به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر عبدالله صلواتی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید رجایی امروز 30 خرداد در نشست تخصصی دین، فرهنگ و اخلاق در جامعه ایران که در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد، گفت: اخلاق اجتماعی یکی از تمایزات سنت اخلاقی گذشته با سنت حاضر است. فضاهای سیاسی مختلف، مراودات، معاملات و ارتباطات طبقات مختلف جامعه اخلاق را مقداری پیچیده می کند.
دکتر صلواتی ادامه داد: در جامعه ای که پاشنه آن روی اخلاق اجتماعی نمی چرخد سیاستمداران و نخبگان بسیاری از رذایل اخلاقی همچون بدگویی، تعصبات، زیرآب زنی و عدم توافق میان گروهی را می بینند.
وی با بیان اینکه در نظریه سلولی اخلاق 4 سلول اخلاقی را مطرح کردم، عنوان کرد: هر سلول از هسته سیتوپلاسم و غشا تشکیل شده است. هر سلول با سلول های دیگر ارتباطاتی دارد. سلول اول انتزاعی است. سلول اول سلول پایه اخلاقی است. اخلاق حداقلی با این سلول شروع می شود. هسته این سلول عدالت، حکمت، عفت و شجاعت را دربر می گیرد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه سیتوپلاسم سلول اخلاقی قلمرو امور مجاز است، بیان کرد: آنچه در هسته است قلمرو ضرورت است، سلول در بافت خاصی قرار می گیرد و رویش های خاصی پیدا می کند. اگر سلول اول در بافت دینی قرار گیرد ظهورات خاصی پیدا می کند که در بافت غیر دینی این ظهورات را پیدا نمی کند.
دکتر صلواتی خاطرنشان کرد: دین حداقل در سه محور می تواند هسته پایه اخلاق را دگرگون کند. کاری که دین با اخلاق می کند این است که مصادیق رذایل و فضایل اخلاقی را دستکاری می کند. در قرآن وقتی از گناه یاد می شود تعابیر مختلف به کار برده می شود که هر یک بار معنایی متفاوت دارند با اینکه هسته های مشترکی دارند. قرآن می گوید هر گناه ظاهر و باطنی دارند، برخی گناه ها زشتی آشکار دارند مثل دزدی اما در مورد دروغ شاید آنطور حساسیت وجود نداشته باشد. قرآن می گوید گناه مراتب دارد و به حسب آدم های مختلف متفاوت است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید رجایی اظهار داشت: تغییر دیگری که دین در اخلاق می کند بحث تغییر کیفی است. در سلول چهارم اخلاق مطرح می شود که انسان ها صفر و یک نیستند، مراتب مختلف از انسان ها را داریم یعنی انواع گوناگون انسانی داریم که نسخه های مختلف اخلاقی دارند.
وی با ذکر چند مثال یادآور شد: انسان سخی در مقابل خواسته های دیگران بدون چشمداشت می بخشد، مفهوم بالاتر از سخاوت جود است، در جود طرف بدون درخواست دیگری می بخشد. اگر از کسی خطایی سر زند و ما آن را ببخشیم کف عفو را انجام دادیم. مفهوم صفح را داریم که بالاتر از عفو است یعنی می بخشی و فراموش می کنی. برخی مفاهیم توکل، تسلیم و زهد در دین متولد می شوند و ما اینها را در اخلاق نداریم. در حقیقت برخی مفاهیم دینی الزاما در اخلاق نیست.
دکتر صلواتی در مورد تغییر در الگوهای رفتاری و اخلاق اظهار داشت: در اخلاق متعارف به یک سری الگوهای خاص عمل می شود اما در دین الگوی توحیدی مطرح می شود که فضایل مختلف ارتقای وجودی پیدا می کنند. در نظریه سلولی اخلاق دو دسته اخلاق داریم، اخلاق متعارف و اخلاق متعالی.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: سلول دوم اخلاقی در زیست گون شکل می گیرد یعنی در شرایط اجتماعی و آداب و رسوم جامعه. جامعه ای را در نظر بگیرید که شرایط پایدار و امنی از نظر اجتماعی و تاریخی ندارد، در این جامعه افراد نگران آینده هستند. در این جامعه شایسته سالاری، عزت نفس و بسیاری از فضایل اخلاقی زیر پای این ناامنی له می شود.
وی با اعتقاد بر اینکه فضایل اخلاقی ثابت است، عنوان کرد: در هیچ جای دنیا عدالت بد نیست و دزدی پسندیده نیست. تفاسیر از مصادیق دزدی و دروغگویی متفاوت است. علامه طباطبایی در المیزان می فرمایند استبداد در قرون وسطی از حقوق پادشاه بود و مردم آن را حق می دانستند نه ظلم. ایشان در مثال دیگری فرموده اند علم برای پادشاهان در قرون وسطی ننگ حساب می شد زیرا متصور بودند که علم پادشاه را از سیاست و امور کشورداری باز می دارد.
دکتر صلواتی بیان کرد: یکی از معیارهای نزدیک شدن به اخلاق و دور شدن از هرج و مرج رجوع به خویشتن و فطرت الهی است. فطرت اگر بیمار شود باید به فطرت الهی، پیامبر، امام، ولی خدا، انسان کامل و عقلانیت جمعی رجوع کرد.
نظر شما