به گزارش خبرنگار شبستان، آیین نکوداشت ثبت جهانی دو میراث مستند ایران در یونسکو، «التفهیم»ابوریحان بیرونی و «پنج گنج» (خمسه نظامی) صبح امروز شنبه هشت مرداد در سالن همایش‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی با حضور رییس سازمان و اعضای گروه ارزیابی کمیته ملی حافظه جهانی دکتر سعیدآبادی، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران و با تقدیر از برگزیدگان کمیته ملی حافظه جهانی برگزار شد.
در ابتدای این مراسم، دکتر اسحاق صلاحی، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و رییس کمیته ملی حافظه جهانی با بیان اینکه ثبت میراث معنوی در یونسکو افتخاری بزرگ برای ایران اسلامی از دست اندرکاران کمیته ملی حفاظت تشکر کرد و گفت: از اینکه یک اثر ملی مستند به ثبت برسد یک افتخار بزرگ برای ایران اسلامی، برای ایرانی با تمدن و حکومت با ارزش‌های والای انسانی از همه شما دست‌اندرکاران خلق این افتخار تشکر می‌کنم.
وی افزود: از سال 84 تاکنون پنج اثر مستند این مرز و بوم از سوی کمیته حافظه ملی در یونسکو به ثبت رسیده است، این تلاش نیکویی است، زیرا کمیته جهانی ثبت آثار در یونسکو از سال 1371 فعالیت خود را آغاز کرده است و ایران از سال 1384 فعالیتش را در این کمیته شروع کرده است و این فرصت باید فرصتی باشد که برای آینده از آن بتوان استفاده کنیم.
وی با ابراز رضایت از ثبت پنج اثر در طول پنج سال از عضویت ایران در کمیته حافظه جهانی اظهار داشت: ما مأموریتی داریم که میراث مستند این مرز و بوم را به ثبت جهانی برسانیم، در حالی که امروز بخشی از شاخصها برای اعلام ثبت آثار یک کشور در حافظه جهانی ساختگی است. تا زمانی که حرفی برای گفتن نداشته باشیم، باید این شاخصه‌ها را بپذیریم، ایران اسلامی با اینکه دیر به این کمیته پیوسته در طول شش سال توانسته است پنج اثر را در یونسکو به ثبت برساند.
دکتر صلاحی با اشاره به نتایج ثبت آثار ایرانی در حافظه جهانی گفت: با ثبت میراث مستند ایران در یونسکو همه محققان به سندی که تا دیروز امکان دسترسی به آن غیرممکن بود و همچنین نگهداری از این آثار از حیطه سازمان‌ها، نهادها و حکومت خارج می‌شود و همه مکلف می‌شوند که از این میراث جهانی حفاظت کنند، از این حیث افتخار می‌کنیم که بخشی از اسناد ملی کشور و غرور ملی مردم است را برای آینده حفظ می‌کنیم. آنچه می‌ماند اثر ماندگاری است که متعلق به نسل گذشته است و مسایل ارتباطی نسل گذشته به آینده است.
وی با اشاره به برگزاری هشت کارگاه آموزشی از سوی مرکز اسناد در استان‌ها خاطرنشان کرد: تا الان هشت کارگاه آموزشی برای ثبت اسناد در حافظه ملی جمهوری اسلامی برگزار شده است، در سفر به استان‌های مازندان و فارس مقدماتی را برای اینکه بخشی از کار را به مسئولان استانی واگذار کنیم که هر اثری در خانه یا مکانی نگهداری می‌شود تا این اثر به جایی نرود ما می‌توانیم با استفاده از این پتانسیل‌ها در استان‌ها بخشی از این کار را به نحو احسن استفاده کنیم و کار سخت را تسهیل کنیم. اگر تلاش کنیم این بضاعت در استان‌ها وجود دارد. با پنج کارگاه پل ارتباطی بین کمیته ملی حفاظت و مجموعه استان‌ها برقرار است اما این ارتباط باید سازمان‌دهی شود تا بتواند این مأموریت را مدیریت کند.
رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی همچنین گفت: ما ظرف شش سال پنج اثر را در یونسکو به ثبت رساندیم و این تمهیدات لازم را دیدن نشانه همتی والاست و از این پس می‌شود بیشتر از این کار کرد، اگرچه محدودیت هر دو سال ثبت یک اثر وجود دارد اما اگر چنین اتفاقی نیفتد بسیار عالی است.
