خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ سفر به تاریخ و لمس خاطرات مربوط به نیاکان و گذشتگان موضوعی است که همواره با مدد وجود موزه‌ها امکان پذیر است و به یاری آنها می‌توان به دوره‌های قبل سفر کرده و از آنان پند و عبرت گرفت.
عید ایامی است که بسیاری از افراد قسمتی از زمان خود را صرف سیر و سفر می‌کنند و عده‌ای دیگر نیز ترجیح می‌دهند فارغ از طبیعت‌گردی با مراجعه به شهرهای مختلف بازدید از موزه‌ها را تجربه کرده و لذت ببرند.
در موزه ها، علاقه مندان به فرهنگ و تمدن با صرف زمانی اندک، سفری طولانی به اعماق تاریخ می کند و با مشاهده آثار بر جامانده نیاکان با فضا و نحوه زیست طبیعی، فرهنگی و اجتماعی آنان آشنا می شوند.
در سطح استان خراسان جنوبی موزه مختلفی شامل مردم‌شناسی، آب، صنایع دستی، باستان‌شناسی، حیات وحش، میراث پهلوانی، مشاهیر و مفاخر و فرش وجود دارد که مسافران نوروزی با توجه به مقصد خود به شهرهای مختلف استان می توانند آنها را انتخاب و بازدید داشته باشند.
موزه‌ها هرکدام به عنوان سفیری به منظور بازتاب ارزش‌های فرهنگی مربوط به گذشته هستند و می‌توانند به عنوان دریچه‌هایی از معرفی تمدن غنی کشور و استان خراسان جنوبی باشد.
موزه مردم شناسی بیرجند
این موزه که در سال 1372 و پس از موزه باستان شناسی از سوی میراث فرهنگی، در طبقه همکف عمارت مرکزی اکبریه به بهره‌برداری رسید، گوشه‌ای از معیشت، مشاغل و حرف منطقه جنوب خراسان، که در گذشته‌ای نه چندان دور مرسوم بوده و اکنون منسوخ شده، به نمایش گذاشته شده است.
موزه مردم‌شناسی بیرجند در طبقه همکف عمارت مرکزی اکبریه واقع شده که هدف از ایجاد این موزه به نمایش گذاردن چگونگی معیشت و زندگی مردمی است که از طریق مشاغل و حرفی که برعهده داشته‌اند بدون بهره‌گیری از تکنولوژی و زندگی امروزی امرار معاش می‌کردند.
این موزه پیوندی را بین نسل جدید و گذشته پرافتخار نسل گذشته و پیشینیان او برقرار می‌کند. از مهم‌ترین بخش‌های آن می‌توان به بخش مراسم عروسی، قالی‌بافی، پارچه‌بافی، سفالگری، عطاری، دستاسی و آهنگری که در قالب مانکن‌هایی به نمایش گذارده شده‌اند اشاره کرد.
موزه باستان‌شناسی بیرجند
موزه باستان شناسی در سال 1371 تأسیس و راه‌اندازی و در سال 1374 با طراحی نو توسعه و تجهیز شد. این موزه بزرگترین موزه باستان‌شناسی در سطح استان است که مشتمل بر بخش‌های متعددی است که از جمله بخش‌های مهم آن می‌توان به بخش سفال، سکه، فلز، اسلحه و ابزار آلات جنگ، بخش روشنایی، قرآن و کتابت و نیز مجموعه‌ای از اشیاء و مواریث خاندان امیر اسدالله علم و تالار آیینه اشاره کرد.
در موزه باستان‌شناسی بیرجند اشیاء به نمایش گذاشته شده، سیرتاریخی مدون و منظمی را از هزاره سوم ق.م تا دوره قاجار مشتمل بر بخش‌های متفاوتی را دربر می‌گیرند.
سفال‌ها و سکه‌ها بیشترین آثار این موزه را شامل می‌شوند.مجموعه سفال‌ها، دوره‌های مختلف تاریخی، از سفال‌های نخودی دست ساز هزاره سوم قبل از میلاد، سفال‌های خاکستری هزاره اول میلادی تا سفال‌های لعابدار دوره اسلامی را در‌برمی‌گیرد و نیزمجموعه سکه‌ها، سکه‌های دوران تاریخی از سلوکیان، الیمایی‌ها، پارتیان و ساسانیان و سکه‌های دوران مختلف اسلامی تا دوره قاجار را شامل می‌شود.
