خبرگزاری شبستان، سرویس فرهنگی- محمد پورعلم : رسول جعفریان، محقق و تاریخ نگار معاصر، استاد تاریخ دانشگاه تهران و رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی است. با توجه به مشغله فراوان وی و همچنین اهمیت پخش سریال "مختارنامه" از تلویزیون، فرصت کوتاهی دست داد تا از وی پیرامون مقولاتی چون تأویل وبرداشت تاریخی و مقتضیات هنری فیلم های تاریخی- مذهبی پرسش هایی را مطرح کنیم که متن این مصاحبه در زیر آمده است:
- با توجه به این که سریال مختارنامه در حال پخش از سیماست و تخصص شما هم موضوعات تاریخی است، به طور کلی در زمینه فیلم های تاریخی این پرسش وجود دارد که نویسنده این گونه متن ها تا چه حد اجازه تأویل شخصی تاریخ برای پروراندن شخصیت ها و موقعیت های تاریخی را دارد؟
این که مخاطب شما(افکار عمومی) تا چه حد تلقی شما را قبول می کند یا نمی کند.
- در این صورت ممکن است یک جریان تاریخی با تأویل ما به طور کلی وارونه شود؟
بله همین طور است، فلذا همواره این خطر وجود دارد و ما هیچ گاه این اطمینان را به مردم نمی دهیم که اگر فیلمی را دیدید یا حتی کتابی را خواندید این واقع نمایی تاریخی دارد. آدم های فریب کار این کار را می کنند. من راستش (واقعیت) را به شما می گویم.
- بالاخره این تأویل نباید حدی داشته باشد؟
بله حدش این است که نسل تحصیل کرده مخاطب شما ببینند اگر به یکباره صدایشان در آمد (اعتراض کردند) مثل دموکراسی است. در دموکراسی شما چه می کنید؟
آیا می گویید کسی که رئیس جمهور شده حتماً بهترین است؟! نه، ولی می گویید چون اکثریت گفتند ما قبول می کنیم. شما همین کار را در این حوزه ها هم انجام بده. اگر صدای مردم رفت به آسمان بفهم که راه را اشتباه رفته ای.
- آخر بر اساس دموکراسی اگر مردم گفتند دو دوتا پنج تا می شود ...؟
واقعاً در دموکراسی الآن در دنیا قبول می کنند!
- این ضعف دموکراسی است اما خب راه بهتری هم نداریم؟
احسنت این جا هم همین گونه است. من به شما اطمینان می دهم که هیچ فیلم تاریخی منطبق با تاریخ نیست، یک نوع تفسیر تاریخ است. میزان سنجش آن هم غیر از کلیاتی که همه قبول دارند فهم و تأیید عمومی مردم است. میزان فهم مردم اگر بالا باشد به شما سخت می گیرند و اگر پایین باشد شما راحت با آن ها بازی می کنید. در واقع باید یک بالانسی ایجاد شود.
- آقای دکتر! برفرض که این موضوع را به صرف برداشت تاریخی بپذیریم اما گاهی برای دراماتیزه شدن متن چیزهایی ورای تاریخ و برداشت تاریخی به آن اضافه می شود. این ها چه طور؟
این ها در فیلم لازم است. آن مقدار اساساً در کار هنری در همه شقوقش مأفوق است. در نقاشی وقتی شما تصویری می کشید تا چه اندازه... حتی در عکاسی عکس را روتوش می کنید تا عکس زیباتر شود.
- مثالی بزنم. در فیلم مسافر ری که پیرامون شخصیت عبدالعظیم حسنی است وی در جایی از فیلم درباره جهاد می گوید:"جهاد، انتقام نیست. جهاد، جنگ نیست. حکایت جهاد، حکایت پروانه و شمع است." این کنایه "شمع و پروانه" از زبان عبدالعظیم کاملاً متعلق به امروز ما ایرانیان است؟
این ها را باید از خود میرباقری بپرسید اما یک هنرمند با کارهنری خود در حقیقت یک اندیشه، یک فکر و به اصطلاح ایدئولوژی تحویل جامعه می دهد، این شما هستید که باید ببینید درست است یا نه. حتی می خواهم بگویم فلسفه هم همین گونه است. شما فکر می کنید فلسفه خیلی واقع نمایی دارد؟
اگر واقع نمایی فلسفه مثل فیزیک و شیمی بود همه دنیا یک فلسفه داشتند کما اینکه اکنون همه دنیا یک ریاضی دارند یک فیزیک دارند. اصلاً این گونه نیست. متفاوت است. لذا شما در حوزه علوم انسانی همیشه الی یوم القیامة این مشکل را دارید.
- با بازگرداندن موضوعات به اجتماع و ارتفاع نقیضین چه طور؟
مگر همه چیز به این ها برمی گردد؟
- باید بتوان همه موضوعات را در نهایت به این اصول بازگرداند!
از قدیم می گفتند ولی من که نمی دانم. من فلسفه نخوانده ام.
پایان پیام/
نظر شما