وی افزود: در کشورهای عضو اکو که ایران فرهنگی است می‌توانیم با پتانسیل این کشورها که هر کدام از کشورها دو اثر را به ثبت برسانیم، می‌توانیم ظرف ده سال 20 اثر را به ثبت جهانی برسانیم که این آثار متعلق به جهان اسلام و ایران فرهنگی قدیم است.
به گفته رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی زمینه همکاری در کشورهای عضو اکو وجود دار، تلاش می شود در ماه مبارک رمضان گام‌های مؤثری در آموزش، ایجاد نرم‌افزارهای واحد برای ثبت اثر برای کشورهای ایران فرهنگی برای حفظ میراث گران‌‌سنگ ایران اسلامی را ایجاد کرد.
وی با اشاره به دو اقدام اساسی که سازمان اسناد در گذشته انجام داده گفت: حضور ایران در شورای مشورتی 2013 یونسکو و همچنین موافقت یونسکو برای حضور کارشناسان ایرانی برای کمیته مشورتی یونسکو از جمله اقداماتی بود که سازمان در گذشته انجام داده بود و ما پیگیری می‌کنیم که سازوکارهای اجرا و تحقق آن را فراهم کنیم. حضور فعال در جلسات مشورتی یونسکو نشان از غنای فرهنگی ایران و وجود انسان‌های باتجربه است که این مبلغ قوی برای عقبه ایران اسلامی و برای اساتیدی است که امکان حضور آنها در مجامع بین‌المللی وجود ندارد و آنها می‌توانند از حیث فرهنگی از ما دفاع کنند.
بر اساس پیشنهادی آثار دیداری- شنیداری ایران در یونسکو به ثبت می رسد
همچنین در ادامه این آیین، دکتر سعیدآبادی، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران با تشکر از کمیته حافظه ملی یونسکو در ثبت میراث معنوی ایران گفت: از جناب آقای اشعری تشکر می‌کنم که این کار با همت و تلاش ایشان شروع شد و جناب صلاحی راه ایشان را با مدیریت بهتر هدایت خواهند کرد.
وی افزود: در یونسکو چند کمیته ثبت میراث وجود دارد، هدفی که یونسکو به دنبال آن است از طریق ثبت میراث معنوی، طبیعی، فرهنگی، مستند است که همه این آثار یک هدف کلی را که سه ویژگی حفاظت و نگهداری از آثار در حوزه فرهنگی، طبیعی، معنوی، مستند و دسترسی در عین حفاظت و نگهداری و آگاهی‌بخشی و جلب توجه به این موضوعات به داشته‌های یک ملت و تأثیر آن داشته‌ها بر جامعه جهانی است.
به گفته دبیر کل کمیته ملی یونسکو در ایران تشکیل کمیته منطقه‌ای حافظه جهانی، برگزاری و مصوب کردن جایزه فردوسی در حوزه میراث مکتوب، استفاده از متخصصان و کارشناسان ایرانی در حوزه میراث مکتوب و مسئولیت‌آفرینی بیشتر با ثبت یک اثر در یونسکو و ثبت آثار دیداری- شنیداری هم از پیشنهادات در دست بررسی ایران در سازمان علمی فرهنگی یونسکو است.
سعیدآبادی خاطرنشان کرد: تلاش برای تشکیل کمیته منطقه‌ای حافظه جهانی یعنی ایران فرهنگی، آن کشورهایی که امکان آن برنامه را ندارند، زیرا هنوز برخی از این کشورها امکان ثبت یک اثر را ندارند با تشکیل کمیته‌ای زیر نظر جمهوری اسلامی در منطقه ایران فرهنگی در تلاش هستیم این کارها در شورای بین‌الدولی میراث مستند بررسی شود و امکان برگزاری آن در ایران فراهم شود، این اقدام در دست انجام است.
وی از برگزاری و مصوب کردن جایزه فردوسی در حوزه میراث مکتوب خبر داد و گفت: در کمیته ملی ثبت حافظه یونسکو در کنفرانس قبلی یونسکو تصویب شد که جایزه فردوسی برگزار شود و همان‌طور که می‌دانید در یونسکو ما تنها یک جایزه ابن سینا را داشتیم و الان با تصویب این جایزه در یونسکو امکان برگزاری دومین جایزه را به دست آورده‌ایم. تمام جوایزی که در یونسکو برگزار می‌شود تاکنون متوقف شده است، همه کارهای برگزاری این جایزه از طرف ایران انجام شده است، ما منتظر پاسخ یونسکو هستیم تا این جایزه را برگزار کنیم.
