به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، همایش «تجربه ایرانی مواجهه با علوم انسانی مدرن» از صبح امروز یکشنبه، 26 اردیبهشت ماه با حضور جمعی از اندیشمندان و اصحاب علوم انسانی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در حال برگزاری است.
بنا بر این گزارش، غلامرضا ذاکری صالحی، مدیر گروه مطالعات تطبیقی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی با بیان اینکه معتقد به نقد منصفانه علوم انسانی هستم تا تخطئه و شماتت و مقایسه آن با دیگران، اظهار کرد: به اعتقاد من از آنجا که علوم انسانی یک نهاد نوپا در ایران است بیشتر باید با نگاه سرمایه گذارانه در شرایط فعلی به آن نگاه کرد.
وی ادامه داد: این علوم به این دلیل نوپاست که هنوز برخی از بنیانگذاران علوم انسانی در ایران در قید حیات بوده و در میان ما هستند، به طور مثال از سال 1950 به بعد بود که ما صاحب علم مدیریت شدیم یا در علم جامعه شناسی نیز هنوز برخی از اولین ها در بین ما هستند. همچنین از نظر متون نیز ما هنوز 10 درصد متون علوم انسانی را ترجمه نکرده ایم و از هر یک از متفکران غربی تنها یک یا 2 اثر ترجمه شده و بقیه آثار آنها ترجمه نشده است.
وی با بیان اینکه متون کلاسیک علوم انسانی هنوز به فارسی ترجمه نشده و ما در مرحله استقرار علوم انسانی هستیم نه ارزیابی دقیق آن، افزود: امروز علوم انسانی در همه جای دنیا تحت شدیدترین ممیزی ها قرار دارد و متاسفانه موج این ممیزی ها به کشور ما نیز می آید و ما بدون اینکه به شرایط علوم انسانی در داخل کشور خود توجه کنیم انتظار داریم همان ممیزی هایی که در آمریکا انجام می شود، اینجا نیز صورت بگیرد.
ذاکری صالحی با بیان اینکه در دهه 60 موج اسلامی سازی علوم انسانی ایجاد شد، تصریح کرد: در دهه 80 تا 90 موج بومی سازی علوم انسانی شکل گرفت و چند سال اخیر موج سومی آغاز شده و آن ممیزی علوم انسانی با رویکرد فنی مهندسی و بحث کاربردی سازی و تجاری سازی و فناوری سازی این علوم است که همین جا من از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برای اینکه این موج را می خواهد به سوی چهارچوب عقلانی و آرامش ببرد، تشکر می کنم.
وی با اشاره به موج سوم علوم انسانی گفت: مشکلی که در سال های اخیر وجود دارد و در برخی جلسات نیز مطرح می شود به نوعی گریز از نظریه و نظریه پردازی است که در مجامع علوم انسانی می بینیم که این موضوع باعث شده نوعی آشفتگی در عمل و الگوی توسعه آموزش عالی به ما تحمیل شود. در واقع همانطور که سیدجمال پیش بینی کرده بود که اگر علوم انسانی از فلسفه جدا شود، مشکل درست می شود، این آشفتگی مسئله ساز بوده و محصول آن این است که فلسفه آموزش عالی نداریم.
وی با تاکید بر اینکه علوم انسانی مدرن نیز از این مشکل بی بهره نمانده است، خاطرنشان کرد: کار ما در دانشگاه تهذیب نفس است و درون این تهذیب نفس باید به این برسیم که در خلوت دانشگاه زیست کنیم.
وی با بیان اینکه علوم انسانی امروز به شدت از بی قدرتی رنج می برد، یادآور شد: با وجود این مشکل چگونه انتظار توانمندی از این علوم را داریم؛ در این راستا ما نباید اسیر مُدها شویم که گاهی برخی از رسانه ها وارد آن می شوند ضمن آنکه علوم انسانی مدرن حاصل اندیشه های مدرن هستند لذا باید دانست که بار این علوم، بار شیشه است. در عین حال دانشگاه های ما نیز دچار بحران در تمامی حوزه ها بوده و این مشکل تنها اختصاص به حوزه علوم انسانی ندارد.
وی با بیان اینکه پس از ورود دانشگاه به ایران حوزه های علمیه همچنان راه خود را ادامه دادند و دانشگاه نیز مسیر خود را در پیش گرفت و این رویکرد یک گسست ایجاد کرد، گفت: در حوزه هنجارها و اجتماعات علمی نیز ما ضعیف هستیم لذا عناصر هویت ساز دانشگاه مدرن نیز ضعیف بوده و مشمول تمام رشته ها می شود نه تنها علوم انسانی بنابراین اگر کارکرد علوم انسانی گسترش فهم در راستای پرورش شهروند خوب باشد، در این زمینه ایده تجاری سازی با این رویکرد جور درنخواهد آمد.
مدیر گروه مطالعات تطبیقی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی با بیان اینکه کاربردی سازی علوم انسانی با شیوه تجاری جفا در حق آن است، بیان کرد: این گونه نیست که علوم انسانی تنها کالا تولید می کند؛ در حوزه اجتماعی علوم انسانی متد تولید می کند، در حوزه فرهنگی علوم انسانی هنجار تولید می کند و در حوزه سیاسی نیز سیادت.
وی با اشاره به اینکه ما وانمود می کنیم در برابر موج تجاری سازی علوم انسانی کار می کنیم، ابراز کرد: بنابراین توصیه می کنم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این راستا بیانیه ماموریتی بنویسد و روشن کند کاربردی سازی علوم انسانی به چه معناست؛ اگر ما بر علوم انسانی سرمایه گذاری کرده و همت کنیم و به سمت کیفی سازی آن تلاش داشته باشیم خود به خود این علوم نیز کاربردی می شود.
وی با تاکید بر اینکه علوم انسانی که رنجور است نه کاربردی می شود نه بومی و نه جهانی، گفت: بنابراین این علوم باید تقویت شده و برنامه من صبوری، مدارا و فرهنگسازی در علوم انسانی است و این پروژه ای است که پیشنهاد می کنم.
وی با بیان اینکه امروز علوم انسانی دچار تورم و پرکار بودن نقش شده است، تصریح کرد: این علوم بیش از توان خود نقش بر عهده گرفته و مطالبات ما از آن ناهمگون و نابجاست؛ علوم انسانی ضعیف و نوپایی که گاهی وارد فضای نقد می شود به اشتباه تصور می شود در حال خرده گیری است.
ذاکری صالحی در ادامه سخنان خود با اشاره به موج دوم یادآور شد: در سال های گذشته من یک مطالعه فراتحلیلی داشتم مطابق با آن 130 اثر قابل اعتنا از جمله کتاب و مقاله را کدگذاری و مورد مطالعه قرار دادم که متوجه شدم در این حوزه ما دچار تکثر و تشتت آرا هستیم و مشخص نیست بحث بومی سازی مطرح است و آیا منظور همان ریشه های غربی است یا ریشه های ایرانی موجود در دهه های 30 و 40؟
مدیر گروه مطالعات تطبیقی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی در پایان سخنان خود یادآور شد: غرب در تلاش است علوم انسانی بومی را درهم ادغام کند اما برعکس ما به دنبال تفکیک این علوم هستیم. همچنین از نظر آنها در این علوم تعارض بنیانی وجود ندارد ضمن آنکه غربی ها تاکید دارند علم بومی را در فرایند توسعه کشورهای دیگر به کار بگیرند. آنها به شبکه های معنایی اشاره دارند اما اینجا دچار تشتت معنایی بوده و ما معنای بومی سازی را بسیار ساده کرده ایم.
نظر شما