یکی دیگر از مهم‌ترین بخش‌های موزه بخش قرآن و نسخ خطی است که هشتی بنای اکبریه به عنوان مهم‌ترین بخش معماری آن، به این بخش اختصاص یافته است. موزه باستان شناسی شامل سه قسمت پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی است.
در بخش پیش از تاریخ، اشیایی از دوره نوسنگی (هزاره دوم قبل از میلاد) که برخی نمودار تکامل هنر و صنعت چهار هزار سال پیش محسوب می‌شود و برخی نیز بیشتر وسایل کاربردی بوده است، در معرض دید قرار دارد.
ظروف سفالی و سکه‌ها، علاوه بر جنبه‌های کاربردی، القا کننده اعتقادات، جهان‌بینی و هنر آن دوره است و اشیای دوران تاریخی به دوره‌های سلوکی، اشکانی و ساسانی مربوط می‌شود.
موزه میراث پهلوانی بیرجند
موزه میراث پهلوانی در سال 1385 مصادف با هفته دولت و با همکاری بخش خصوصی واقع در زورخانه قدیمی امیر عرب مشهور به «زورخانه لَو بَند» افتتاح شد.
سابقه زورخانه امیر عرب به بیش از 200 سال قبل می رسد که در آن زمان فقط یک زورخانه در محله «لَب بند» و در فاصله دو بند معروف «حاجی محمد جعفر» و «باروت کوبان» در یک کوچه فرعی واقع بوده که با نام زورخانه لب بند(در لهجه محلی «لوبند») مشهور بوده و اکنون به نام زورخانه امیرعرب فعّال است.
بنای تاریخی زورخانه امیرعرب از دیرباز محل ورزش پهلوانان نامدار بوده تا اینکه در سال 1380 ساختمان جدید این زورخانه به بهره برداری می رسد و فکر ایجاد موزه و نمایشگاهی دائمی از مواریث پهلوانی و ورزش باستانی در بنای تاریخی مذکور قوّت می گیرد.
قسمت های مختلف این موزه عبارتند از نمایش عکس های پهلوانان و پیشکسوتان صاحب نام، ابزار و آلات ورزشی(از قبیل میل، کباده، تخته شنا و ...)، ضرب، ابزار و آلات پهلوانی زینتی چون شمشیر و سپر و تعدادی مانکن که حالات مختلف ورزشی را به نمایش درآورده اند. هدف از تأسیس این موزه آشنایی عموم با ورزش باستانی و آداب و سنن مربوط به این رشته دیرپا و مردمی می باشد.
موزه آب قاین
موزه آب شهرستان قاین در آبان ماه سال 1386، در آب انبار بازار این شهر افتتاح شد. این آب انبار در انتهای کوچه سنگی که بازار قدیم در آن واقع بوده است قرار دارد و به همین دلیل به آب انبار بازار معروف است که از قنات (کهناب) آبگیری می‌شده است.
بنای آب انبار دارای همه قسمت‌ها و مشخصات اصلی آب انبارها است و دارای راه‌پله‌ای است که به پای شیر برداشت آب منتهی می‌شود.بنای آب انبار مربوط به دوره تیموری است. با توجه به پوشش آب انبار و شواهد تاریخی موجود بنای آب انبار مربوط به دوره تیموری بوده است.
موزه آب شهرستان قاین که تنها موزه آب خراسان جنوبی است شامل نمایش شاهراه‌های آبی مرتبط به دوره‌های تاریخی و مجموعه‌ای از تصاویر و متون مربوط به تاسیسات آبی(سدها، آب انبارها و قنوات) وقف‌نامه‌ها و وسایل و لوازم مرتبط با آب است.
موزه صنایع دستی و مردم شناسی سرایان
موزه اشیاء مردم شناسی سرایان در محل شُتُرخان کاروانسرای سرایان راه اندازی شده است. این کاروانسرا که به « رباط شاه عباسی» نیز معروف است از آثار دورة صفوی است و به شیوة دو ایوانی ساخته شده و فضا های معماری آن عبارتند از دو ایوان، سردر ورودی، هشتی، اتاق های فرعی و حجره های متعدد و شترخان.