وی افزود: پیشنهاد ثبت آثار بیداری و شنیداری هم منتظر ثبت یونسکو است، باید کارهای فاخر را رصد کنیم، این کار آغاز شده است شاید سال‌های آینده آثاری از حوزه دیداری- شنیداری در برنامه حافظه جهانی ثبت شود. ثبت یک اثر پایان یک فرآیند و راه نیست اگرچه کاری سخت و افتخارآمیز است که باید با علم و تخصص انجام شود. ما با ثبت یک اثر فکر نکنیم که به پایان راه رسیده‌ایم، این پایان آغاز یک فرآیند حفاظت، دسترسی و آگاهی‌بخشی به نسل جوان است، ثبت یک اثر مسئولیت ما را برای حفظ اثر بیشتر می‌کند.
متن فارسی «التفهیم»را ابوریحان برای ریحانه بنت حسین خوارزمی به نگارش درآورده است
در ادامه این مراسم، دکتر محمد باقری، درباره کتاب «التفهیم» گفت: اگر پیوستگی تاریخی موجود در زبان و ادب فارسی و جریان دینی- عرفانی نزد ایرانیان در مورد علوم هم وجود داشت، امروزه بیرونی هم‌پای حافظ، مولوی و سعدی نزد عام و خاص شهرت و معروفیت داشت اما به علت گسست علمی به خصوص پس از دوره تیموری در ایران ایجاد شد. اگر خواننده امروزی تپش‌های دل حافظ و سعدی و صدای نفس‌های مولوی و خیام را می‌‌شنید در خواندن آثار دانشمندانی هم‌ردیف آنان حتی به زبان فارسی با مشکلات زیادی روبرو است. در چنین اوضاعی ابوریحان بیرونی چه در ایران و چه در کشورهای دیگر شناخته‌شده‌تر و پرخواننده‌تر و مقبو‌ل‌تر از دیگر دانشمندان ایرانی است.
وی افزود: التفهیم در دو متن عربی و فارسی به جا مانده است. متن فارسی را مرحوم جلال‌الدین همایی در سال 1318 بر اساس نسخه بسیار کهنی در کتابخانه مجلس منتشر کرد و مقدمه و توضیحات و فهرست‌هایی به آن افزود. این کتاب چندین بار در ایران تجدید چاپ شد و استقبالی که از آن شد بین کتاب‌های علمی بی‌نظیر است، با این حال اشکالات و افتادگی‌هایی در چاپ همایی است که هنوز جای نشر ویراس تازه‌ای از آن را باقی گذاشته است.
باقری یادآور شد: متن فارسی با خط سیرلیک در سال 1973 در دوشنبه تاجیکستان منتشر شد، صورت ساده و مختصر‌شده‌ای از آنرا میراث مکتوب منتشر کرده است. در سال 1975 ترجمه روسی آن در تاشکند منتشر شد و ترجمه ایتالیایی آن به دست کلودیو چکودی 1996 ترجمه شده و هنوز منتشر نشده است.
وی تصریح کرد: کتاب التفهیم حدود 530 سوال به همراه جواب آنها در حوزه‌های حساب، هندسه، هیئت و انجام نجوم است. بخش‌هایی هم در باب اسطرلاب و تقویم دارد. متن فارسی را ابوریحان برای ریحانه بنت حسین خوارزمی نوشته است.
وی افزود: بیرونی کتاب التفهیم به قصد آموزش مبانی احکام نجوم تألیف کرده است و مقدمات آن را که ریاضیات نجوم است به تفصیل بیان کرده است. دو سوم سؤال‌ها مربوط به همین مقدمات علمی است.
در ادامه دکتر فریبا فرزام به ارایه توضیحاتی در ثبت جهانی التفهیم پرداخت.
