به گزارش خبرنگار مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان: جایگاهی که مسجد در طول تاریخ اسلام و در برهه های مختلف داشته است بر هیچ کس پوشیده نیست، علاوه بر کارکرد عبادی، تقویت بنیه علمی مسلمین، سامان بخشی به مسایل و مرافعات جامعه، بسیاری از مباحث کلان مالی، همه و همه در برهه ای از تاریخ در مسجد تعریفی شده بود و در واقع فرهنگ جامعه اسلامی منبعث از مسجد بود. امروز اما شرایط به گونه ای دیگر رقم خورده است، شاید وقت آن باشد که دوباره مسجد را محور فرهنگ جامعه اسلامی کنیم.
در راستای بررسی جایگاه فرهنگ ساز مسجد در جامعه امروز با حجت الاسلام قاسم ترخان، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به گفت وگو نشسته ایم که حاصل آن را می خوانید:
فرهنگ سازی از کانال مسجد در جامعه نیازمند چه بایدها و نبایدهایی است و این مهم از چه طرقی محقق می شود؟
فکر می کنم نخست باید چندین مقدمه را برای این بحث بیان کنم. نکته اول اینکه فرهنگ سازی نیاز به مولفه هایی دارد و باید با ابزاری محقق شود، موضوع دیگر بحث شناخت است، به بیان دیگر باید فرهنگ اسلام در جامعه نهادینه شود اما برای تحقق این امر باید ابزار خوبی در اختیار داشته باشیم که بتواند پیام اصلی را در جهت انسان سازی است به جامعه و انسان ها منتقل کند.
معتقدم از یک جهت مسجد باید به گونه ای عمل کند که همه زوایای اسلام را به جامعه معرفی و تک بعدی عمل نکند، یعنی متولیان و دست اندرکاران فعالیت های مسجدی صرفا مسجد را در بعد عبادی آن خلاصه نکنند و به عنوان نمونه عنوان کنند که مسجد بنا ندارد که در امور سیاسی فعالیت کند، طبیعی است که مسجد موفق مسجدی است که در تمامی امور جامعه مسلمین اعم از مسایل عبادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی فعالیت داشته باشد.
نکته دیگر اینکه در کنار تمامی این فعالیت ها همواره باید بعد عبادی مسجد مورد توجه باشد، به هر صورت هدف اصلی و اساسی شکل گیری و ایجاد مسجد در واقع این بود که در یک قالب جمع بتوانند اقامه عباداتی را داشته باشند، مثلا نماز جماعت، نماز جمعه و امثالهم. همین رویکرد یک فرهنگ است و در واقع از یک جهت هدفی است که اسلام ترسیم کرده است.
اگر فضای مسجد جذاب باشد، نظافت در آن رعایت شود و این فضا برای همه اقشار آن قدر جذابیت داشته باشد که همه رغبت پیدا کنند که حضور یابند آن وقت است که سایر فعالیت ها در مسجد نیز به سازمان بیشتری خواهند بود.
از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که برای بحث فرهنگ سازی پرداختن به امور عبادی می تواند نقش مهمی داشته باشد. در واقع برای ایجاد فرهنگی که اسلام به دنبال اش است و البته پیام اسلام که همان انسان سازی است، باید از مسیر عبودیت عبور کرد. اگر بتوانیم انسان ها را به وظایف عبادی شان آشنا کنیم در این صورت چندین قدم به انسان سازی نزدیک شده ایم.
از سوی دیگر نوع حضور در مسجد هم اهمیت دارد، رعایت تمام مواردی که تا بدین جا از بحث عنوان شد همگی قدم در مسیر فرهنگ سازی از کانال مسجد است. در قرآن آیه داریم که می فرماید: « خذوا زينتكم عند كلّ مسجد » یعنی زینت های خود را به مسجد بیاورید.
تفسیر این آیه بسیار ساده و روان است، یعنی وقتی که به مسجد می روید با لباس معطر بروید، همین رعایت بهداشت، همین آراستگی در مسجد خود زمینه ایجاد یک فرهنگ مسجدی در جامعه است.
از سوی دیگر در آیه دیگر می فرماید: « ألْمَالُ وَالْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا »، با توجه به این آیه مال و فرزندان نیز زینت هستند، پس همراه با خانواده باید به مسجد آمد، حتی اگر قصد بر کمک و فعالیت های اقتصادی است حدالامکان سعی شود که این فعالیت از طریق مسجد محقق شود.
به نظرتان ائمه جماعات، متولیان امور مسجد باید در این راستا چه رویکردی داشته باشند؟
اولا مساجد باید تلاش کنند که به صورت جزیره ای عمل نکنند، فعالیت های مختلفی در سیر برنامه های مسجدی باید مد نظر باشد. قبل از هرگیز فکر می کنم باید عوامل جذابیت را در مسجد افزایش دهیم یعنی کاری کنیم که مردم رغیت کنند که به مسجد بیایند.
فعالیت هایی نظیر برنامه ها و سخنرانی هایی محتوایی، احداث صندوق قرض الحسنه در مسجد، کار فرهنگی از جمله این عوامل جذابیت است اما توجه داشته باشیم که این مساله با پشتوانه های مالی ممکن می شود، تا بودجه کافی در اختیار مساجد نباشد نمی توان انتظار معجزه داشت.
حضرت خدیجه(س) برای گسترش اسلام تمامی اموال خود را در راه خدا و پیامبر(ص) وقف کرد و نتیجه یک اسلام جهانی شد.
شاید بی مناسبت نباشد که در اینجا مثالی دیگر را عنوان کنم. یهودیان در طول تاریخ همواره در بخش های مختلفی بر مردم جهان سیطره داشته اند، رفتند و بررسی کردند تا احتیاجات مردم را پیدا کنند و روی همین موارد سرمایه گذاری مالی کردند . از این مسیر و با پشتوانه های مالی سنگین افکار خود را به مردم منتقل کردند و با قدرت اقتصادی نفوذ یهود را در بخش های مختلف افزایش دادند. بنابراین اگر بخواهیم کار فرهنگی کنیم طبیعی است که باید پشتوانه مالی داشته باشیم.
با اوصافی که اشاره داشتید از دیدگاه شما مسجد طراز اسلامی چه مسجدی است؟
به نظر من مسجدی است که بتواند پیام اسلام را به مردم منتقل کند، یعنی در واقع مسجد طراز اسلامی مسجدی است که هم معرفت بخش باشد و هم مردم را با تمامی ابعاد اسلام آشنا کند. مسجد طراز اسلامی مسجدی است که بتواند همه این کارکردها را با هم داشته باشد.
نظر شما