حجت السلام سید حسین شرف الدین، عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری شبستان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه دلایل بی‌حجابی در میان زنان و دختران امروز جامعه ما چیست؟ گفت: به طورکلی، دو دسته عوامل را در این خصوص می توان دخیل دانست ،بخشی از عوامل به افراد و اشخاص و جنبه های بیولوژیکی، غریزی، روانی، تربیتی و نگرشی افراد یا عاملان و برخی به زمینه ها و عوامل ساختاری اعم از فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، مدیریتی و ارتباطاتی مربوط می شود. به بیان دیگر، بخشی از عوامل در سطح فرد جلوه و نمود یافته و قاعدتا واحد مطالعه آنها احوال و عوارض فردی- قطع نظر از نحوه ارتباط آنها با زمینه ها و ظرفیت های محیطی- است و بخشی در سطح کلان جامعه وواقعیات فرافردی ظهورو بروز دارد و واحد تحلیل آن، موجودیت های نهادی ،ساختاری ،ظرفیت ها و پتانسیل ها یا خلاء ها و کاستی های محیطی است.
وی ادامه داد: علاوه بر اینکه هر چند محیط نیز در مطالعات اجتماعی، غالبا به واحد سیاسی دولت- ملت و قلمرو فرهنگی اجتماعی یک جامعه و کشور به عنوان قلمرو ملی در مقابل قلمرو محلی، منطقه ای و جهانی محدود می شود اما تردیدی نیست که امروزه، بسیاری از مسائل و معضلات به ویژه فرهنگی در حوزه های ملی، بیش از زمینه ها و کاستی های داخلی، از عوامل فراملی و جهانی و روند موسوم به جهانی شدن و مشخصا امپریالیسم فرهنگی نشات می گیرد. پذیرش این اصل و تمسک به آن در تحلیل وقایع فرهنگی اجتماعی، اگر در مواردی، محل مناقشه باشد، در موضوعی همچون حجاب و عفاف آنهم در کشوری کهن سال و دارای سابقه دیرین در التزام قاطع به فرهنگ مذهبی و مظاهر آن، هیچ جای تامل و تردید باقی نمی گذارد.
حجت الاسلام شرف الدین تصریح کرد: در بخش عوامل فردی که البته غالب آنها ،خود از عوامل ساختاری و گفتمان فرهنگی حاکم بر جامعه مدرن و تجربیات زیستی انسان معاصر متاثرند و کشور ما نیز در چرخه توسعه آفرینی نوین و نیز به تبع روند جهانی شدن و موضوع تهاجم فرهنگی، ازپیامدهای آن بی نصیب نمانده است؛ می توان به مواردی اشاره کرد.
تاثیرضعف تربیت اجتماعی و جامعه پذیری متناسب با معیارهای دینی در گسترش بد حجابی
این عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی با بیان اینکه ضعف تربیت اجتماعی و جامعه پذیری متناسب با معیارهای دینی؛ ضعف اطلاعات نهادینه شده از حجاب و عفاف از اهم عواملی است که در ساحت فرد و جلوه های رفتاری وی تبلور و تجسم دارد خاطر نشان کرد: غلبه توجه به بدن و چهره و تبدیل آن به ابزاری برای ملاحظات مختلف؛ غلبه فردگرایی، تمایل به تک روی و عدم تمکین از قواعد اجتماعی و ترجیح عمل براساس خودپنداره ها(قشرجوان و نوجوان غالبا علاوه بر تمایل به فردگرایی و خود محوری به عنوان یک عارضه تمدنی، از قدرت ریسک بالا در ناهمسویی و نقض قواعد متعارف برخورداراست و آن را برای خود نوعی جسارت ستودنی می شمرد. آستانه تحمل بالای جامعه در چشم پوشی از رفتارهای انحرافی ایشان، این جسارت ورزی را تشدید می کند) از عوامل فردی در ترویج بد حجابی در جامعه هستند.
وی ضعف تعلق به فرهنگ خودی و عدم اعتقاد به مطلوبیت و اعتبار معیارهای پذیرفته شده در جامعه را از دیگر عوامل بی حجابی خانم ها در جامعه عنوان کرد و گفت: ضعف تعهد و احساس مسئوولیت اجتماعی و اهمال در رعایت وظایف شهروندی و انتظارات معطوف به حوزه عفت عمومی و بهداشت فرهنگی نیز نقش مهمی در بدحجابی جامعه دارد.