این موزه متشکل از تالاری است که شامل اشیاء مردم شناسی و لوازم زندگی مردم منطقه در گذشته و صنایع دستی قدیمی(همچون ابریشم بافی- شال بافی- چاقوسازی) می باشد که به صورت مجزا شامل ابزار کار(همچون لوازم قالی بافی- نخ ریسی و پارچه بافی و زنگوله سازی)، لوازم آشپزخانه، ظروف، اشیاء مورد استفاده در مراسمات مذهبی خاص، وسایل روشنایی، پارچه های محلی و دست نوشته ها و نسخ خطی می باشد که در داخل مجموعه ای از ویترین ها به نمایش گذاشته شده و معرف نحوه زندگی، فنون، حرف و صنایع دستی مردم منطقه در گذشته ای نه چندان دور می باشد.
موزه مشاهیر و مفاخر ملی
این موزه در قدیمی‌ترین ساختمان عمارت جهانی اکبریه (اواخر دوره زندیه) که ارگ حکومتی امیر علم خان بزرگ «حشمت الملک علم» بوده واقع شده و در قالب تصاویر برجسته و زندگینامه به معرفی مشاهیر و مفاخر استان در سه زمینه علمی، ادبی و مذهبی که در سطح ملی شهره و مطرح بوده‌اند و معرفی آثار و تألیفات ایشان می‌پردازد.
از جمله مفاخر قدیمی استان که در این موزه معرفی شده‌اند می‌توان به ابن حسام خوسفی، حکیم نزاری، حکیم بوذرجمهر قاینی، عبدالعلی بیرجندی و بدیع الزمان فروزانفر اشاره کرد. همچنین پنج تن از پدران علم ایران که از مشاهیر استان بوده‌اند در این موزه معرفی شده‌اند: پروفسور محمد حسن گنجی؛ پدر علم جغرافیای نوین و هواشناسی ایران، دکتر مهدی بلالی مود؛ پدر علم سم شناسی ایران، دکتر کاظم معتمد نژاد؛ پدر علم ارتباطات ایران،دکتر سید محمد مشکوه؛ پدر علم اقتصاد نوین ایران و دکتر علی اکبر بهرمان؛ پدر علم ارتودنسی ایران است.
موزه حیات وحش بیرجند
شهرستان بیرجند به دلیل برخورداری از دو نوع آب و هوای کویری خشک و کوهستانی، گونه های متنوعی از جانوران، اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان و ... را در خود جای داده است.
در این موزه گونه هایی از حیات وحش اعم از بومی و یا غیربومی در قالب چند مجموعه ارائه شده است. همچنین نمونه های شاخص و نادری از پوشش جانوری منطقه جنوب خراسان، به ویژه بیرجند نیز به نمایش در آمده است.
این مجموعه تقریبا دارای 100 جنس مختلف پرنده و حدود 40 پستاندار و خزنده به صورت تاکسیدرمی می باشد که با هدف آشنایی پژوهشگران و محققین با گونه های جانوری منطقه در دو بخش اصلی ایجاد شده است.
بخش پرندگان: این مجموعه شامل پرندگانی از گونه های مرغابی، حواصیل، پلیکان، قرقاول، جغد، عقاب و لاشخور و نمونه هایی از باکلان، لک لک، هوبره، چاخ لق، زاغی و ... می باشد. این بخش نمونه هایی از نادر ترین و کمیاب ترین گونه های پرندگان جنوب خراسان را در معرض نمایش گذارده است.
بخش پستانداران: این مجموعه مشتمل بر حیواناتی نظیر گربه پالاس، گربه جنگلی، روباه، خرگوش، قوچ، کَل(پازن) و نمونه های متعدّد دیگری از گونه ها می باشد.
همچنین گونه ای از خزندگان نیز در کنار سایر گونه ها به نمایش در آمده است.
