کانادا جا پای آمریکا می گذارد/چند و چون بازسازی راکتور اراک

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری شبستان، راه تهران برای شکایت از واشنگتن باز است، کانادا جا پای آمریکا می گذارد، تاکید سیاستمداران آمریکایی به لزوم اجرای تعهدات در برجام، دیدار وزرای خارجه ایران و آمریکا در نروژ برخی از سرتیترهای اخبار حوزه سیاست خارجی در هفته گذشته بود. ادامه اخبار و رویدادهای این حوزه را در گزارش زیر بخوانید:

تاکید سیاستمداران آمریکایی به لزوم اجرای تعهدات در برجام

«گری سیک» مشاور سابق روسای جمهور سال‌های دهه هفتاد و هشتاد میلادی آمریکا و «جی. ویزنر» مشاور امور بین‌الملل در یادداشتی مشترک که در وبگاه «کلولند» منتشر شده است، توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی را عامل جدید تغییر دهنده اوضاع در خاورمیانه نامیدند.

در بخشی از این یادداشت مشترک آمده است: امروزه، بیشتر مشکلات خاورمیانه در جای خود باقی مانده اما خطر جنگ با ایران فروکش کرده و آمریکا با مشارکت آلمان، انگلیس، فرانسه، چین و روسیه و حضور اتحادیه اروپا توانستند با مذاکره یکی از پیچیده‌ترین توافق‌ها در تاریخ در زمینه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را با جمهوری اسلامی منعقد نمایند. این توافق یکی از عمده‌ترین نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای را رفع نمود  و اعتبار یافتن این توافق از سوی قدرت‌های جهانی قدرت استثنانی بدان بخشیده است.

طبق ترجمه گروه بین الملل خبرگزاری فارس، در این یادداشت با اشاره به قول‌های ایران در برجام آمده است: این توافق موفقیت آمیز بود زیرا تمرکز بر یک هدف که توانایی ایران در ساخت سلاح هسته‌ای بود، داشت. البته این توافق دولت ایران را تغییر نداد و این کشور را ودار نکرد تا سیاست خارجی خود را تغییر دهد. این توافق بر وضعیت حقوق بشر ایران اثری نگذاشت  و موجب ممنوعیت توسعه و گسترش موشک‌های ایران نیز نشده است. این موارد البته که مهم هستند اما برجام برای نخستین بار مسیر بحث در محیط فاقد تهدید هسته‌ای را فراهم کرد. در این میان ضرورت دارد آمریکا و شرکایش به ایران اطمینان دهند که تمام مزایای اقتصادی ناشی از توافق هسته‌ای را دریافت می‌کند زیرا آمریکا پای حرف خود ایستاده است. از این گذشته، باید شرایط،  انگیزش لازم را برای ایران و باقی ماندن بر قول‌هایش داشته باشد. برخی ایرانیان با توافق هسته‌ای مخالفند و بسیاری هستند که مذاکره کنندگان را تحقیر می‌کنند.

نویسندگان این یادداشت در خاتمه با ذکر این‌که ایران کشوری با جمعیت فرهیخته و جوان است که دیدگاه‌های متفاوتی دارند و با احترام از ملت آمریکا یاد می‌کنند و خواهان حضور کشورشان در جامعه بین‌الملل هستند، نوشت: خاورمیانه در آتش است و ایران به طور مستقیم در افغانستان، عراق، سوریه و خلیج فارس، لبنان و یمن مداخله دارد. نحوه مقابله ایران با مشکلات منطقه ازجمله رابطه با اسرائیل و رفتار این دولت با مردم کشورش برای آمریکا مهم است. اینک رییس جمهور آمریکا در را بر روی ایران باز کرده و انجام تلاش‌های دیگر محول به دولت بعدی آمریکا است.

