امام علی علیه السلام رهبر حکیم، دانشمند، مفسر بزرگ قرآن و شهید راه عدالت

خبرگزاری شبستان - خراسان شمالی؛ حضرت علی علیه السلام در صبح جمعه سیزدهم رجب، 10 سال قبل از بعثت در مکه و درون کعبه متولد شد. امام علی(ع) خانه زاد خدا و مولود مقدس ترین مکان و با صفاترین و مهم ترین ماه ها، ماه رجب و بهترین ساعت و روز، صبح جمعه است. آن حضرت دومین شخص عالم اسلام پس از رسول اکرم(ص) است، پیامبر در آخرین سال عمر پر برکتش در راه بازگشت از مراسم حج در محلی به نام غدیر خم، دستور توقف کاروان را داد، زیرا پیک وحی فرمان داده بود، پیامبر(ص) رسالتش را به پایان برساند، سپس رسوا اکرم(ص) فرمود: ای مردم هرکس من مولا و رهبر او هستم، علی هم رهبر و مولای اوست و این جمله را سه بار تکرار کرد، اما باز هم ریاست طلبان، این حق مسلم علی(ع) را از او گرفتند و هنوز پیکر مقدس پیامبر(ص) را به خاک نسپرده بودند، به سقیفه بنی ساعد، مرکز اجتماع خود رفتند و پس از کشمکش ها در غیاب علی(ع) و بنی هاشم، ابوبکر را به عنوان خلیفه رسول خدا(ص) نصب کردند.

اعتراضات و دفاعیات علی(ع)

هنگامی که ابوبکر زمام امور خلافت را به دست گرفت، حضرت علی(ع) با یارانش به شدت اعتراض کردند و در هر فرصتی با استدلال، از حق خود دفاع کردند و زمانی که حضرت علی(ع) را برای بیعت با ابوبکر به مسجد احضار کردند، فرمود: من سزاوارتر و شایسته تر به این مقام (رهبری) هستم و سزاوارتر برای شما آن است که با من بیعت کنید. من نزدیک ترین شخص به پیامبر در زندگی و رحلتش هستم، من وصی، وزیر، گنجینه اسرار و علم او هستم، راستگوی بزرگ و جداکننده اعظم حق و باطل، من هستم، من نخستین کسی هستم که به پیامبر(ص) ایمان آوردم و او را تصدیق کردم و در جهاد همراه او بهتر از همه شما صبر و مقاومت کردم ئ از همه شما به قرآن و سنت آگاه ترم.

تلاش های علی(ع) در ابعاد دیگر حکومت اسلامی

سیاست های انحرافی سبب شد که حضرت علی(ع) در عصر خلافت عمر، ابوبکر و عثمان یعنی 25 سال از مقام رهبری و متن حکومت اسلامی کناره گیری کند، اما به علت حفظ اساس اسلام، دست به شمشیر نزد و پس از اتمام حجت، برای حفظ انسجام و وحدت، در ابعاد دیگر اسلامی به تقویت اسلام پرداخت و از اموری که سبب جرات دشمنان اسلام و تضعیف اسلام می شد، به طور جدی خودداری نمود.

آن حضرت در این راستا در دو جهت کوشش فراوان کرد: اول تلاش های فرهنگی و بیان احکام و داوری در مشکلات و دوم تلاش برای توسعه امور اقتصادی و زراعت و کشاورزی به منظور تولید و فقر زدایی. در عین حال در بعضی از موارد برای دفاع از مظلومین و تثبیت حق به طور جدی اقدام می کرد و به افراد ناحق به شدت اعتراض می کرد.

سرانجام در اواخر سال 35 هجری، با کشته شدن عثمان، ورق دیگری به روی مسلمانان گشوده شد و اکثریت مردم به انتخاب امیرمومنان(ع) نظر داشتند، اما بودند عده ای که از طلحه و زبیر و بنی امیه، معاویه و مروان برای خلافت نام می بردند. بنابراین وقتی که با انتخاب علی(ع) از سوی مردم، طلحه و زبیر از دست یابی به خلافت محروم شدند، تصمیم بر مخالفت با علی(ع) گرفتند و عایشه را دستیار خود قرار داده و به بصره روانه شدند و به آشوب و فتنه دست زدند و جنگ جمل را به وجود آوردند و آن جنگ مقدمه جنگ صفین شد. امام علی(ع) در ابتدای خلافت تمام نیروها و امکانات خود را برای اصلاح امور و پاکسازی تباهی های عصر خلفای قبل به خصوص عثمان به کار گرفت.

