شرایط بهتری دارند.

وی گفت: در مورد ایرانیان خارج از کشور نیز آمار دقیقی در دست نیست و طبق برآورد تا شش میلیون نفر اعلام شده اند.

وی با بیان اینکه مهاجرت نخبگان بسیار برای ما قابل توجه است، گفت: سیاست هایی که بتواند نخبگان را در داخل کشور حفظ کند بسیار لازم و ضروری است.