ضرورت دارد تاکید نماییم که ایران با همسایگانش در آرامش زندگی می‌نماید و معیارهای رفتاری پذیرفته شده در سطح بین‌الملل را رعایت می‌کند. ما باید ایران را ترغیب نماییم که اقدامات خصمانه‌اش چون آزمایش موشک با دیدگاه‌های جامعه بین‌الملل سازگاری ندارند. ما باید به مروز زمان و گام به گام به اقدامات مثبت ایران پاسخ داده و درهای خود را بر تجارت، سرمایه گذاری و مبادلات فرهنگی و آموزشی با آن‌ها باز نماییم. توافق هسته‌ای نشان داد که امکان پایان دادن به 37 سال خصومت وجود دارد. آمریکا و ایران هنوز تصمیم به دوستی نگرفته‌اند. اما نیازی هم نیست که دشمن باقی بمانیم. توانایی ما در نفوذ به رویدادهای بسیار مشکل خاورمیانه در گروی تعامل با ایران است.

بازسازی رآکتور اراک چه زمانی عملی می شود؟

رآکتور آب سنگین اراک از جمله نقاطی است که جمهوری اسلامی ایران از ۲۶ دی ماه می بایست با همکاری چین و آمریکا دست به بازسازی آن بزند.

بنابراین گزارش،‌ رآكتور اراك يكي از گلوگاه‌هاي حساسي به شمار مي‌آيد كه حل و فصل مسائل پيرامون آن توانست مذاكرات ايران و كشورهاي 5+1 را به توافق نهايي نزديك كند. اينكه چرا اين سايت هسته‌اي به يكي از نقاط ثقل مسئله هسته‌اي ايران تبديل شد، ابراز نگراني كشورهاي غربي است كه مدعي هستند مي‌توان از پلوتونيوم توليد شده در اين رآكتور براي ساخت بمب هسته‌اي استفاده كرد.

براساس اعلام مؤسسه علوم و امنيت بين‌الملل امريكا، رآكتور آب سنگين اراك در صورت درست عمل كردن سالانه مي‌تواند حدود ۹ كيلوگرم پلوتونيوم توليد كند كه براي ساخت دو بمب هسته‌اي كافي است. از اين‌رو كارشناسان از ايران مي‌خواهند كه براي دستيابي به يك توافق جامع نهايي اين حجم از پلوتونيوم را كاهش دهد.

از همين رو بود كه جيم والش، پژوهشگر مؤسسه تكنولوژي ماساچوست نيز در اين باره گفت: «راه‌هاي مختلفي وجود دارد كه مي‌تواند به ايران اجازه دهد با حفظ رضايت غرب مبني بر اينكه اهداف نظامي را دنبال نمي‌كند، رآكتور آب سنگين اراك را فعال نگه دارد. اين راه‌ها عبارتند از كاهش ظرفيت مگاواتي اين نيروگاه و تغيير چگونگي سوخت‌گيري كردن.

در نهايت ايران تصميم گرفت تا با ايجاد تغييراتي در قلب رآكتور اراك برخي نگراني‌هاي كشورهاي غربي را در خصوص رآكتور اراك رفع كند تا بهانه‌هاي كشورهاي غربي برطرف شود، البته بحث توليد پلوتونيوم براي ساخت بمب، موضوعي است كه بارها و بارها از سوي مسئولان دستگاه سياست خارجي كشور تكذيب شد، به گونه‌اي كه علي اكبر صالحي به صراحت اعلام كرد، ايران هيچ گونه تأسيسات فرآوري پلوتونيوم را در داخل ايجاد نكرده است.

وي در اين باره مي‌گويد: براي جداسازي پلوتونيوم بايد كارخانه‌بازفرآوري داشت. ما در حد تحقيقات، سال‌ها پيش بازفرآوري را انجام داديم اما بعد آن را جمع كرديم و كنار گذاشتيم و اين را به آژانس هم اعلام كرديم و الان اساساً ايران فعاليت و كارخانه بازفرآوري ندارد.

