تقدس نان در چهارمحال و بختیاری

خبرگزاری شبستان – چهارمحال و بختیاری:

مردمان این دیار گندم را برکت الهی و نان را قوت لایموت و نمک سفره می دانند و به آن قسم یاد می کنند،گویی همین دیروز و در اولین روزهای تحصیلی و نخستین درس های آموزش زبان فارسی بود که می آموختیم؛ بابا آب داد، بابا نان داد.

با این درس؛ هیزم های آتشین، اتاق سیاه دوداندود و مادر قد خمیده در کنار تنور گلین خفته در درون زمین با تنوره (دریچه ورود و خروج هوا و دود) با شاته (ابزاری برای چسباندن نان به دیواره تنور) و از همه مهم تر، نان سنتی خوشمزه با رایحه خوش جانفزا که از گندم های امید (نوعی گندم محلی در استان چهارمحال و بختیاری) حاصل از تلاش خالصانه کشاورزان آبادی تهیه شده بود و بویش در چندین کوچه آنطرف تر مشام عابران و همسایگان را نوازش می کرد، در ذهنم تداعی می شد.

آن روزها به یاد دارم، پدر، مادر و پدربزرگ و بزرگان خانواده، نان درون سفره را قوت لایموت می دانستند و گاهی از آن بعنوان نمک نام می بردند و حتی به این نمک درون سفره قسم یاد می کردند و فرقی نداشت که نان تیری، یوخا، کاکولی، فتیر باشد یا نان تافتون، سنگک، بربری و لواش یا ... .

فراموش نکرده ام، اگر تکه ای نان در گذری افتاده بود، بزرگترین افراد محل بر روی زمین خم می شدند و آن را با احترام خاصی برمی داشتند و می بوسیدند و به دیده می گذاشتند و از زیر پای عابران دور می کردند تا خدایی نکرده به نعمت الهی بی احترامی نشده باشد و کفران نعمت نکرده باشند.

کشاورزان زیادی را دیده بودم که در سر زمین زراعی و خرمن محصولات، از گندم به عنوان برکت خدا یاد می کردند و برای سوگند یاد کردن و تأکید بر امری، می گفتند: به این برکت خدا سوگند.

در اهمیت نان همین بس که از بدو تولد آن را با قنداقه نوزاد همراه می کردند و حتی به مهمانان خود هنگام ترک خانه میزبان مقداری نان می دادند که همراهش باشد و اعتقاد داشتند که این نعمت خدا، بلاهای مسیر هرچند کوتاه تا منزل را از وی دور خواهد کرد.

آری قداست نان و گندم در این دیار به قدری زیاد بود که کودکان و خردسالان نیز به تأسی از بزرگان محل، هیچگاه به این نعمت بزرگ که امروزه در عصر مدرنیته از آن به عنوان محصول استراتژیک کشاورزی یاد می شود، جرأت بی احترامی نداشتند و نمی گذاشتند حتی لقمه ای نان هدر رود حتی خشکه های آن را نیز به نحو شایسته مورد استفاده قرار می دادند و باقیمانده سفره را با راهکاری سنتی مانند نگهداری مرغ و طیور در خانه، تبدیل به ارزش افزوده گوشت، تخم مرغ و ... می کردند تا دست نیاز به سوی دیگران دراز نکنند.

به یاد دارم، آن روزها نان در سه وعده اصلی صبح، ظهر و شام، جزء لاینفک سبد غذایی خانوار بود و سخنی از غذاهای آماده و به نام امروزی آن، فست فود» نبود و همواره با دیگر تولیدات محلی مقوی از شیر و ماست و کره و پنیر گرفته تا تخم مرغ و گوشت و حبوبات و سبزیجات کوهی، راه را بر ورود امراض و بیماری ها به بدن ورزیده مردمان بسته بود و اندک مطب پزشکان عمومی آن روزها به اندازه هزاران مطب تخصصی و فوق تخصصی این روزها شلوغ و پرازدحام نبود.