کاهش تدریجی حساسیت های اخلاقی در جامعه
وی با بیان اینکه حساسیت های اخلاقی در جامعه کاهش تدریجی داشته است افزود: جوانان ما تحت تاثیرموج های فرهنگی وارداتی که از طریق ماهواره، اینترنت، شبکه های اجتماعی، فیلم های سینمایی، بازیهای رایانه ای، عکس، موسیقی، کتب، مجلات و سایر محصولات فرهنگی آلوده به ویروس عفت ستیزی و حیا گریزی انتشار می یابند قرار گرفتند .
وی با اشاره به کاهش تدریجی اقتدار والدین و خانواده بیان کرد:امروزه جوانان تمایلی به الگو گیری آگاهانه از والدین ندارند و عقب نشینی والدین و واگذاری وظیفه تربیت اخلاقی فرزندان به سایر نهادها، اشتغال بیرونی والدین و عدم اهتمام به نیازهای تربیتی و عاطفی – روانی فرزندان و شیوع پدیده فرزند سالاری مشکلات زیادی را به بار آورده است.
وی اظهار کرد: فرافکنی برخی عقده ها و گره های روانی و ضعف های شخصیتی که یکی از نمودهای آن، اهتمام وافر به جلب توجه و نگاه و تحسین دیگران از طریق رفتارها و جلوه نماییهای نامتعارف است در بحجابی جامعه موثر است.
این عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی بیان کرد: ظاهر گرایی و اصالت دادن به صورتک های ظاهری و تن نمایانه و غلبه توجه به جنبه های آرایشی لباس به جای جنبه های پوششی آن؛ احساس گرایی و ضعف خردورزی اینکه فرد استحسانات شخصی، ذوقی، تخیلی و متغیر خود را مبنای رفتار قرار می دهد و در عین حال، نسبت به تبعات فردی و اجتماعی آن بی توجه و بی مسئولیت است عاملی مهم در ترویج بی حجابی می باشد.
حجت الاسلام شرف الدین ادامه داد: تمایل برخی دختران به استفاده از جلوه های پوششی و آرایشی برای همسریابی مطلوب؛ الگوی پوشش همچنین ارتباط تنگاتنگی با الگوی ارتباط دارد و احتمالا بدپوشی، جاذبه بیشتری برای جلب توجه و سهولت ارتباط با دیگران دارد.
وی با بیان اینکه میل به اباحی گری و تساهل در تامین انتظارات اخلاقی جامعه به عنوان یک عارضه تمدنی در کاهش احساس وابستگی به جمع و بی مسئولیتی در قبال جامعه و فرهنگ عمومی ریشه دارد افزود: تلقی نسبی بودن، زمینه ای و متنی بودن الگوهای رفتاری و قراردادهای پوششی؛ غلبه ذهنیت تشابه انگاری به عنوان یکی از آموزه های محوری فمنیسم نیز در بد حجابی زنان تاثیر گذار است. در بخش حجاب و عفاف نیز توقع برخی خانم ها این است که آستانه تحمل جامعه باید برای تک روی و تنوع طلبی و احیانا هنجارشکنی مردان و زنان، یکسان باشد که که این توقع معقولی نیست.
ضعف فرهنگ سازی و جامعه پذیری از عوامل بی حجابی زنان
وی ،ضعف فرهنگ سازی و جامعه پذیری را ازعوامل محیطی و ساختاری در بی حجابی زنان عنوان کرد و افزود: در فرایند انتقال فرهنگ مذهبی و تبدیل باورها و ارزشهای آن به قواعد رفتاری متناسب با اقتضائات زمان و مکان و نیازهای گروههای مختلف سنی و جنسی موانع و مشکلات زیادی وجود دارد که در این امر دخیل می باشد.به عبارت دیگر می توان گفت درعملکرد نهادهای فرهنگی مسوول نیزدر اقناع سازی و باوراندن ارزش هاو الگوهای فرهنگی– مذهبی ضعف وجود دارد.
وی ضعف نظارت و کنترل اجتماعی رسمی را از دیگرعوامل بد حجابی در جامعه خواند و تصریح کرد :برخی به بهانه شخصی بودن موضوع حجاب و عفاف، دخالت دولت و نهادهای رسمی را در آن ،غیر مجازتلقی می کنند.همچنین ضعف نگاه استراتژیک دولت به موضوعات فرهنگی از جمله موضوع حجاب و عفاف که خود را در ضعف فرهنگ سازی، اقناع سازی فرهنگی، سیاست گذاری وبرنامه ریزی، نظارت و کنترل بر محیط، ضعف تلاش درتولید محصولات فرهنگی متناسب، عدم برخورد قاطع با عوامل انحراف و... متبلور می سازد نیز را دخیل می دانند.