طبق گزارشي كه ايران در سال ۲۰۰۳ تسليم آژانس بين‌المللي انرژي اتمي كرد، رآكتور آب سنگين اراك با نام رسمي( IR- 40) به‌عنوان جايگزيني براي رآكتور تحقيقاتي فرسوده تهران و به‌عنوان يك مركز مطالعاتي براي توليد ايزوتوپ‌هايي با كاربري صنعتي و پزشكي طراحي و احداث شده است. احتياج به رآكتورهاي تحقيقاتي، به‌واسطه توليد ايزوتوپ‌هايي نظير موليبدن ۹۹ كه نقش تعيين‌كننده‌اي در درمان سرطان دارد، از حقوق مشروع ايران به شمار مي‌رود چراكه به رغم واردات فعلي اين ماده راديواكتيو از روسيه، بخش قابل‌توجهي از آن به‌واسطه نيمه‌عمر كوتاهش (كمي بيش از دو روز) در جريان نقل و انتقالات از بين مي‌رود.

نگراني غرب از رآكتور اراك ايجاد توان توليد مستقيم پلوتونيوم ۲۳۹ به‌عنوان محصول نهايي بود و در اين ميان اگر طراحي اين رآكتور به نحوي باشد كه از سوخت اورانيوم غني‌شده با خلوص پايين يا به اختصار LEU استفاده مي‌كرد، آهنگ توليد پلوتونيوم آن هم به‌واسطه كاهش ناگزير غلظت آرام‌كننده نوتروني‌اش، به طرز قابل‌توجهي كاهش مي‌يافت و همين مسئله محوري‌ترين مسئله در حل رآكتور اراك بين ايران و غرب بوده است.

عملكرد مطلوب يك رآكتور هسته‌اي به‌معناي مديريت صحيح مسير و انرژي نوترون‌هاي آزادشده در جريان واپاشي عناصر راديواكتيو به‌كار رفته در جايگاه «سوخت» رآكتور است.

در حقيقت اتفاقي كه در رآكتورهاي هسته‌اي مي‌افتد تابش باريكه‌اي از نوترون به مواد شكافت‌پذير و سپس ادامه يافتن واپاشي اورانيوم براي توليد گرما و توليد سوخت است. در فرآيند واپاشي با جذب نوترون به ماده شكافت‌پذير، عدد اتمي سوخت افزايش يافته و بر اساس فرآيند تونل‌زني كوانتومي ماده سوختي به دو عنصر جديد تبديل شده كه حاصل آن گرما و نوترون‌هاي جديد است. اين نوترون‌ها با برخورد به ساير اتم‌ها امكان پيشرفت روند واپاشي را فراهم مي‌كنند. به طور معمول ماده‌اي كه در طبيعت بيشترين امكان به كارگيري در چنين حوزه‌اي را دارد، اورانيوم و ايزوتوپ‌هاي مختلف آن است كه از معادن آن در سطح طبيعت استخراج مي‌شود. احتمال پيشرفت و تثبيت روند واپاشي زنجيره‌اي بستگي به عوامل متعددي از جمله سرعت نوترون‌هاي آزادشده در جريان واپاشي‌ها و درصد خلوص ايزوتوپ‌هاي شكافت‌پذير در سوخت رآكتور دارد. اگر بتوان سرعت نوترون‌هاي آزادشده را به‌طور مصنوعي كاهش داد، روند واپاشي زنجيره‌اي را هم مي‌توان در حد معقولي كنترل كرد. اين كار با پُر كردن فضاي بين ميله‌هاي سوخت با ماده‌اي موسوم به «آرام‌كننده نوتروني »انجام مي‌شود.

آب سنگين نقش همين آرام‌كننده نوتروني را ايفا مي‌كند كه در رآكتورهاي ايراني مورد استفاده قرار گرفته است و تأسيسات توليدي آن در خنداب اراك مستقر شده است، با اين حال سؤال اصلي اينجاست كه چگونه قرار است، رآكتور ايراني تغيير ‌كند.

ظریف در نروژ/ادامه مذاکرات برجام در اسلو

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه سفرهای اروپایی خود شب گذشته وارد نروژ شد تا در اجلاسی در خصوص کمک های بشر دوستانه در این کشور شرکت کند.

بنابراین گزارش، ظریف ساعت ۹:۳۰ شب تهران را به مقصد اسلو ترک کرد و ۴ بامداد وارد نروژ شد.