آری کم کم می بینیم که سبک زندگی ما از ایرانی اسلامی به سوی دیگر سبک های رایج غربی و صنعتی و ماشینی تغییر یافته و دیگر نان هایمان نیز آن رایحه همیشگی را ندارند و برخی می گویند که به دلیل گرفتن سبوس گندم هنگام آردشدن است و گروهی می گویند به خاطر استفاده نانوایان از جوش شیرین و برخی می گویند به خاطر هزاران دلیل دیگر از تغییر ژنتیک بذر گندم گرفته تا ... در این امر دخیل هستند.

بی شک، با همه تغییراتی که در زندگی مردم ایجاد شده و با وجود اینکه مدرنیته جای سنت را گرفته؛ اما هنوز هیچ چیزی نتوانسته جای نان را در سبد غذایی مردم بگیرد و هنوز آن احترام تقدس را هرچند کم رنگ تر از گذشته؛ ولی می توان در باب این نعمت و نمک و برکت الهی مشاهده کرد.

از آنجایی که مردم ما مؤمن و متعهد و متدین هستند و نگاهی به سیره زندگی انبیاء و اولیای الهی دارند، سیره این بزرگواران و انتخاب شغل کشاورزی به عنوان اصلی ترین اشتغال پیامبران در طول تاریخ بشری، نشان دهنده اهمیت گندم و نان به عنوان استراتژیک ترین محصول غذایی دنیاست و به همین دلیل خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: «فَلْيَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ» و با این آیه شریفه ما را به تفکر در غذا و خوراکمان وا می دارد.

حجت الاسلام سید محمد آل علی، کارشناس مسائل دینی در چهارمحال و بختیاری پیرامون اهمیت غذا از نظر دین مبین اسلامی گفت: خداوند متعال در قرآن کریم بر استفاده از رزق و روزی خدادادی تأکید فرموده است.

وی افزود: لقمه حلال و سالم در پاکی نسل انسان و سلامت جسم و روحش تأثیر بسزایی دارد.

وی خاطرنشان کرد: خداوند در آیه شریفه 142 سوره مبارکه انعام می فرماید: «كُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ اللّهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ»

این کارشناس مسائل دینی در چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: خداوند می خواهد با این سفارش، ما را به سمت استفاده از روزی سالم الهی سوق دهد و با این نعمت از پیروی شیطان بازدارد؛ لذا بر ماست که بیش از گذشته بر طعام و آنچه در سفره می نهیم تفکر و تدبر کنیم و با تأسی از سنت های دیرینه و پیروی از سیره بزرگان دین، سبک زندگی خود را منطبق با صلاح و سعادت دنیا و آخرت قرار دهیم.

علاوه بر کارشناسان دینی و مذهبی که بر سلامت غذای انسان و تأثیر آن بر روح و جسم توأمان تأکید دارند، متخصصان امر تغذیه و بهداشت نیز اذعان دارند که نان و مواد غذایی نقش مهمی در سلامتی ما ایفا می کنند.

فاطمه عباسی، کارشناس تغذیه در چهارمحال و بختیاری درباره اهمیت وجود سبوس در نان، گفت: بر اساس تحقیقات انجام شده، مصرف منابع غذایی سبوس دار، به پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها کمک می کند.

وی افزود: بیماری هایی مانند دیابت، چاقی و بیماری های قلبی عروقی از جمله امراضی هستند که با مصرف مواد غذایی سبوس دار از ابتلای به آنها جلوگیری می شود.

عباسی ادامه داد: سبوس از منابع مهم غذایی دارای ویتامین های گروه B، به ویژه ویتامین B2 و نیاسین است که این ویتامین ها به عملکرد بهتر مغز انسان نیز کمک می کنند.

خاطرنشان می شود: با توجه به اهمیت غذای سالم، به ویژه نان که بخش عمده ای از سبد غذایی انسان را تشکیل می دهد و در سه وعده اصلی روزانه با ما همراه است، در انتخاب نوع بهتر و سالم تر آن دقت کافی را داشته باشیم و بر اساس سنت های دیرینه و اعتقادات مذهبی با احترام به نعمات الهی، در راستای کاهش دورریز این محصول استراتژیک و کمک به تحقق اقتصاد مقاومتی، افزایش تولید داخلی و رهایی از وابستگی بیگانگان در واردات گندم، گامی هرچند کوتاه برداریم.

گزارش: سجاد عباسی