به گزارش خبرنگار مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان: تاکنون کتاب های متعددی با موضوع مسجد روانه بازار نشر شده است. این آثار در حوزه هایی چون جایگاه مساجد در اسلام، مساجد و تمدن اسلامی، معماری مساجد ایرانی و دسته ای دیگر از موضوعات مرتبط تالیف شده اند.
همچنین دسته ای از آثار و مکتوبات با موضوع مسجد اختصاص به تاریخچه مسجدی خاص دارند، یعنی نویسنده طی پژوهشی گسترده جایگاه یک مسجد را از بُعد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی مورد توجه قرار داده است.
آنچه در این میان ضروری است مورد توجه قرار گیرد «موضوع» مورد بررسی در این آثار است. نسبت آثاری که تاکنون در قالب یک پژوهش هدفمند در مورد مساجد تاریخی و خاص منتشر شده اند به نسبت آثاری که در مورد موضوعات جانبی حوزه مسجد تالیف شده اند محدودتر است . این در حالی است که در کشور ما مساجد متعدد تاریخی وجود دارند که تعدادشان کم نیست. مساجد جامع قدیمی در استان های کشور که هرکدام حکایت از تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم دارد. البته هرچند مکتوباتی جسته و گریخته در موردشان به رشته تحریر در آمده است اما باز هم جا دارد تا پژوهشی گسترده نسبت به این مساجد از سوی محققان حوزه دین، باستان شناسی، تاریخ صورت پذیرد تا هرکدام با توجه به استانی که در آن ساخته شده اند و اقلیم های مختلف، بررسی شوند.
با این مقدمه در این مجال قصد داریم تعدادی از آثار برجسته در حوزه مسجد را به مخاطبان معرفی کنیم:
کتاب مساجد در تمدن اسلامی
این کتاب به کوشش دبیرخانه ستاد عالی هماهنگی و نظارت بر کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور منتشر شده است. در بخشی از معرفی این اثر آمده است:
«در گذشته ای نه چندان دور، مسجد مهمترین مرکز فرهنگی قابل اعتماد مردم محسوب می شد و در زندگی مردم و حیات اجتماعی یک ملت نقش موثر ایفا می کرد. اصلاح وضعیت مسجد در ایران قبل از هرچیز نیازمند مطالعه ای گسترده درباره مساجد از گذشته های دور تاکنون است. بدون شک اجرای هر برنامه ای برای تغییر و اصلاح و رونق بخشی به مساجد و فرهنگ مسجد نیازمند به پژوهش هایی است... اداره کل پژوهشی ستاد عالی کانون های فرهنگی، هنری مساجد سعی بلیغ دارد تا مقوله مسجد در ایران با اقتراح و نقد و بررسی بگذارد».
مکتوب حاضر نوشتار و مقالات پژوهشگران برجسته از نقاط مختلف جهان در مورد مسجد را به مخاطب عرضه می کند، موضوعات ارایه شده در این کتاب عبارت اند از: مسجد در اندیشه ابن خلدون، سرگذشت معماری در تمدن اسلامی، شهر اسلامی و مسجد ، آشنایی با معماری اسلامی ایران، مساجد سمنان، جلوه های تمدنی مسجد در تاریخ تمدن، مسجدهای سمرقند، نقش مسجد در شکل گیری فضاهای شهری و مناسبات فرهنگی، توصیف بنای مساجد دنیای اسلام، مساجد در قرن چهارم هجری، توصیف برخی از مساجد اصفهان، مسجد جامع قرطبه.
این اثردر قالب پانصد و دوازده صفحه، از سوی انتشارات «رسانش» منتشر شده است.
کتاب اصول اسلامی مدیریت پیشرفت در مساجد
سلسله تک نگاشت های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، اصول اسلامی مدیریت پیشرفت در مساجد، عنوان اصلی این اثر است. کتابی به قلم دکتر رسول عباسی که می کوشد جایگاه مسجد را در در الگوی اسلامی ایرانی بررسی کند.
در بخشی از خلاصه این کتاب آمده است:
«ترسیم اصول مدیریت مسجد، یکی از پیش نیازهای طراحی الگوی پیشرفت مسجد است. این اصول عبارت از قاعده منده ها یا قواعدی است درون حوزه ای که رعایت آنها فرایند پیشرفت در این پدیده الهی را مدیریت پذیر خواهد ساخت. معرفی این اصول، امکان طراحی الگویی صحیح و جامع در مدیریت بر این پدیده را فراهم می سازد. اصول ارائه شده مبتنی بر یک ساختار منطقی طراحی شده است. در این مسیر منابع دینی یعنی قرآن و روایات و سیره، اولین منابعی است که مورد مطالعه قرار گرفت و مفاهیم مرتبط با آنها واژه سازی و استخراج شدند».