رییس دستگاه دیپلماسی کشورمان در جریان این سفر، علاوه بر دیدار با همتای نروژی خود همچنین در «اسلو فروم2016» با عنوان «بهبود میانجیگری درگیری مسلحانه» که به میزبانی وزارت خارجه نروژ و مرکز گفت و گوهای بشر دوستانه برگزار می شود، شرکت کند.

در این اجلاس، فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و جان کری وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا نیز قرار است حضور یابند.

وزیر امور خارجه ایران در بدو ورود به اسلو درباره برنامه های سفر اروپایی خود گفت: روز دوشنبه در اسلو با همتای خود در خصوص همکاری های دو کشور در حوزه گاز و زیست محیطی و مشورت های سیاسی و منطقه ای گفت وگو خواهم کرد.

وی ادامه داد: روز سه شنبه نیز اجلاس اسلو فروم با صحبت بنده، وزیر خارجه نروژ و خانم فدریکا موگرینی آغاز می شود و در سخنرانی خود، ضرورت دیدگاه در حل و فصل منازعات منطقه ای را مطرح کرده و در کنار آن با شرکت کنندگان گفت وگو می کنم.

ظریف افزود: روز چهارشنبه هم در ادامه ملاقات ها در حاشیه اجلاس، گفت وگویی با آقای جان کری وزیر امور خاجه آمریکا درباره پیگیری تعهدات آمریکا در برجام خواهیم داشت.

وی تصریح کرد: بعد از ظهر چهارشنبه نیز در برلین و دیدار با آقای اشتاین مایر درخصوص روابط دو جانبه و موضوعات دو جانبه و منطقه ای گفت وگو خواهم داشت.

ظریف را در این سفر، مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکا، سید عباس عراقچی معاون حقوقی و امور بین الملل و حسین جابری انصاری سخنگوی وزارت امور خارجه همراهی می کنند.

نشست افتتاحیه اسلو فروم 2016 با سخنرانی ظریف، همتای نروژی وی و نیز موگرینی روز سه شنبه در اسلو برگزار خواهد شد و پس از آن وزرای خارجه ایران، نروژ و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نشست خبری سه جانبه شرکت خواهند کرد.

وزیر امور خارجه نهم خرداد ماه جاری نیز سفری پنج روزه به شمال و شرق اروپا (لهستان، فنلاند،سوئد و لتونی) داشت.

دیدار وزرای خارجه ایران و آمریکا در نروژ

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان امروز راهی اسلو می شود تا در اجلاس "اسلو فروم" که گفت‌وگوهای بشر دوستانه در سطح دنیا را دنبال می‌کند شرکت کند.

ظریف در حاشیه این اجلاس علاوه بر دیدار با همتایان خود که در این اجلاس شرکت می‌کنند با جان کری، وزیر خارجه آمریکا در چارچوب اجرای برجام دیدار می‌کند.در این دیدار سیدعباس عراقچی، مجید تخت‌روانچی و حسین جابری‌انصاری معاونان ظریف او را همراهی می‌کنند.

هم‌چنین وزیر امور خارجه کشورمان در چارچوب برجام و مسایل منطقه ای و دوجانبه قرار است با فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز دیدار کند.

ظریف در ادامه سفر خود به اروپا پس از نروژ در سفری کوتاه برای دیدار با همتای آلمانی خود راهی برلین می‌شود.

گفتنی است، وزیر خارجه کشورمان امروز پیش از ترک تهران به سوالات نمایندگان مجلس دهم در خصوص سرمایه گذاری های خارجی در ایران پاسخ خواهد داد.

اقدام دیوان عالی ایالت اونتاریو مغایربا ادعای دولت جدید کانادا برعادی سازی روابط دو کشور است

حسین جابری انصاری درموضع گیری حکم دادگاه عالی ایالت اونتاریو کانادا افزود: بر اساس اخبار منتشره دیوانعالی ایالت اونتاریو کانادا با صدوریک رای سیاسی، براساس ادعاهای بی اساس در مورد به اصطلاح حمایت ایران از گروههای تروریستی، حکم توقیف 13 میلیون دلار از اموال ایران را تایید کرده است. جمهوری اسلامی ایران این اقدام را گامی جدید در مسیر سیاست های خصمانه دولت افراطی گذشته کانادا می داند که با رای مردم ساقط شد.

