ابن شهرآشوب در صفحات تاريخ ۸۰۰سال پيش مستور ماند

خبرگزاری شبستان- مازندران

برخوان زمردين مازندران بسيار كس نشسته و برخاسته اند، پيش و پس ازاسلام. كه شرح احوالات مردمان آن روزگاران، سرگذشت ها و تاريخ پيشينياني نظير بزرگان دين، ادب، فرهنگ، تاريخ، علم و... به واسطه زبان ها، چند كتيبه، سكه و... به دست ما رسيده است.

مفاخر و اندیشمندان بسیاری در مازندران وجود دارند كه به رغم جایگاه ارزشمند عالمان بزرگ اين سرزمين، متأسفانه تاکنون به خوبی به جامعه معرفی نشدند و یادآوری و تقدیر از این مفاخر در حقیقت تجلیل از فرهنگ غنی اين ديار با پیشینه دیرینه و ارزشمند استان است.

امروز 9خرداد ماه سال 95 و بيست و دوم شعبان المعظم سال 1437 هجری در تقویم های شیعی مصادف با سالروز وفات ابوجعفرمحمدبن علي بن شهرآشوب بن ابي نصربن ابي الجيش مازندراني كه قریب به 800 سال در خورشان و جایگاهش به افکار عمومی و جامعه امروز ایران و اسلام معرفی نشده است.

زندگي نامه: ابوجعفرمحمدبن علي بن شهرآشوب بن ابي نصربن ابي الجيش مازندراني ملقب به رشيدالدين و عزالدين، مفسر، محدث، اديب و فقيه امامي با سال489ق ديده به جهان گشود. از محل تولد ايشان نمي توان با اطمينان اظهار نظر كرد ولي از نسب «سَرَوي» كه به وي، پدر و جدش داده اند، برمي آيد كه اصل اين خاندان از ساري مازندران بوده است.

كتاب معالم العلماء محل تولد محمد را به مانند پدر و جدش در عراق آورده است. نياي ابن شهرآشوب از شاگردان شيخ طوسي و پدرش شيخ علي از دانشمندان روزگار خود بود.

محمد از كودكي به تحصيل علم پرداخت، چنانچه در هشت سالگي قرآن را از برداشت. او مقدمات علوم را در زادگاهش فرا گرفت اما محيط نامساعد روزگار وي، موجب گرديد تا براي اندوختن دانش به خراسان و نيشابور، بيهق، ري، كاشان، اصفهان، همدان و سپس به بغداد رهسپار شود. ورود او به بغداد در ايام خلافت مقتضي(530-555ق) بود.

وي در اين شهر به وعظ و مناظره پرداخت و نزد خليفه منزلتي يافت و خليفه عباسي به وي خلعت بخشيد. اما پس ز مدتي اقامت در بغداد، آن شهر را ترك كرد و به سوي تختگاه حمدانيان كه مذهب شيعه داشتند رفت.

علامه ابن شهر آشوب ساروی با خدمات خود در قرن ششم موجب احیای دین و جایگاه روحانیت در جهان تشیع شد.

اعلام الطرائق درخصوص دائرة المعارف نويسي در قرن پنجم هجري است، كه ابن‌شهرآشوب را به نخستین دائرة ‌المعارف نويس جهان اسلام بدل كرده است.

از استادان بنام ابن شهرآشوب مي توان از: احمدبن ابيطالب طبرسي، ابوالقاسم زيد بن محمد بن حسين بيهقي و پسرش علي بن زيد، ابوالقاسم جارالله زمخشري، ابوالفتح رازي، عبدالواحد آمدي، فضل بن حسن طبرسي،ابوعلي فتال نيشابوري، ابن ابي زيد جرجاني، ابوصمصام ذوالفقاربن محمد، ابوالفضل داعي بن رضا بن محمد حسيني، ابوعبدالله حسين بن احمد كحال مقدادي غروي، فضل الله بن علي راوندي و گروهي ديگر نام برد.

در دوران خلافت مستضيء(566-574ق)به سبب سعي او در گسترش عقايد و افكار حنبلي و اقتدار علماي حنبلي، بغداد ديگر مكان مناسبي براي ادامه فعاليت ابن شهر آشوب نبود. از اين رو در اوايل خلافت مستضيء به حله رفت و در 567ق در آن جا به تدريس پرداخت.

سفر وي به موصل ظاهرا به هنگام وزارت جلال الدين ابوالحسن علي بن محمد در 571ق/1175م صورت گرفته است. ابن شهر آشوب در حلب درگذشت و در جبل الجوشن در نزديكي محلي مشهور به مشهد الحسين(عليه السلام) به خاك سپرده شد.

از شاگردان و راويان ابن شهر آشوب ساروي مي توان از: ابن ادريس حلي، ابن بطريق حلي، ابن ابي طي حلبي، ابن زهره حلبي و... را نام برد. تبحر ابن شهر آشوب در علوم قرآني و حديث و رجال موجب گرديد شاگردانش وي را با لقب«فقيه» ياد كنند.

آثارابن شهر آشوب:

معالم العلما، المثال في المثال، مناقب آل ابي طالب، متشابه القرآن و مختلفه، بيان التنزيل، اعلم الطرائق في الحدود و الحائق، انساب آل ابي طالب، الاسباب و النزول علي مذهب آل رسول و الا ربعين في مناقب سيدة النساء فاطمة الزهراء(سلام الله عليها) و مثالب النواصب(كتاب خطي موجود در كتابخانه سپهسالار)

آثار يافت نشده:

المخزون و المكنون في عيون الفنون، الطرائق في الحدود و الحقائق، مائده الفائدة، المثال في الامثال، الحاوي، الاوصاف و المنهاج

منابع:

پاكتچي، احمد، دايرة المعارف بزرگ اسلامي ج4، تهران مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامي1370ص90-92 ذيل ابن شهر آشوب.

مهدوي، سيروس، فرهنگ زندگي نامه ها تهران رجا1369ص 510ذيل ابن شهرآشوب.

ابن شهر آشوب، محمدبن علي، معالم العلماء نجف1380ق/1961.مقدمه.

افندي اصفهاني، عبدالله، رياض العلماء قم 1041ق،ج5،ص27-124.

مدرس، محمدعلي، ريحانة الادب تهران كتابفروشي خيام1335، ج8، ص58-60.

گزارش: سودابه احمدپور ملكشاه