موضوعاتی نظیر: اصول اسلامی مدیریت مسجد، اصول بنیادی(ارزشی) مدیریت مسجد، فقه مداری، تقدس مداری، اخلاص مداری، تزکیه محوری و تهذیب، اصل طهارت مالی، اصول کارکردی مدیریت مسجد، وحدت مداری، امام محوری، داوطلب گرایی، چندکارکردگرایی، مردم داری و عامگرایی در جذب ، خاص گرایی در مسئولیت، نظم مداری، از جمله مباحثی که ذیل این اثر مورد بررسی و پژوهش نویسنده قرار گرفته است.
کتاب اصول مدیریت پیشرفته در مساجد، در 56 صفحه، با شمارگان هزار نسخه به همت انتشارات مرکز الگوی پیشرفت وابسته به مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت منتشر شده است.
کتاب فروغ مسجد
مکتوبی است شامل مجموعه سخنرانی ها و مقالات برگزیده در چهارمین همایش بین المللی هفته جهانی گرامیداشت مسجد. بخش اول این کتاب شامل سخنرانی های شخصیت ها در همایش مذکور می شود اما در ادامه مقالات متنوع شرکت کنندگان در این همایش ارایه شده است.
از جمله برخی موضوعات ارایه شده در این مقالات که در قالب فصول پنج گانه این اثر ارایه شده است می توان به این مباحث اشاره کرد: مساجد در سیره پیامبر اعظم(ص)، بررسی جایگاه مساجد در سیره پیامبر اعظم(ص)، اعتکاف پیامبر اعظم(ص) در مسجد، مسجد و گفت وگوی پیامبر اعظم(ص) با نمایندگان ادیان، بررسی تاریخی و فقهی حضور زن در مسجد در صدر اسلام، آثار و برکات و کارکردهای فردی و اجتماعی مسجد، نقش مسجد در سلامت روانی جامعه، مساجد ملجا مردم، پایگاه نمونه بسیج مسجد، نقش مسجد در توسعه و مدیریت شهر اسلامی، نقش مسجد در مدیریت توسعه محله ای، نقش مسجد در سازمان و اجتماع محله ای، نقش مسجد در امنیت اجتماع محله ای، نقش مسجد در ایمنی و مسایل محیط زیست محله ای، نقش مسجد در اقتصاد محله، نقش مسجد در فرهنگ و هویت محله ای، نقش مسجد در توسعه محله ای، نقش جهانی مساجد در ایجاد وحدت و پشتیبانی از حرکت های انقلابی جهان اسلام، مسجد کانون حماسه های اسلامی(از آغاز تاکنون)، انتفاضه مسجدالاقصی در مقطع کنونی، مسجد و جهانی شدن، تامل در احیای نقش مساجد به اقتضای تحولات عصر جدید، نقش و جایگاه مساجد در فرایند توسعه و جهانی شدن.
کتاب فروغ مسجد در پانصد و شصت و هشت صفحه و در قطع وزیری از سوی انتشارات ثقلین به زیور طبع آراسته شده است.
کتاب نماز و نهضت مسجدسازی
مکتوبی است شامل مقالات برگزیده بیست و یکمین اجلاس سراسری نماز که به کوشش جمعی از نویسندگان منتشر شده است.
این اثر که به همت موسسه فرهنگی-انتشاراتی ستاد اقامه نماز منتشر شده شامل موضوعات گوناگونی در حوزه مسجد و موضوعات مرتبط با مسجد است.
نظریه عدالت نفسانی حداقلی در امام جماعت، نقش نماز در نیل به عرفان حقیقی، نقش نماز و مسجد در کاهش جرایم اجتماعی، معماری مسجد: تجلی عرفان در خلق مکان حضور، مسجد و نسبت آن با بافت شهری(موقعیت یابی مسجد در بدنه شهری)، ضرورت بازاندیشی در ایجاد ساختار و ونحوه اداره مساجد، بررسی خصوصیات امام جماعت شایسته از دیدگاه نمازگزاران شهر کرمانشاه، بررسی نقش نماز و طهارت ظاهری و باطنی نمازگزاران، آداب معنوی نماز و طهارت ظاهری و باطنی نمازگزاران، آداب معنوی نماز در نگرش عارفانه امام خمینی، مساله شناسی وظایف امام جماعت مساجد در دوران بعد از انقلاب، ویژگی های امام جماعت موفق و شایسته، نقش نماز جماعت در ارتقای فرهنگ جامعه، چالش های مسجد در فرهنگ اسلامی و راهکارهای برون رفت از آنها، بررسی نقش جهت گیری های مذهبی در تبیین سازش یافتگی زناشویی، بررسی روش های تربیتی، اخلاقی، امام خمینی(ره) و نماز، تبیین نقش نماز جماعت در تعامل و روابط اجتماعی، نقش التزام عملی به احکام اسلامی در سلامت روان دانشجویان، آگاهی سیاسی امامان جماعت مساجد: ضرورت ها و تاثیرات آن بر جامعه، نقش نماز در فزونی و کاستی عمر انسان از دیدگاه آیات و روایات، آثار نماز در اخلاق فردی، مقایسه هوش معنوی و سلامت روان زنان نمازگزار علاقه مند به اماکن مقدسه، موضوعات تشکیل دهنده این اثر است.