وی ادامه داد: شناسایی و اجرای آراء سیاسی و غیابی صادره ازسوی محاکم آمریکایی که در دیوانعالی ایالت مذکور کانادا مورد تایید قرار گرفته است، مغایر با تعهدات بین المللی دولت کانادا وفق اصول و قواعد شناخته شده حقوق بین الملل در مورد مصونیت قضایی دولتها و اموال آنها است.

سخنگوی وزارت خارجه افزود: از منظر سیاسی نیز این اقدام مغایربا ادعای دولت جدید کانادا مبنی برتمایل به عادی سازی روابط دو کشور و جبران سیاست های افراطی دولت پیشین کانادا است.

جابری انصاری گفت: از این رو همانگونه که قبلا در گفت وگو با مقامات کانادایی تصریح گردیده، مجددا تاکید می شود هرگونه عادی سازی روابط دیپلماتیک دو کشور مستلزم بازنگری اساسی در سیاست های افراطی و نادرست گذشته دولت کانادا از جمله در زمینه نقض مصونیت قضایی دولت ایران است.

وی تاکیدکرد: جمهوری اسلامی ایران ضمن مردود دانستن رای دیوانعالی ایالت اونتاریو و یادآوری مسئولیت بین المللی دولت کانادا در حفاظت از اموال ایران در آن کشور، تاکید می کند عدم رعایت تعهدات یاد شده موجبات مسئولیت بین المللی دولت کانادا را فراهم آورده و ایران حق خود در زمینه اتخاذ اقدامات لازم جهت احقاق حقوق قانونی خود از جمله در ارتباط با جبران خسارات وارده احتمالی را محفوظ می دارد.

ره آورد رحیم پور برای ایران

ابراهیم رحیم پور معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه ایران با ایگور مارگولوف همتای روسی خود در مسکو دیدار و در باره روابط دوجانبه و مسائل منطقه ای مذاکره کرد.

وزارت خارجه روسیه با اعلام برگزاری این دیدار دو جانبه در جریان نشست معاونان وزارت خارجه پنج کشور ساحلی دریای خزر، اعلام کرد: معاونان وزارت خارجه ایران و روسیه درباره دورنمای روابط تهرات و مسکو و همچنین ادامه روند گسترش همکاری ها مذاکره کردند.

بنا به این گزارش، رحیم پور و مارگولوف در این دیدار همچنین اوضاع منطقه ای و تحولات اخیر در مسائل خاورمیانه را بررسی کرده و بر همگرایی دو کشور برای حل مشکلات تاکید کردند.

نشست سه روزه معاونان وزارت خارجه ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان با امضای بیانیه پایانی چهل و پنجمین جلسه کار گروه ویژه تدوین متن کنوانسیون رژیم حقوقی این دریا و اعلام میزبانی شهر آستانه پایتخت قزاقستان برای اجلاس بعدی پایان یافت.

در نشست مسکو که با حضور هیات ایرانی به سرپرستی رحیم پور برگزار شد، نتایج مذاکرات برگزار شده قبلی بررسی و در باره موضوعات در دستور کار رایزنی شد.

تدوین رژیم حقوقی جدید دریای خزر یکی از مهم‌ترین مسائل پنج کشور حاشیه این دریا پس از فروپاشی شوروی در سال 1991 بوده که تاکنون پیشرفت‌هایی در این زمینه حاصل شده است.

معاون وزیر خارجه روسیه با اعلام حمایت صریح این کشور از عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای، ابراز امیدواری کرد که این موضوع در نشست آتی این سازمان در مردادماه سال جاری در تاشکند مطرح شود.

علاوه براین، بخش دیپلماسی رسانه‌ای سفارت کشورمان در مسکو اعلام کرد: ابراهیم رحیم‌پور معاون آسیا و اقیانوسیه و مشترک‌المنافع وزارت خارجه افزایش تبادل هیات های عالی رتبه بین دو کشور در چند ماه گذشته و توافق‌های به عمل آمده را قابل توجه توصیف کرده و برنامه‌هایی که در دستور کار دو طرف به منظور تقویت مناسبات در ابعاد مختلف قرار دارد را تشریح کرد.

