دامون شش بلوکی، نوازنده و پژوهشگر موسیقی نواحی درباره انگاره حزن در موسیقی ایرانی به خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان گفت: قبل از اینکه درباره اندوه در موسیقی حرف بزنیم یک تعریف از اندوه باید انجام بدهیم، حزن شاید از لحاظ لغوی با اندوه هم معنی باشد،حزن می تواند شکل های مختلف داشته باشد و به اشکال مختلف درمی آید این حزن درون مایه ای دارد که می تواند بار مثبت یا منفی داشته باشد، یک موقع هایی حزن ایجاد شعله وری برای شادی عمیق می کند، این مفهوم را با این بیت شعر می توان نشان داد«غم و شادی بر عارف چه تفاوت دارد/ساقیا باده شادی از آن کین غم از اوست»، وقتی مفهومی به نام موسیقی داریم و می خواهیم حزن و اندوه را در آن بررسی کنیم، درون مایه محتوای موسیقی یک حالت روحانی است و سرچشمه آن از یک حالت روحانی و معنوی می آید، در مقایسه با این شعر لغت عارف از عرف و شناخت می آید، عارف کسی است که این شناخت را دارد، ما همین تفکر و فلسفه را در دین اسلام و در قرآن داریم ، «من عرف نفس فقد عرف رب » ، «هر کس خود را شناخت خدای خود را می شناسد». حضرت علی (ع)می فرمایند «معرفت النفس النفع المعارف» خودشناسی بالاترین دانش هاست. در این مفاهیم وقتی نوعی شناخت را می بینیم دیگر در این شناخت غم و شادی تفاوت ندارد، موسیقی مقوله ای است که ریشه و چشمه اش از شناخت کائنات می آید، ما تنها تطبیقی می دهیم و نمی توانیم بگوییم موسیقی شاد یا غمناک، موسیقی شاد یا غمناک از بعد محتوا نداریم، صورت قضیه شاد یا غمگین است که این هم نسبی است، ریتم هایی هستند که می توان با آنها فضای شاد ایجاد کرد. اینها به صورت نسبی در موقعیت های مختلف فضاهای موسیقایی این طوری تعریف می شود ولی به طور کلی نمی توانیم آنها را شاد یا غمگین تعریف کنیم.
وی اظهار داشت: در آفرینش اولین چیز صداست، بخشی از خلقت خدا صداست، ما در مرحله کاربردی موسیقی موسیقی هایی که به صورت نسبی تعریف کردیم برای اتفاق هایی محزون، آنها به صورت نسبی در زمان های مختلف شکل گرفته است، برای همه موسیقی ها در همه دنیا است، ولی ما به موسیقی ایران ورود پیدا می کنیم، به خاطر همین ارتباط موسیقی ما یک وقار خاص دارد ، واژه های موسیقی ما یک سنگینی و متانت در وجود خود دارند، چون ادبیات ما این سنگینی را دارد، ادبیات ما ریشه های عرفانی و انسان شناختی دارد. یک مسئله دیگر که هست موسیقی سنتی ما در مقایسه با موسیقی کلاسیک غربی یک تفاوت هایی در درون مایه دارند، آن هم از این بعد که موسیقی کلاسیک غرب مبتنی بر واقع گرایی است، ولی موسیقی ما چون فضاهای شیدایی مبتنی است و خیلی با ادبیات درگیری دارد، ادبیات کلاسیک سنتی مبتنی بر فضاهای عرفانی است به همین جهت یک مقدار فضای دور از واقعیت به خود می گیرد اما موسیقی کلاسیک غربی زمینی تر است و موسیقی متافیزیکی است.
این پژوهشگر موسیقی نواحی افزود: در تعریف فرمت های نسبی از غم و حزن داریم به موسیقی اقوام ورود پیدا می کنیم، ما در کشوری زندگی می کنیم که تا قبل از دهه پیش بخش عظیمی از این مردم به صورت عشایری زندگی می کردند، زندگی عشایری ماهیت اولیه اش حرکت است، زندگی که در حرکت است، اولین درون مایه حرکت رنج سفر است.در مرحله اول بیشتر عشایر در دوره های مختلف تبعید یا کوچانده از موطن اصلی خودشان شدند، ایل قشقایی در دوران به فارس کوچانده شدند، به خاطر همین موسیقی قومی که رنج سفر و درد دوری از وطن از آن شرایط تاثیر می گیرد، موسیقی اقوام عشیره ای ارتباط عمیقی با طبیعت دارد به همان نسبت از طبیعت موسیقی الهام می گیرد. یک بخش مهم وقاری که در جایی حالت حزن به خود می گیرد، طبیعت گرایی حزن در موسیقی اثرگذار است، ولی آن الهام است از طبیعت وارد موسیقی می شود که در تعریف امروزی محزون گفته می شود.
دامون شش بلوکی خاطر نشان کرد: در بخش های دیگری از موسیقی ایران عامل جغرافیایی بر موسیقی تاثیرگذار است، اقلیم شرایط اجتماعی و سیاسی که بر جامعه گذاشته است بر موسیقی تاثیر می گذارد، بخش عظیم ایران و آسیای میانه موسیقی روایی است که این موسیقی تنیده بر داستان است. داستان منظومه های عاشیقی در این منظومه از اپیزودهای مختلف تشکیل می شود و در این اپیزودها بخش های اتفاق مثبت و منفی سور، سوگ، وصل و هجران دارد، مناطقی که موسیقی روایی دارند تنوعی از حالت های مختلفی که با تعریف خودمان شاد یا محزون باشند، دارند. مجموعه اینهاست که ما می توانیم به صورت قراردادی بگوییم که دلایلی می شوند که حزنی را که ما تعریف کردیم در موسیقی بر آن صحه گذار است.
نظر شما