به گزارش خبرگزاری شبستان از قم، خداوند در آیه 21 سوره احزاب در قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب آسمانی، پیامبر گرامی اسلام (ص) را به عنوان بهترین الگو برای جهانیان معرفی می‌کند و از کسانی که به خداوند ایمان آورده است، می‌خواهد از ایشان تبعیت کنند، همچنین خداوند علاوه بر پیامبر اسلام (ص)، افرادی چون حضرت ابراهیم (ع) و همراهانش، حضرت مریم (س) و همچنین حضرت آسیه (س) همسر فرعون را به عنوان الگو برای مومنان بیان می‌کند (به ترتیب آیات 4 و 6 سوره ممتحنه، آیات 11 و 12 سوره تحریم و آیه 11 سوره تحریم).
با استناد به آیات و روایات اسلامی، مقام ائمه معصومین (ع) از جمله حضرت فاطمه (س) که در زمان نزول قرآن و یا بعد از آن پا به عرصه جهان نهادند، از مقام همه انسان‌ها در روی زمین بالاتر است، بنابراین ایشان نیز به عنوان بهترین الگو برای همه مردم جهان هستند، اما متأسفانه ما شیعیان که ارادت خاصی به ائمه اطهار (ع) داریم، آنچنان که باید از ایشان الگوپذیری نداریم.
روز میلاد حضرت فاطمه (س) به عنوان روز زن و مادر نامگذاری شده است و حضرت فاطمه (س) به عنوان الگو برای جامعه معرفی شده است، اما با وجود این که در برخی مسائل، الگوپذیری از آن حضرت صورت می‌گیرد، اما در بسیاری از مسائل الگوپذیری به صورت عملی وجود ندارد.
در این خصوص، خبرنگار خبرگزاری شبستان در قم، گفتگویی با حجت الاسلام و المسلمین مهدی سنجرانی، عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق مرکز تحقیقات زن و خانواده داشته است که به تحلیل این مسأله پرداخته است.
نظام شخصیت زن در اسلام به چه صورت است و اسلام چه موقعیتی به زن داده است؟
نظام شخصیت زن در اسلام در سه بعد تکوینی، ارزشی و احکام و حقوق قابل بررسی است، زن و مرد به استناد آیات قران کریم و ادله عقلی و نقلی در ابعاد ارزشی و تکوینی یکسان هستند، یعنی اسلام در آنجا که انسانیت انسان مطرح می‌شود، هیچ تفاوتی بین زن و مرد قائل نیست و زن و مرد هر دو این ظرفیت را دارند که به کمال برسند و تا کنون هر دو به کمال رسیدند، همچنین در بعد ارزشی نیز هیچ تفاوتی بین زن و مرد وجود ندارد و هر دو تکالیف مشخصی دارند، قرآن کریم در جایی که پاداش بهشتیان را گوشزد می‌کند، قید مذکر و مونث بودن را آورده است که تصریح می‌کند که هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست.
در صدر اسلام، زنان مهاجر و انصار از پیامبر اکرم (ص) سوال داشتند که آیا بین ما و مردان در درجات کمال تفاوتی وجود دارد، که آیه 72 سوره توبه نازل می‌شود و تصریح می‌کند که هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست و هر دو به درجات کمال می‌رسند، اگر تفاوتی بین زن و مرد است، در بعد احکام و حقوق است که احکامی که بین زن و مرد متفاوت است به حیثیت جنسیتی و همچنین حیثیت‌های صنفی زن و مرد برمی گردد.
در قرآن کریم، افرادی چون پیامبر گرامی اسلام (س) و یا حضرت مریم (س) به صورت صریح به عنوان الگویی حسنه معرفی شده‌اند، اما چگونه می‌توان الگو بودن حضرت زهرا (س) را اثبات کرد؟
در اسلام، هیچ فرقی بین زنان و مردان از لحاظ بعد تکوینی وجود ندارد و از حیث انسانی نیز همه انسان هستند، اما زمانی که جایگاه حضرت زهرا (س) را در بعد ارزشی مورد بررسی قرار می‌دهیم، ادله و تاریخ ما را رهنمون می‌شود که مقام حضرت زهرا (س) مقام کمی نیست و جایگاه بسیار بالایی دارد؛ هم از حیث عبادت، ایمان قوی و عمل صالح که دو بال برای رسیدن به کمال هستند و هم ادله شرعی و روایات و هم این که تاریخ نشان می‌دهد که ایشان در خانه وحی به گونه‌ای تربیت شدند که به اوج کمال رسیدند.