وی با اشاره به برنامه‌ریزی دیدار سران جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و جمهوری آذربایجان در باکو، این نشست را در جهت افزایش همکاری‌های و تقویت صلح و ثبات منطقه خواهد بود.

معاون وزیر خارجه کشورمان با ابراز خرسندی از رایزنی‌های اقتصادی بین ایران و روسیه و اسناد امضاء شده به ویژه موافقت‌نامه گمرکی و ایجاد کریدور سبز برای تسهیل تبادل تجارت دو جانبه، از تقویت مناسبات اقتصادی با روسیه استقبال کرد.

ایگور مورگولوف، معاون وزیر خارجه روسیه نیز روابط دو کشور را رو به جلو و امیدوارکننده توصیف کرد و با اشاره به توافق‌های سیاسی و اقتصادی که در ماه‌های گذشته به دست آمده است، نسبت به ارتقای همه جانبه مناسبات دوجانبه ابراز خوش‌بینی کرد.

معاون وزیر خارجه روسیه با اعلام حمایت صریح این کشور از عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای، ابراز امیدواری کرد که این موضوع در نشست آتی این سازمان در مردادماه سال جاری در تاشکند مطرح شود.

راه تهران برای شکایت از واشنگتن باز است

ماه گذشته دادگاه عالی آمریکا براساس حکم دیوان عدالت این کشور رای به مصادره شدن ۲ میلیارد دلار از دارایی حاضر ایران در این کشور داد.

پس از اعلام این رای دولت یازدهم ضمن انتقاد از دولت گذشته به منظور تلاش نکردن برای خارج کردن این دارایی نقد ایران از آمریکا خبر از آغاز پیگیری ها برای بازستاندن این دارایی داد.

روش های قانونی و حقوقی که دولت ایران می تواند برای این اقدام انجام دهد هنوز به صورت رسمی در هیچ رسانه داخلی یا خارجی منتشر نشده بود تا این که روز گذشته یک نشریه آمریکایی به قلم فرشاد کاشانی تحلیلگر ایرانی مطلبی مبنی بر امکان شکایت تهران از واشنگتن در دیوان قضایی بین المللی طبق یک معاهده قدیمی را منتشر کرد.

بنابراین گزارش، پایگاه «نشنال اینترست» با اشاره به عزم جمهوری اسلامی برای شکایت از آمریکا به دلیل غصب 2 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در آمریکا، نوشته است که بر اساس معاهده‌ای قدیمی میان تهران و واشنگتن، چنین کاری امکان‌پذیر است.

دو ماه قبل بود که دیوان عالی آمریکا به بهانه پرداخت غرامت به خانواده‌های قربانیان چند انفجار در نقاط مختلف جهان، با مصادره اموال ایران در آمریکا موافقت کرد.

در پی این تصمیم که اصل مصونیت دیپلماتیک دولت‌ها را زیر سوال می‌برد و ضمنا یک دادگاه ملی را بر روابط خارجی حاکم می‌کند، ایران اعلام کرد که از آمریکا در دادگاه قضایی بین‌المللی شکایت می‌کند.

هرچند این دادگاه به صورت معمول فقط شکایاتی را بررسی می‌کند که دو طرف حکمیت این مرجع را به رسمیت بشناسند، اما معاهده موسوم به «پیمان دوستی، روابط اقتصادی و حقوق کنسولی» که در سال 1955 (1334) بین ایران و آمریکا امضا شده و هنوز هم معتبر است، این حق را به تهران می‌دهد که از واشنگتن شکایت کند.

این پیمان دو سال بعد از کودتای طراحی شده توسط آمریکا علیه دولت منتخب ایران و در زمان ریاست‌جمهوری «دوایت آیزنهاور» و نخست‌وزیری «حسین علاء» و با هدف گسترش سرمایه‌گذاری آمریکا در ایران امضا شده است.

معاهده مودت ایران و آمریکا که به امضای «مصطفی سمیعی» معاون وقت وزارت خارجه ایران و «سلدن چیپین» سفیر کبیر آمریکا در ایران رسیده، از ژوئن سال 1957 یعنی یک ماه پس از تصویب در تهران، اجرایی شده است.