نخستین خطبه ایشان، در نهج البلاغه خطبه 16، بیانگر اهدافش در به دست گرفتن زمام امور حکومت است. در فرازی از این خطبه فرموده است: آگاه باشید، تیره روزی ها همچون عصر بعثت پیامبر(ص) بار دیگر به شما روی آورده، سوگند به کسی که پیامبر(ص) را یه حق مبعوث کرد، به سختی مورد آزمایش قرار می گیرید و غربال می شوید و همانند محتویات دیگ هنگام جوشش، زیر و رو خواهید شد، به گونه ای که بالا نشینان در پایین و پایین نشینان در بالا قرار خواهند گرفت. آنان که به راستی در اسلام، پیشگام هستند و به کنار رفته بودند بار دیگر سرکار خواهند آمد و کسانی که با نیرنگ و ترفند، خود را به پیش انداخته بودند، عقب زده خواهند شد.

اهداف حکومت علی(ع)

هدف های حکومت امام علی(ع) در دو کلمه رفع و دفع هرگونه ظلم و باطل در تثبیت حق و عدالت خلاصه می شود. چنانکه در قسمت آخر خطبه شقشقیه می فرماید: آگاه باشید، سوگند به کسی که دانه را شکافت و انسان را آفرید، اگر نه این بود که جمعیت بسیاری گرداگردم را گرفته و به یاریم قیام کرده اند و از این جهت اتمام حجت شده است و نیز اگر نبود پیمانی که خداوند از دانشمندان گرفته که در برابر شکم خوارگی ستمگران و گرسنگی ستمدیدگان، سکوت نکنند، من زمام شتر خلافت را رها می کردم و از آن صرف نظر می نمودم.

علت وقوع جنگ های عصر خلافت امام علی(ع)

تمام عصر خلافت امیرمومنان علی(ع) یعنی حدود پنج سال درگیر سه جنگ بزرگ داخلی بود. 1-جنگ جمل از جانب ناکثین(بیعت شکنان) 2- جنگ صفین از جانب قاسطین(منحرفان از حق) 3- جنگ نهروان از جانب مارقین(خوارج و دور شدگان از حق).

انگیزه اصلی این سه جنگ خانمان سوز، عدالت خواهی علی(ع) بود، علی(ع) فدای عدالت شد و سرانجام خونش در راه عدالت ریخت.

هرکدام از این سه گروه به بهانه ای که در واقع، حق طلبی، دادگستری و صلابت علی(ع) برای اجرای اسلام ناب بود، علم مخالفت با حکومت آن حضرت برافراشتند و امام علی(ع) در سخت ترین شرایط گرچه به قیمت جانش تمام شد، در برابر آنها ایستاد و تسلیم اهداف پلید آنها نشد و سرانجام امام علی(ع) صبح 19 رمضان سال 40 هجری، توسط عبدالرحمن ابن ملجم که از فراریان خوارج بود در مسجد کوفه ضربت خود، تنها جمله ای که هنگام فرود آمدن ضربت بر فرق نازنین علی(ع) از حضرت شنیده شد؛ فزت و رب الکعبه بود؛ به خدا سوگند که رستگار شدم. و آن حضرت در شب 21 رمضان در سن 63 سالگی در کوفه به شهادت رسید.

شهادت طلبی علی(ع)

شهادت در فرهنگ امام علی(ع) باختن نیست، بردن است؛ به آب رسیدن لب تشنه است، یافتن گمگشته است، امید زندگی و همان است که قرآن فرمود: فوز عظیم.

روایت است که پیامبر(ص) در ابتدای سال های هجرت در آخرین جمعه ماه شوال در مسجد مدینه برای مسلمانان سخنرانی می کرد و از عظمت و ارزش ماه رمضان سخن می گفت، که امیرمومنان علی(ع) پای منبر برخاست و گفت: ای رسول خدا، در این ماه چه کار بهترین است، فرمود: بهترین کار در این ماه اجتناب از گناه است و سپس گریه کرد. علی(ع) عرض کرد: ای رسول خدا، چه چیز تورا گریانید؟ فرمود: گریه ام به خاطر یاد مصیبتی است که در این ماه بر تو وارد می شود، گویی میبینم که در پیشگاه خدا نماز می گذاری، شقی ترین مردم ضربتی به سرت می زند که ریشت از آن ضربت به خونت رنگین خواهد شد. علی(ع) عرض کرد: آیا این حادثه در موقع سلامت دین به من می رسد؟ فرمود: آری در سلامت دینت.