نظامی پیشرو شاعران اصالت هنر است
در ادامه این مراسم، دکتر بهروز ثروتیان درباره اهمیت پنج گنج نظامی و جایگاه آن در میان آثار ادبی کهن فارسی پرداخت و گفت: زبان علمی و شعری نظامی پارسی، یعنی پارسی آمیخته به تازی است که شاه اخستان پادشاه شروان نیز از وی خواسته است تا مثنوی لیلی و مجنون را به همین زبان فارسی بسراید. در زیور پارسی و تازی/ این تازه عروس را طرازی. سبک شعری نظامی عراقی آراسته به کنایات و استعارات ادبی است که خود به صراحت می‌گوید: چنین گنج عراقی بر کف دست/ چرا گشتی در این بیغوله پابست.
به گفته دکتر ثروتیان نظامی پیشروی شاعران اصالت هنر است، همچنان که عطار پیشروی سرایندگان اصالت اندیشه است و هر دو در یک زمان در گنجه و نیشابور می‌زیستند. از شاعران ایران مشهورترین آنان خواجو، حافظ، صائب، امیرخسرو و بیدل همه از پیروان نظامی گنجوی هستند و مطرح کردن سبک‌هایی مانند آذربایجانی، هندی و اصفهانی امری غیرمعقول و غیر منطقی به نظر می‌آید. خواجوی کرمانی خود می‌گوید نبیند نظم در شیرین کلامی چو خواجو هیچ شاگرد نظامی و لسان‌الغیب حافظ شیرازی بر آن باور است که گاهی نظم وی بر لطافت از نظم نظامی پیشی می‌گیرد.
وی یادآور شد: در شیوه بیان ادبی نظامی لازم است گفته شود که اغلب تشبیهات، مجازات و استعارات شاعر ساده و قابل فهم است ولیکن بیشتر کنایات وی دشوار و دیریاب و در مواردی غیرقابل دسترسی است و البته خود شاعر معتقد است که هنر شعر درخور فهم همگان نیست.
دکتر ثروتیان با اشاره به آشنایی نظامی گنجوی با علوم اسلامی خاطرنشان کرد: نظامی در دوران جوانی علوم قرآنی و فلسفه اسلامی را به پایان رسانده و با فلسفه یونان آشنا شده و می‌خواسته همانند ناصرخسرو برای تبلیغ شرع اسلام و فلسفه خاص خودش کتابی بنویسد که نخست 20 مقاله از بخش دوم مخزن‌الاسرار یعنی خردنامه آن را به نظم کشیده و در همین زمان از پیران روزگار روبرو می‌شود و به مکتب عرفان راه پیدا می‌کند و رمزنامه یعنی بخش نخستین مخزن‌الاسرار در 20 مقاله دیگر به نظم آورده و نظیری برای حدیقه سنایی ساخته است.
وی همچنین خاطرنشان کرد: نظامی در قرن ششم و در دوره ملوک الطوایفی می‌زیسته در هر ولایتی یکی از ترکمان سلجوقی از افراد ملک‌شاه فرمانروایی داشتند، او بر این باور بود که با خلق آثار خود چراغ فرهنگ زبان ایران‌زمین را در برابر این طوفان‌ها نگه می‌دارد.
وی با اشاره به یادآوری نظامی از پنج گنج خود و تأکید دوباره بر آن می‌گوید: نظامی دو بار از پنج گنج خود به ترتیب نام می‌برد تا دیگران سروده‌های او را به نام خود نسبت ندهند و در این بهانه‌سازی نیز چون پنج گنج از کتاب‌های دیگر نامی نمی‌برد و این بدان معنی است که او را دیوان غزلی نبوده و یا به زبان دیگر جز فارسی شعری نسروده است.
در پایان مراسم با حضور دکتر صلاحی، دکتر سعید آبادی و دکتر ایرانی از اعضای گروه ارزیابی کمیته ملی حافظه جهانی استاد محمدحسن سمسار، خانم‌ها مهندس فریبا فرزام، ناهید فرضی، معصومه سادات میرپوریان، اکرم رحیمی، مژده محمدی، حجت‌الاسلام والمسلمین اشکوری و آقایان علی خاکپور، رضا فراستی، دکتر هادی هاشمیان و علی ططری تقدیر شد.
گفتنی است مراسم نکوداشت ثبت جهانی دو اثر ایرانی «التفهیم لاوایل صناعه التنجیم» (ابوریحان بیرونی) و «پنج گنج» (نظامی گنجوی) به همت کمیته ملی حافظه جهانی و با همکاری سازمان اسناد و کتابخانه ملی، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، کمیسیون ملی یونسکو، کتابخانه موزه مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
پایان پیام/
نظر شما