کتاب نماز و نهضت مسجدسازی در چهارصد و پانزده صفحه منتشر شده است.
کتاب پله هشتم
کتاب «پله هشتم» به نویسندگی«نادر پیری اردکانی» به همت انتشارات مجمع ذخایر اسلامی منتشر شده است. این اثر علاوه بر بررسی اجمالی مسجد جامع اردکان، بسیاری از داستان ها و ماجراها و به قول معروف فولکلور مسجد را بازگو می کند.
نادرپیری اردکانی، نویسنده کتاب پیش از این در گفت وگویی با خبرنگار مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان در مورد «پله هشتم» و ویژگی های آن عنوان کرده بود: در مسجد جامع اردکان شاهد باورهای مردمی هستیم، فارغ از اینکه باورها چه قدر درست و غلط باشد. اما این مسجد پیوند دیرینه ای با مردم اردکان دارد و از نظر اجتماعی و فرهنگی قابل تامل است. یکی از آداب و رسوماتی که در این کتاب به آن اشاره شده اعتقاد مردم ساکن منطقه و رسم خاصی است که در مورد راهرو این مسجد دارند مردم این منطقه معتقدند راهرو این مسجد به قدوم امام زمان(عج) متبرک شده است به همین دلیل کسانی که مشکل یا حاجتی دارند نذر می کنند که سه هفته این راهرو را جارو کنند.
گفتنی این کتاب در قالب هفت بخش نظام یافته است و معماری، ائمه جماعات مسجد، تاریخ و فلولکور آن را بررسی می کند.
کتاب تحلیل معماری مساجد ایران
مکتوبی است جامع و مصور در قالب چهارصد و هفتاد و دوصفحه که معماری مساجد ایران را بررسی می کند. نویسنده کتاب دکتر رضا شاطریان خود از اساتید رشته معماری است و اثر حاضر در واقع حاصل پژوهش چندساله وی در مورد مساجد ایرانی است. این کتاب که در آمریکای شمالی نیز به عنوان یکی از آثار مرجع استفاده می شود شامل بخش های مختلفی است که به آنها اشاره می کنیم:
فصل اول کتاب با عنوان: بررسی و تحلیل هنر و معماری مساجد ایران
فصل دوم با عنوان: هنر و معماری دوره اسلامی ایران و جهان
فصل سوم با عنوان: ساختار معماری مساجد
فصل چهارم با عنوان: تزئینات معماری دوره اسلامی
فصل پنجم با عنوان:شیوه های معماری دوره اسلامی
فصل ششم با عنوان:بررسی و تحلی مساجد جامع ایران
این اثر به همت انتشارات نورپردازان در قطع رحلی منتشر شده است.
مساجد ایران، تبلور دانش، هنر و زیبایی
ما در این نوشتار سعی داشتیم تا تنها چندنمونه از کتاب های منتشر شده با موضوع مسجد از ابعاد و موضوعات مختلف مرتبط را ارایه کنیم اما حقیقت آن است که هرچه قدر نسبت به نگارش آثار در حوزه مسجد تلاش شود باز هم جای کار دارد، موضوع معماری مساجد ایرانی خود به تنهایی نیازمند پژوهشی گروهی و اساسی است. بسیاری از مساجد ایران هنوز که هنوز است آنچنان که باید و شاید معرفی نشده اند. مردم هنوز با مساجد دیدنی و زیبای بسیاری از استان ها آشنایی ندارند.
به جاست که تلاش شود بیش از پیش نسبت به این مساله فعالیت کنیم و مساجد را به عنوان شناسنامه و محور دین مبین اسلام اول در کشور خودمان و سپس به مردم جهان معرفی کنیم.
نظر شما