خداوند در قرآن کریم، زمانی که انسان را به ایمان و عمل صالح تشویق می‌کند، مسیری را برای انسان‌ها در نظر گرفته است و از الگوها و اسوه‌هایی سخن می‌گوید و پیامبر اسلام (ص) را به عنوان بهترین الگو برای جهانیان معرفی می‌کند، همچنین قرآن کریم زنانی را هم نه فقط برای زنان بلکه برای انسان‌ها به عنوان الگو مطرح می‌کند، از جمله همسر فرعون و یا حضرت مریم (س) که در آیات متعدد برای همه کسانی که به خدا ایمان آورده‌اند، الگو معرفی می‌کند.
ادله و روایات اسلامی ما را رهنمون می‌شود که مقام حضرت زهرا (س) از مقام همسر فرعون و حضرت مریم (س) بسیار بالاتر است و ایشان نیز الگویی برای همه جهانیان است، به طوری که در توقیع شریف که از مقام امام زمان (عج) صادر شده است، آمده است: «دختر رسول خدا برای من الگویی نیکوست».
در جامعه ما همیشه حضرت زهرا (س) الگویی برای زنان معرفی می‌شود، در حالی که همانگونه که اشاره کردید، ایشان الگویی برای همه مردم از جمله زن و مرد است؟
همان گونه که قرآن و اهل بیت (ع) مغفول و مهجور واقع شده است، حضرت زهرا (س) نیز به عنوان الگو مهجور و مغفول مانده است که ریشه آن این است که هنوز حیثیت اسوه و الگو بودن ایشان را نشناختیم، اگر ما حیثیت‌های الگو بودن آن حضرت، آن مقام سلوک الی الله و همچنین مقام انسان کامل بودن آن حضرت را بشناسیم، سپس الگو بودن ایشان مشخص می‌شود.
شرایط اجتماعی امروز باعث شده است که زنان به ضرورت‌های مختلف به سطح جامعه کشیده شوند و این سوال مطرح می‌شود که اگر این زنان بخواهند از حضرت زهرا (س) الگوپذیری داشته باشند، چگونه باید رفتار کنند؟
ما باید بین یک سری اصولی که شریعت برای ما معین کرده است و از روح دین به دست می‌آید مانند حیا، عفت، حسن تعبد، وظیفه زن در خانواده و ... با مسائل جزئی که در آن زمان مطرح بوده است، تفاوت قائل شویم و بتوانیم الگو بودن حضرت فاطمه (س) را به روز کنیم.
ما باید فاکتورهای الگو بودن حضرت فاطمه (س) را به روز و در شرایط زندگی امروز پیاده‌سازی کنیم، البته از چارچوب‌های اصلی که شریعت برای ما فراهم کرده است نباید خارج شویم، به عنوان مثال حجاب جزء مسلمات دین است و با وجود تغییر شرایط زمانی و مکانی همچنان ارزش محسوب می‌شود.
جواب این سوال به دو نکته برمی‌گردد تا غفلتی که ایجاد شده است مشخص شود، از جمله شناخته نشدن ابعاد شخصیتی حضرت زهرا (س) به خصوص در بعد انسانی و همچنین پیاده نشدن حیثیت‌های مختلف آن حضرت در شرایط زندگی امروز باعث شده است که الگو پذیری از حضرت زهرا (س) مهجور و مغفول واقع شود.
زنان جامعه ما می‌توانند در بحث احکام، حجاب، عفت، بحث مادری، خانه‌داری، شوهرداری و همچنین مباحث اجتماعی از حضرت فاطمه (س) تبعیت کنند و مرحله اول این است که این ابعاد شناخته شود که با مراجعه به ادله عقلی و نقلی، تاریخ و آن تراثی که به دست ما رسیده است می‌توان ابعاد شخصیتی حضرت زهرا (س) را شناخت.
