حجت الاسلام سعید بهمنی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت و گو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که مصرف گرایی چه تاثیرات سوئی بر سبک زندگی دارد، اظهار کرد: مصرف گرایی این گونه تعریف می شود که انسان برای امور معاش و زندگی خود نیازمند مصرف برخی از منابع است.
وی ادامه داد: در واقع مصرف به خودی خود امر مذمومی نیست اما آنچه از مصرف گرایی مراد و نفی می شود، منظور جنبه سلبی و مذموم مصرف است.
وی تصریح کرد: اما جنبه مذموم مصرف به این صورت است که انسان منابع را هدر دهد و که این مساله مصادیق متعدد دارد. به طور مثال دریافت کالری بیش از نیاز بدن، به معنی هدر دادن منابع است و فرد افزون بر این که این مواد غذایی را هدر داده، مشکلات متعدد دیگری نیز برای خود به وجود می آورد. لذا در این رویکرد با دو آسیب هدر دادن منابع و ایجاد اختلال در فیزیولوژی بدن رو به رو می شود.
حجت الاسلام بهمنی با بیان این که البته عکس این تعریف نیز وجود دارد و درباره مصرف گرایی صدق می کند، گفت: به این صورت که گاه استفاده از منابع کمتر از نیاز واقعی، باز به نوعی هدر دادن منابع است. به طور مثال اگر برای حل مشکلی نیاز به صد منبع داشته باشیم، اما به چهل منبع مراجعه و از آن ها به شکل کور استفاده کنیم، به نوعی منابع را به هدر داده ایم که این امر بیشتر در موارد مالی تحقق پیدا می کند.
وی اضافه کرد: برای مثال اگر فردی در مورد منابع غذایی این گونه برخورد کند و کمتر از نیاز خود از آن ها استفاده کند، در نهایت بیمار خواهد شد و پروسه درمان او که در اثر این کمی مصرف به وجود آمده، خود نیاز به صرف منابع بسیار دارد در واقع او باید منابع بسیاری را صرف کند تا مشکل خود را حل کند لذا اندازه کردن مصرف با نیازها، راه شایسته و مناسبی است که باید طی شود.
مولف " دانشنامه قرآن پژوهان ایران" با تشریح این که اگر پدیده مصرف گرایی را تحلیل کنیم، خاستگاهی روانشناسی و اجتماعی نیز می توان برای آن در نظر گرفت، بیان کرد: البته این خاستگاه ها بعدها می تواند دست مایه مسائل سیاسی نیز شود. مثلا بنگاهی که کالایی را تولید و به بازار عرضه می کند، این بنگاه بخشی از استعداد خود را صرف این می کند که خریدار در دریافت خدمات احساس نیاز کند اما این شکل گیری احساس نیاز همیشه واقعی نیست.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و معارف اسلامی تاکید کرد: به طور کلی وقتی انسان منابع زیاد و متعددی در اختیار دارد، دقت او در سنجش نیازش با آن چه خرید می کند، ضعیف می شود؛ لذا مصرف گرایی یعنی هدر دادن منابع.
وی با تاکید بر این که مصرف گرایی برکت را از زندگی دور می کند و لذا مفهوم اسراف اعم از مساله مصرف گرایی است، توضیح داد: اسراف یعنی انسانی که برای عبودیت ساخته شده و ایمان و تقوا باید پیشه خود کند، اگر در غیر مسیر اصلی و صراط مستقیم حرکت کند و از آن فاصله بگیرد، به میزانی که از صراط مستقیم فاصله گرفته دچار اسراف و مصرف گرایی شده است که البته مصادیق جزیی بسیاری دارد و نمی توان آن را تنها در خوردن و آشامیدن یا مصرف کردن منابع برای رسیدن به مدیریت اهداف خلاصه کرد.
حجت الاسلام بهمنی با اشاره به راهکارهای مبارزه با پدیده مصرف گرایی ابراز کرد: به نظر می رسد بهترین راهکار برای مقابله با مصرف گرایی آموزش است که باید از مدارس آغاز شود. کودکان ما باید از مقطع تحصیلی ابتدایی، مهارت اندازه گیری را یاد بگیرند.
وی یادآور شد: در حقیقت در اسلام محاسبه کردن، یکی از شروط کمال است؛ محاسبه نفس همه این امور را شامل می شود و حتی شب قدر، شب اندازه هاست که باید نفس خود را اندازه گیری کرد.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا اسراف و زیاده روی در مورد اخلاقیات نیز صدق می کند، به شبستان گفت: این مساله ای است که امروز روان شناسان به آن هوش هیجانی می گویند و از حیث معنایی به تقوا نزدیک است اما نمی توان گفت با آن این همانی دارد. به دلیل این که تقوا از حیث مفهومی منشاء الهی دارد اما هوش هیجانی لزوما منشا الهی ندارد و مهارتی انسانی است که بخشی از آن ذاتی بوده و بخشی اکتسابی و قابل تعلیم.
وی ادامه داد: برای مثال اینکه به افراد بیاموزیم یکی از مسائلی که موجب این ریخت و پاش عاطفی و مصرف این منبع می شود، حرص است که اگر کنترل شود، در مهارت های انسانی از آن به هوش هیجانی و در تعبیر متعالی از آن به تقوا یاد می شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و معارف اسلامی اضافه کرد: از سوی دیگر تقوا نیز مطابق با آیات قرآن بدون علم امکان پذیر نیست و ما باید علم به این امر داشته باشیم که برای رعایت تقوا، باید از چه چیزهایی خود را مصون نگاه داریم و چه مواردی را انجام دهیم در واقع آغاز و فرجام تقوا، به علم است.
وی در ادامه تشریح کرد: از سوی دیگر این علم و فرقان است که نظم را شکل می دهد و نظم نیز بیان گر آن است که هر چیزی را به اندازه و در جای خود باید انجام داد.
حجت الاسلام بهمنی خاطر نشان کرد: بنابراین این مدل های کوچک را می توان مدل سازی کرد و به عنوان مفاهیم پایه، هم خانواده ها در خانه به فرزندان خود آموزش داد و هم معلمان در مقاطع تحصیلی مختلف به دانش آموزان، آن ها را تعلیم دهند.
نظر شما