موزه مردم شناسی طبس
موزه مردم شناسی طبس در محل موقوفه عمادالملکی معروف به «باغ خان» با مساحتی حدود ۴۴۰۰ متر مربع و در فضایی با زیر بنای حدود ۶۰۰ متر بربع راه اندازی شده است. مجموعه «باغ خان» یک باغ تاریخی به یادگار مانده از دوران صفویان است. عمارت اصلی باغ که قدمتی از دوران صفویه تا قاجاریه داشته است در زمین لرزه سال ۱۳۵۷ شهرستان طبس بطور کلی نابود شده است.
پس از زلزله، کارکنان شرکت نفت کشور اقدام به ساخت بنای حاضر با طرحی سنتی و با هدف جلوگیری از خروج اشیاء تاریخی و اموال فرهنگی طبس نموده که بنا به ضرورت مردم زلزله زده، کاربری بنا به حمام عمومی تغییر پیدا کرد.
این حمام عمومی تا سال ۱۳۸۴ مورد استفاده و بهره‌برداری مردم قرار می‌گرفت ولی به دلیل پیشرفت ساخت و سازهای شهری و توسعه منازل مسکونی، خود به خود به صورت بلا استفاده قرار گرفت و حدود هشت سال بلا تکلیف رها شد.
با توجه به اینکه یکی از مصوبات سفر هیأت دولت به استان، احداث موزه مردم شناسی در طبس بود، بنای «حمام خان» طبس با رضایت مرحوم علی نقی خان نجد شیبانی متولی محترم موقوفه عمادالملکی و با همکاری اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان، به عنوان ساختمان موزه مردم شناسی طبس انتخاب شد.
این موزه با موضوع و محتوای مردم شناسی با حدود ۵۰۰ قلم شیء فرهنگی اهدایی از مردم فرهنگ دوست و علاقه مند طبس و در دوبخش نمایش پیکره‌ها (۹ عدد مانکن مشاغل سنتی) و سالن‌های ویترینی (۲۰ ویترین) به معرفی برخی مشاغل، حرف سنتی و ابزار و لوازم کاربردی- معیشتی مردم در روزگار گذشته می‌پردازد.
موزه مردم شناسی فردوس
موزه مردم شناسی فردوس شامل دو بخش «آداب و رسوم حمام» و «مشاغل سنتی» شهر قدیم فردوس می باشد که از جمله بخش های موزه می توان به مشاغل آهنگری، نمد مالی، خراطی، دلاکی و ... اشاره نمود که در هر بخش با توضیحاتی به معرفی آن پرداخته شده است. از دیگر بخش های موزه می توان اتاق نشیمن، مطبخ و نگارخانه را نام برد.
حمام خَیروز یکی از بناهای زیبا و تاریخی شهر تون است که در ضلع جنوبی امامزادگان سلطان محمد و سلطان ابراهیم واقع شده است. قدمت این بنای تاریخی به دوره صفویه بر می گردد. این حمام در زلزله سال 1347 بطور جدی آسیب می بیند و پس از آن غیر قابل استفاده و متروک بوده است.
معماری این حمام مانند حمام های سَردشت و کوشک در سطح منطقه منحصر به فرد بوده و نکته جالب توجه در ساخت آن اینکه، حمام طوری طراحی شده که آب قنات وارد سربینه مردانه شده پس از عبور از طول سربینه زنانه از آن خارج می شود. این حمام دارای دو قسمت(زنانه و مردانه) کاملاً مجزا بوده است. تاریخ ساخت بنای اولیه آن به دوره صفویه بر می گردد که در سال 1335 بخش هایی به آن اضافه شده است.
موزه مردم شناسی نهبندان
این موزه در خانه سالاری، از خانه های تاریخی زیبای شهر نهبندان و در داخل بافت تاریخی این شهر واقع شده که دارای وسعتی حدود 1800 متر مربع می باشد. خانه سالاری از نوع خانه های دو ایوانی است و با توجه به سبک معماری موجود، این خانه در اواخر دورة قاجار ساخته شده و در دوره های بعد الحاقاتی به آن اضافه گردیده است.
قسمت های مختلف موزه عبارتند از نمایشگاه عکس بناهای تاریخی، لباس های محلی، مراحل کاشت، داشت و برداشت محصولات کشاورزی، قالی بافی و نخ ریسی و... آسباد های نهبندان به عنوان یکی از نمادهای این شهر شناخته شده و در بخشی از موزه ماکت یکی از آسبادها به نمایش در آمده است.
نظر شما