حضور حضرت زهرا (س) و یا حضرت زینب (س) در اجتماع به چه صورتی بوده است و مردم از جمله زنان چگونه می توانند از شخصیت اجتماعی این بانوان گرامی تبعیت کنند؟
متأسفانه نکته‌ای که وجود دارد این است که مردم با شخصیت و ابعاد زندگی اهل بیت (ع) آشنا نیستند، یعنی مطالعات آنان ممکن است در برخی مسائل زیاد باشد، اما در مورد جایگاه اهل بیت (ع) به خصوص ابعاد شخصیتی حضرت زهرا (س) شناخته نشده است.
ما باید فضیلت‌های اهل بیت (ع) را بشناسیم، بخشی از فضائل و شخصیت‌های اهل بیت (ع) قابل تطبیق با زندگی ماست که متأسفانه این مسأله مغفول واقع شده است و مسئولین فرهنگی و مبلغان جامعه باید به این مسأله بپردازند.
ما باید به این مسأله توجه کنیم که بزرگان ما در زندگی شخصی و روابط خود با دیگران چگونه برخورد می‌کردند و در جامعه چگونه حضور می‌یافتند، در حقیقت، اگر حضرت زهرا (س) و یا حضرت زینب (س) زمانی در متن جامعه واقع شوند، اثرگذاری ماندگار از خود به جای می‌گذارند.
تنها حضور در جامعه برای زنان یک ارزش نیست، بلکه آن حضوری برای این زنان ارزش است که حرکت به سوی کمال تلقی شود و با فطرت و ایمان آنان سازگار باشد و در نهایت اثرگذاری تاریخی داشته باشد، بنابراین می‌بینیم که هر جایی که حضرت زهرا (س) و حضرت زینب (س) در متن جامعه حضور پیدا کردند، چه در بحث دفاع از ولایت و چه در بحث‌های دیگر، آن حضور در تاریخ ثبت شده است.
امروز تبلیغات فمنیستی در جهان صورت می‌گیرد که خواهان حضور زنان و تساوی حقوق آنان با مردان در جامعه هستند، نظر شما در این خصوص چیست؟
بسیاری از مسئولیت‌هایی در زمینه آموزش، تربیت، فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی برای زنان وجود دارد که مقدس و ارزشمند هستند، اما متأسفانه می‌بینیم که زمانی که زن امروز وارد متن جامعه می‌شود، ورودش نوعی حقارت برای شخصیت انسانی است و شغل‌هایی که با روحیات و فطرت زن سازگار نیست، تبلیغ می‌شود، در حالی که زنان باید شغلی که برای سلامت روحی، جسمی و دینی زن مناسب است، انتخاب کنند.
اگر بانوان جامعه می‌خواهند حضرت زهرا (س) را الگوی خود در زندگی قرار دهند، ابتدا باید با شخصیت آن بزرگوار آشنا شوند و بدانند که هدف از حضور آن حضرت در جامعه چه بوده است و این اهداف را که بحث تأثیرگذاری و رساندن بشریت به کمال است را طی کنند.
امام سجاد (ع) خطاب به حضرت زینب (س) می‌فرماید: «شما عالمه هستید» و روی علم ایشان تأکید می‌کند و در واقع آن حضرت می‌خواهند حیثیت اتصال ایشان به وحی و حیثیت علمی بودن ایشان را به جامعه نشان دهند و به جامعه بفهمانند که عالم و دانشمندی در میان جاهلان حاضر شده است تا تأثیرگذاری بزرگی داشته باشد.
نکته دیگر در این بحث، اخلاق است، جامعه امروز تأکید بر اخلاق دارد، اما راه را به اشتباه رفته است، در حقیقت اخلاق، فراموش شده جامعه امروز است، اخلاقی که انسان را به حیوانیت بکشاند، اخلاق نیست، جامعه امروز، زن را به جایی رسانده است که تبدیل به یک وسیله و ابزار شده است و دقیقا همان تهمتی که به دین می زنند را انجام می‌دهند، در حالی که حیثیت و جایگاه زن در دین بسیار بالاست و تنها تفاوت‌های فقهی و حقوقی دارند که اهل بیت (علیهم السلام) نیز به آن پرداخته‌اند و علت آن را بیان کرده اند.
حیثیت زن در اسلام بسیار بالاست و حتی در برخی جاها بالاتر از مردها تلقی شده است، اما امروز نظام سرمایه داری و اومانیستی با شعار های ضد اسلامی و بدبین کردن زنان نسبت به اسلام، باعث می شوند که زنان درون منجلابی قرار بگیرند و به یک کالای تبلیغی تبدیل شوند.
نظر شما