در تبصره دوم از بند 21 این پیمان در مورد دادگاه قضایی بین‌المللی آمده است: «هرگونه اختلافی بین طرفین معظم متعهد در تفسیر یا اجرای این پیمان، که از طریق دیپلماسی به نحو رضایت‌بخشی حل و فصل نشود، باید در دادگاه قضایی بین‌المللی مطرح شود، مگر آنکه طرفین معظم متعهد بر راهکارهای مسالمت‌آمیز دیگری توافق کنند.»

بر اساس این بند، هریک از طرفین می‌توانند شکوائیه خود را در دادگاه قضایی بین‌المللی مطرح کنند.

«فرشاد کاشانی» نویسنده این مطلب نوشته است که با وجود تمام مخاصمات میان ایران و آمریکا، هیچ مدرک حقوقی دال بر لغو این پیمان وجود ندارد.

بعد از انقلاب اسلامی ایران، اولین بار این آمریکا بود که در ماجرای تسخیر سفارت آمریکا به این پیمان استناد کرده و در دادگاه قضایی بین‌المللی علیه ایران طرح دعوی کرده و مدعی شد که تهران با بازداشت دیپلمات‌های آمریکایی تبصره دوم بند چهار پیمان را زیر پا گذاشته است. در آن زمان دادگاه بین‌المللی علیه ایران رأی داد. این سابقه موجب شد تا پیمان پس از انقلاب هم معتبر باشد.

کمتر از یک دهه بعد، ایران در ماجرای حمله آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران بر فراز خلیج فارس، به این پیمان استناد کرده و آمریکا را به دادگاه قضایی بین‌المللی کشاند و دادگاه هم شکایت ایران را پذیرفت، هرچند تهران و واشنگتن بعدا این اختلاف را از مسیری دیگر حل کردند.

در سال 1992 هم در پی حمله آمریکا به خطوط نفتی ایران در خلیج فارس، بار دیگر ایران با استناد به همین پیمان از واشنگتن شکایت کرد و در مقابل آمریکا هم شکایت متقابلی را با ادعای مین‌گذاری ایران در دریا و حمله به کشتی‌های آمریکایی در دادگاه بین‌المللی مطرح کرد.

در هر دو مورد دادگاه قضایی بین‌المللی اعتبار شکایت‌ها را با استناد به پیمان 1955 تائید کرد. در دادگاه حکمیتی ایران و آمریکا در قضیه سفارت آمریکا هم دستکم یک بار به این پیمان استناد شده است.

در مقابل هیچ یک از دو کشور هیچ‌گاه به تبصره سوم از بند 23 پیمان که شرایط لغو را تشریح می‌کند، متوسل نشده‌اند. این تبصره عنوان می‌کند که هریک از طرفین که خواستار لغو پیمان باشند، باید یک سال زودتر به طرف مقابل اطلاع دهند.

در واقع به واسطه وجود این پیمان، دو کشوری که با هم در تخاصم هستند، در عین حال با یکدیگر پیمان مودت دارند و می‌توانند در دادگاه قضایی بین‌المللی طرف مقابل را به «نقض مودت» متهم کنند.

کانادا جا پای آمریکا می گذارد

دادگاهی در کانادا در ادامه دستبرد کشورهای غربی به اموال کشورمان حکم مصادره ۱۳ میلیون دلار از دارایی های ایران را در این کشور صادر کرد.

روزنامه کانادایی نشنال پست در گزارشی تحت عنوان "دادگاه در مورد یک پرونده ۱۳ میلیون دلاری"، نوشت: این دادگاه حکم داده است از محل دارایی ها غیر دیپلماتیک ایران در کانادا به آسیب دیدگان در عملیات گروه های ترویستی غرامت داده شود. این روزنامه مدعی شده حمایت ایران از برخی اقدامات تروریستی شده است.

به گزارش نشنال پست، این حکم بر ساختمان های دیپلماتیک ایران در اوتاوا اثر نمی گذارد، اما چندین ملک و چندین حساب بانکی غیر دیپلماتیک را در بر می گیرد.