وصیت حضرت علی(ع)

هنگامی که علی(ع) در بستر شهادت قرار گرفت، به فرزندانش حسن و حسین(ع) و دیگر بستگان و مردم وصیت کرد با این مضمون که: 1- شما را به تقوا و پرهیزگاری و ترس از خدا وصیت می کنم. 2- دنیا پرست نباشید، گرچه دنیا به سراغ شما می آید. 3- از آنچه از امور دنیا از دستتان می رود، افسوس نخورید. 4- حق بگویید و برای پاداش الهی کار کنید. 5- دشمن ظالم و یار مظلوم باشید. 6- تقوا و نظم در امور را رعایت کنید. 7- بین افراد خود را اصلاح دهید. 8- خدا را خدا را در مورد یتیمان نکند آنها گاهی سیر و گاهی گرسنه بمانند، نکند آنها بر اثر رسیدگی نکردن، در حضور شما از بین بروند. 9- خدا را خدا را در مورد همسایگانتان که با آنها خوش رفتاری کنید. 10- خدا را خدا را در مورد قرآن نکند دیگران از عمل به قرآن از شما پیشی گیرند. 11- خدا را خدا را در مورد نماز، چرا که نماز ستون دین است. 12- خدا را خدا را در مورد خانه پروردگارتان کعبه، تا آن هنگام که هستید آن را خالی نگذارید. 13- خدا را خدا را در مورد جهاد، با اموال و جان ها و زبان های خود در راه خدا جهاد کنید. 14- بر شما لازم است که پیوندهای دوستی بین خود را محکم کنید، بزل و بخشش را فراموش نکنید و از قهر شدن و قطع رابطه بین خود بر حذر باشید. 15- در مورد ضارب خود ابن ملجم هم چنین سفارش کرد: اگر از دنیا رفتم و تصمیم قصاص داشتید، یک ضربت به او بزنید تا ضربتی در برابر ضربتی باشد، او را مثله نکنید، که من از رسول خدا(ص) شنیدم، فرمود: از مثله کردن بپرهیزید، گرچه نسبت به سگ باشد.

سفارش علی(ع) به مخفی کردن قبر خود

حضرت علی(ع) دشمنان بسیار داشت، از جمله معاویه و طرفدارانش و خوارج، عدالت و کینه توزی آنها در حدی بود که قبر مطهر علی(ع) از دستبرد نبش و اهانت محفوظ نبود، از این رو در وصیت به فرزندانش فرمود: مرا شبانه به خاک بسپارید و سپس به امام حسن(ع) فرمود: برای من چهار قبر در چهار محل مسجد کوفه، رحبه(میدان کوفه)، سرزمین نجف، خانه جعده بن هبیره، حفر کن.

منظور حضرت از این وصیت این بود که کسی به قبر او اطلاع نیابد به گونه ای که بر اساس روایات مرقد مطهر امام علی(ع) تا زمان امام صادق(ع) مخفی بود.

سخن پایانی

عدالت ورزی و رعایت احکام شرعی توسط امام علی(ع) سبب کینه توزی دشمنان از ایشان و سرانجام شهادت آن حضرت شد، همین دشمنی ها و کینه توزی ها، سبب شد مرقد مطهر امام علی(ع) بیش از صدسال مخفی بماند. کینه دشمنان از امام علی(ع) سبب شد اولاد علی(ع) شهید شوند و برای دشمنان اهل بیت جوری شده بود که حتی به مرقد مطهر امامان نیز جسارت داشته باشند. جنگ های صفین، نهروان و خوارج، تکفیر به وجود آورد و افراد زیادی از دین خارج شدند که نمونه آنها، ابن ملجم که به عنوان شقی ترین فرد از او در تاریخ یاد شده است، امام علی(ع) را به شهادت رساند.

افراد زمان علی(ع) اهل دنیا بودند و این همه زهد، تقوا، علم و عدالت ورزی آن حضرت را بر نمی تابیدند. کینه دشمنان از امام علی(ع) از همان دوران کودکی ایشان شروع شد، چرا که ایشان پرورش یافته دامان رسول اکرم(ص) بود، و در جنگاوری و شجاعت، انفاق، قضاوت و عدالت ورزی حریف نداشت و افتخار دامادی پیامبر(ص)، کتابت قرآن و حدیث غدیر، مختص امام علی(ع) بود.

امام علی(ع) رهبر حکیم، دانشمند، مفسر بزرگ قرآن است و همین ویژگی ها سبب حسادت افراد کینه توز شد. اگر می خواهیم علی(ع) را بشناسیم باید کتاب جاذبه و دافعه شهید مطهری و هم چنین کتاب انسان کامل را مطالعه کنیم نه این که در سالروز شهادت آن حضرت فقط ضجه بزنیم و ناراحت شویم.  حضرت علی علیه السلام با شهادت به آرزویش رسید، چرا که تا قبل از آن با تمام کارهایی که برای اعتلای اسلام انجام داد، نگفت فزت و رب الکعبه؛ اما با فرود آمدن شمشیر بر فرق مبارکش توسط ابن ملجم شقی فرمود: رستگار شدم.