ضعف عملکرد های نامتوازن و بی قاعده سازمانهای مسئول در برخورد با پدیده بی حجابی از دلایل گشترش آن در جامعه
وی عملکرد های نامتوازن و بی قاعده سازمانهای مسئول درسنوات اخیر در برخورد با پدیده بی حجابی و بی حجابی و موضوعات مربوط به آن؛ فقدان طراحی و معرفی الگوهای پوششی و رفتاری پذیرفته شده متناسب با شرایط موجود ونیاز اقشار مختلف و تعدد و تکثر کارگزاران جامعه پذیرکننده و ناهمخوانی آنها در تفسیر آموزه های فرهنگی، قواعد هنجاری مطلوب و نامطلوب، ونحوه واکنش به موارد نقض آنها؛ وقوع برخی تغییرات آرام و خاموش در سبک های زیستی مردم و انعکاس آن در موضوع پوشش و حجاب؛ سیاسی شدن موضوع بدحجابی و بی حجابی و تبدیل آن به ابزاری برای ابراز جهت گیری و تمایل سیاسی در شرایط مختلف و نسبت به موضوعات مختلف نیزاز عوامل تاثیر گذاردیگر در بد حجابی جامعه برشمرد.
ضعف آگاهی و حساسیت غالب مدیران نسبت به توسعه فرهنگ حجاب و عفاف
حجت الاسلام شرف الدین با بیان اینکه ضعف آگاهی و حساسیت غالب مدیران نسبت به توسعه فرهنگ حجاب و عفاف و حاکمیت ارزشهای دینی و اخلاقی در مجموعه های تحت مسئولیت خود؛ بالارفتن سن ازدواج، رشد روزافزون مشکلات اجتماعی و انعکاس آن در لجام گسیختگی های رفتاری هم از عوامل مهم دیگر در بد حجابی جامعه است گفت: ضعف نظارت بر واردات محصولات فرهنگی؛ ضعف فاحش درتولید محصول فرهنگی و هنری مناسب و متناسب با نیاز؛ ضعف نظارت برفرایند تولید و توزیع محصولات فرهنگی ناظر به موضوع حجاب و عفاف؛ ضعف توجه به اتخاذ تدابیر لازم جهت تولید و توزیع اقلام مورد نیاز جامعه در موضوع حجاب نیز بسیار موثر است.
مغفول ماندن سنت امر به معروف و نهی از منکر در جامعه
وی با ابراز تاسف از مغفول ماندن سنت امر به معروف و نهی از منکر در جامعه بیان کرد: عدم مشارکت هدایت یافته عموم در مسائل و موضوعات اجتماعی؛ ضعف مشارکت سازمانهای مردم نهاد و هیئات مذهبی در رفع بحرانهای اجتماعی و موضوع حجاب و عفاف؛ ضعف اهتمام حوزه های علمیه و دانشگاهها در تامین نیازها و ضرورت های پژوهشی و مطالعاتی این بخش؛ فقدان علوم اجتماعی بومی رشد یافته، بویژه آن نوع علمی که فراتر از جنبه های توصیفی، تبیینی، تفسیری و توجیهی، بتواند از طریق مطالعات انتقادی و الگو دهی تجویزی، جامعه اسلامی را در مسیر اهداف و آرمانهای متعالی اش راهبری کند در بد حجابی جامعه تاثیر گذار بودند.
این عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی )ره( با بیان اینکه تغيير لباس همواره پيامد تغيير يک فرهنگ است و انسان تا با فرهنگ خود وداع نکند، نمي تواند با لباس خود وداع کند تا فرهنگ يک قوم را نپذيرد، لباس آنان را به تن نمي کند. خاطر نشان کرد: درست به همين دليل است که در احاديث ما آمده است که « من تشبه بقوم فهو منهم» هرکه خود را به گروهي شبيه سازد، هم از آن گروه است. لباس هر انسان پرچم کشور وجود اوست، پرچمي است که او بر سر در خانه وجود خود نصب کرده است و با آن اعلام مي کند که از کدام فرهنگ تبعيت مي کند. همچنان که هر ملتي با وفاداري و احترام به پرچم خود، اعتقاد خود را به هويت ملي و سياسي خود ابراز مي کند، هر انسان نيز مادام که به يک سلسله ارزش ها و بينش ها، معتقد و دلبسته باشد، لباس متناسب با آن ارزش ها و بينش ها رااز تن بدر نخواهد.
نظر شما