این نخستین حکمی است که در چارچوب یک قانون ضد تروریستی در کاناد صادر می شود. این در حالی است که دولت جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر درگیر بازستاندن اموال بلوکه شده ایران در آمریکاست که طبق گزارش زیر توسط حکم دادگاه عالی این کشور به تاراج رفته است:

در  سال 2007  یعنی سال  1386 و زمان دولت احمدی نژاد  هزار خانواده امریکایی که از جمله  قربانیان  حملات سال 1983 به پایگاه نیروهای تفنگداران دریایی آمریكا در بیروت بودند  شکایتی را به دستگاه قضایی امریکا ارائه کردند و خواستار برداشت 2 میلیارد دلار از اموال و دارایی های ایران به عنوان خسارت به خانواده قربانیان آن رویداد شدند. دادگاهی در نیویورک حکم به توقیف اموال ایران می دهد اما بانک مرکزی ایران به حکم صادره اعتراض می کند . در همان زمان و در حالیکه اموال ایران شامل   اوراق بهادار دلاری بانك مركزی جمهوری اسلامی در حساب سی تی بانک نیویورک بود شعبه دوم دادگاه تجدیدنظر آمریكا مستقر در نیویورك طی حکمی اعلام کرد که این اموال می تواند به به خانواده قربانیان آن رویداد تعلق بگیرد. نهایتا اموال مذکور در سال 2008 ( 1387 ) توقیف می شود .

با این حال بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران در این مرحله با شركت در دادرسی مربوط به اجرای رأی در مقام اعتراض به این عملكرد بر آمد و دلایل خود را در اثبات غیر قانونی بودن و نا موجه بودن توقیف دارایی­ های خود حتی بر اساس قوانین آمریكا بیان كرد. یکی از استدلال های بانک مرکزی وقت در اعتراض به رای دادگاه امریکایی این بود که بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران از دولت مستقل است و آرایی را كه علیه دولت و سایر نهادها صادر شده است نمی­ توان علیه بانك مركزی اجرا كرد.

بانک مرکزی ایران همچنین اعلام کرد که  دارای مصونیت است و این مصونیت در آمریكا و در همان قانون مصونیت دولت­ های خارجی نیز به رسمیت شناخته شده است

ارائه این استدلال از سوی مسئولان حقوقی بانک مرکزی وقت در حالی مطرح شد  ایالات متحده آمریكا در سال 1996 قانون مصونیت دولت های خارجی (مصوب 1976) را اصلاح كرده بود که بر اساس. این قانون، اشخاص آمریكایی آسیب دیده از حملات در هر جای دنیا و یا بازماندگان آنها می ­توانند در محاكم آمریكا علیه دولت هایی كه این کشور مدعی است آنها حامی عملیات تروریستی هستند شكایت كنند.

براساس این گزارش، وزارت خارجه آمریكا مسئولیت انتشار فهرست دولت های حامی تروریسم را عهده دار است. ایران به ناحق از سال   1984 یعنی سال  1363 هجری شمسی در فهرست دولت های حامی تروریسم ایالات متحده آمریكا قرار گرفته بود.

از سوی دیگر بانک مرکزی وقت با طرح دادخواستی نزد دیوان عالی آمریكا درخواست كرد تا آن دیوان مغایرت قانون مزبور با قانون اساسی  امریکارا اعلام كند. مبنای استدلال بانك مركزی ایران  اصل تفكیك قوا در قانون اساسی آمریكا بود. بر این اساس ، كنگره حق ندارد قانونی را تصویب كند كه مربوط به پرونده­ای است كه در دادگاه در حال رسیدگی است.

کش و قوس های حقوق ی نهایتا تا سال 2012 ( 91 ) در مرحله بدوی ادامه یافت و ظاهرا تا آن زمان همه چیر بر علیه ایران بوده است و ظاهرا نه اقدامات حقوقی و نه حتی دیپلماسی نتوانست مانع از اجرای حکم مزبور شوند و سر انجام حکم نهایی دیوان عالی امریکا  به ضرر ایران ماه گذشته قطعی می شود .